سید ابراهیم دروازه ای

سید ابراهیم موسوی دروازه‌ای (۱۳۸۱-۱۳۱۳ ق)، از عالمان بزرگ شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان شیخ الشریعه اصفهانی بود. وی از قریحه شعری بسیار سلیس و روان برخوردار بود و اشعار خود را در مدح اهل بیت علیهم السلام و مسائل اجتماعی، مواعظ و ارشاد مردم بکار می‌گرفت.

نام کامل	سید ابراهیم موسوی دروازه‌ای
زادروز	۱۳۱۳ قمری
زادگاه	تبریز
وفات	۱۳۸۱ قمری
مدفن	قم
اساتید	میرزا ابوالحسن انگجی، شیخ الشریعه اصفهانی، سید محمد مولانا،...
آثار	تفسیر قرآن کریم، کشکول، تحفة الاخیار فی علائم آخر الاعصار، حاشیه بر لمعه،...

ولادت

سید ابراهیم دروازه‌ای فرزند آیت الله سید مهدی موسوی، در سال ۱۳۱۳ هجری در تبریز پا به عرصه وجود نهاد. پدر او از عالمان بزرگ و از فقیهان مبرز سده چهاردهم است. سید ابراهیم، کودکی را با سرپرستی پدر فرزانه‌اش پشت سر نهاد و شروع به تحصیل علوم دینی کرد.

تحصیلات و استادان

آیت الله دروازه‌ای پس از آموزش‌های ابتدایی و فراگیری مقدمات در مکتب‌خانه‌ها، به تحصیل علوم اسلامی و ادبی پرداخت. او دروس متداول حوزه (صرف، نحو، منطق، کلام، فقه و اصول) را به نحو شایسته فراگرفت و سپس در محافل علمی و حلقات درسی بزرگان فقه و فقاهت، آیات عظام: حاج میرزا ابوالحسن انگجی (م، ۱۳۵۷ ق)، حاج سید محمد مولانا (م، ۱۳۶۳ ق) و حاج میرزا حسن مجتهد تبریزی (م، ۱۳۳۷ ق) حاضر شد و از محضر علمی آنان بهره‌ها برد.

سید ابراهیم دروازه ای پس از کسب اجازه اجتهاد از استاد بزرگوارش آیت الله حاج میرزا ابوالحسن انگجی، برای بهره‌وری از حوزه پررونق و کهن نجف و پژوهش در علوم اسلامی، رهسپار آن دیار گشت. وی در جلسات درسی فقه و اصول حضرات آیات: شیخ الشریعه اصفهانی (م، ۱۳۳۹ ق)، شیخ عبدالله مامقانی (م، ۱۳۵۱ ق) و شیخ محمدتقی حائری شیرازی حاضر گردید. اقامت وی در نجف زیاد طول نکشید و به علت پاره‌ای از گرفتاری‌های خانوادگی، بعد از دو سال اقامت در مرکز علم و مهد فضیلت، به وطن خویش بازگشت.

اجازه اجتهاد

آیت الله دروازه‌ای در سایه تلاش و کوشش فراوان و تحمل زحمات بسیار در راه کسب دانش، به دریافت اجازه اجتهاد و روایت از شخصیت های بزرگواری نایل آمد که اسامی آنان بدین قرار است:

۱- حاج میرزا ابوالحسن انگجی: میرزا ابوالحسن انگجی در اجازه‌نامه مختصری که برای ایشان مرقوم داشته، اجتهاد او را تصدیق نموده و نوشته است: «بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله ربّ العالمین والصلوة والسلام علی اشرف الانبیاء والمرسلین محمد و آله الطاهرین. و بعد فان شرف العلم لایخفی و فضلاً لایحصی، و ممن تصدی بالرجوع الی مدارک الاحکام حتی بلغ مرتبة الیقین و ترّقی من حضیض التقلید الی اوج الاجتهاد جناب العالم الفاضل سید الاعلام و حجة الاسلام الحاج السید ابراهیم دامت افاضاته فله العمل بما استنبطه من الاحکام و جزاه الله الملک العلام عن الاسلام واهله خیر جزاء المجتهدین». کتبه بیده الداثرة ابوالحسن الحسینی.

۲- آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی: مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی در اجازه‌نامه‌ای که به آیت الله دروازه‌ای عنایت نموده، می‌نگارد: بسم الله الرحمن الرحیم بعد الحمد والصلوة فان جناب العالم العامل والفاضل الکامل السید الجلیل صفوة العلماء الاعلام و حجة المسلمین والاسلام السید ابراهیم الموسوی الدروازه‌ای دامت تأییداته ممن صرف عمره فی تحصیل العلوم الشرعیه و تنقیح مبانیها النظریة فاحصاً باحثاً مُجداً مجتهداً حتّی بلغ بحمدالله مرتبة الاجتهاد فله العمل بما یستنبطه من الاحکام علی المنهج المألوف بین الاعلام و قد احرزت اله ان یروی عنّی ما صحّ لی روایته بطرقی المنتهیئة الی المشایخ العظام و منهم الی ائمتنا المعصومین علیهم الصلوة والسلام و اوصیه و نفسی و جمیع اخوانی المؤمنین بملازمة التقوی و الاخذ بالاحتیاط الواقی زلل الصراة و الرّجاء من جنابه دامت توفیقاته ان لاینسانی من صالح الدعاء انه ولّی الاعطاء. حرّر فی شهر شعبان المکرم سنه ۱۳۴۸. الاحقر ابوالحسن الموسوی الاصفهانی.

۳- سید محسن حکیم: که مراتب علم و پارسایی دروازه‌ای را ستوده است.

۴- ملا فتح الله شیخ الشریعه اصفهانی؛

۵- شیخ عبدالله مامقانی؛

۶- محمدتقی حائری شیرازی؛

۷- حاج سید حسین بروجردی.

تدریس

آیت الله دروازه‌ای، در تدریس و تفهیم کتاب‌های درسی و تقریر و تبیین مطالب علمی، تسلط و مهارت خاصی داشت. بیانش رسا، جذاب و شیوا بود. شاگردان وی در جلسه درسش کمترین خستگی و ناراحتی را احساس نمی کردند و نقطه مبهم و اشکالی برایشان باقی نمی‌ماند، به همین جهت، درس وی همواره مملو از بسیاری از فضلای طلاب و اهل علم بود.

ایشان در زمینه ادبیات - به خصوص شعر عربی - استاد و کم نظیر بود. کتاب‌های درسی ادبیات عرب، مانند: مغنی و مطول را در دوران جوانی‌اش چند دوره تدریس نمود و حواشی و تعلیقات سودمندی بر آن ها نوشت. در مواقع مقتضی قسمت‌هایی از کتاب‌های ادبی، مانند مقامات حریری و محاضرات راغب اصفهانی و... را از حفظ می خواند. به قدری استادانه به اشعار و قصاید عربی استشهاد می‌کرد که شنونده را بی‌اختیار به اعجاب و تحسین وامی‌داشت.

آثار و تألیفات

سید ابراهیم دروازه ای در کنار تحصیل و تدریس، با نگارش حاشیه‌ها و تعلیقه‌های فراوان در مسائل و موضوعات مختلف ادبی، فقهی، تفسیری و اصولی، آثار خوبی از خود به یادگار گذاشت، از جمله:

1. تفسیر قرآن کریم؛
2. کشکول؛
3. کتاب الصلوة؛
4. تحفة الاخیار فی علائم آخر الاعصار؛
5. اللطائف الادبیة فی الحکایات الاصمعیة؛
6. حاشیه بر لمعه؛
7. حاشیه بر مغنی الاریب؛
8. حاشیه بر مطول؛
9. حاشیه بر رسائل؛
10. حاشیه بر مکاسب.

متأسفانه آثار این فقیه فرزانه به طبع نرسیده و هم اکنون در کتابخانه فرزند دانشمندش مرحوم آیت الله سید مهدی دروازه‌ای، نگهداری می‌شود.

ویژگی‌های اخلاقی

سید مهدی دروازه‌ای، در مورد صفات و فضایل اخلاقی مرحوم پدر بزرگوارش می‌نویسد:

«او عالمی بود عامل، وارسته و متقی. در برخورد با مردم گشاده‌رو، مهربان و متواضع بود. از خودپسندی و خودنمایی به دور بود و از ریا و تظاهر به فضل، که احیاناً دامنگیر بعضی از ارباب فضل و کمال می شود، به طور جدی پرهیز داشت. از نفوذ فوق العاده و محبوبیت خاصی که در میان طبقات مختلف مردم داشت، هیچ گاه بهره‌برداری شخصی نمی‌کرد و دنبال اسم و رسم‌های ظاهری و عناوین فریبنده نبود و در یک کلام، خود را نباخته بود. ولی در عین حال در مقابل ارباب زر و زور و افراد از خود راضی و کسانی که بی جهت در میان مردم عزیز شده بودند، هرگز خود را کوچک و حقیر نمی‌شمرد و عزت نفس را با هیچ چیز معامله نمی‌کرد. او زندگی بسیار ساده و فقیرانه‌ای داشت و با وجود امکانات وسیع مالی و وجوه شرعی فراوانی که در اختیارش قرار می‌گرفت، در اداره زندگی خود و خانواده‌اش بسیار مقتصد و محتاط بود. و تمام توان و امکاناتش را در اداره طلاب علوم دینی و تأمین حوایج مستمندان و رفع نیاز نیازمندان مبذول می داشت. او ذاتاً عاشق درس و بحث بود و با این که از نظر بدنی و مزاجی ضعیف بود، تا پایان عمر، مطالعه و درس و بحث برایش نشاط آور و غذای روحی بود. روزهای جمعه و شب های ماه مبارک رمضان به تفسیر قرآن می‌پرداخت. وی در این زمینه، مطالب را طوری بیان می‌کرد که مورد استفاده همه اقشار مردم باشد. او واقعاً یک عالم ربانی بود که عمر پربرکت خود را در یک خانه محقر و قدیمی، که از پدرش به ارث برده بود و با یک زندگی ساده و بی تکلف و به ظاهر کم ارزش ولی توأم با عزت و کرامت نفس به پایان برد».

وفات

مرحوم آیت الله سید ابراهیم دروازه‌ای سرانجام پس از ۶۸ سال عمر بابرکت و سال‌ها تلاش در جهت نشر و گسترش علوم آل محمد و ترویج مذهب جعفری، به سبب عارضه قلبی، در نهم رجب ۱۳۸۱ قمری (مطابق ۱۳۴۰ ش) در تهران بدرود حیات گفت. طبق وصیت وی، پیکر پاک و مطهرش به شهر مقدس قم منتقل گردید و در قبرستان «نو»، در مقبره خاندان «اتفاق»، به خاک سپرده شد.

منابع

• محمد الوانساز خویی، ستارگان حرم، جلد ۱۸، صفحه ۵۴-۶۴.