صدقه: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (8پروژه: رتبه بندی، اولویت بندی ، سنجش کیفی) |
|||
| سطر ۴: | سطر ۴: | ||
'''قاموس قرآن:''' | '''قاموس قرآن:''' | ||
| − | صدقه): چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللّه ميدهد. و آن اعمّ از زكوة است صدقه بواجب و مستحب هر دو گفته ميشود ولى زكوة فقط اسم واجب است (مجمع) «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ...» توبه: | + | صدقه): چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللّه ميدهد. و آن اعمّ از زكوة است صدقه بواجب و مستحب هر دو گفته ميشود ولى زكوة فقط اسم واجب است (مجمع) {{متن قرآن|«خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ...»}} توبه: |
| − | 103. درباره صدقه واجب است «هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ» توبه: 104. ظاهرا اعم از واجب و نداب است.<ref> قاموس قرآن، ج4، ص: 116 </ref> | + | 103. درباره صدقه واجب است {{متن قرآن|«هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ»}} توبه: 104. ظاهرا اعم از واجب و نداب است.<ref> قاموس قرآن، ج4، ص: 116 </ref> |
'''مفردات راغب:''' | '''مفردات راغب:''' | ||
| سطر ۲۱: | سطر ۲۱: | ||
# صدقه مستحب: اندازه خاصي ندارد و انسان مي‌تواند هر مقدار از مالش را كه بخواهد در راه خدا به فقرا و نيازمندان ببخشد.<ref> طباطبائي، سيد محمدحسين؛ تفسير الميزان، مركز نشر و توزيع كتاب، قم، ج 2، ص 40.</ref> | # صدقه مستحب: اندازه خاصي ندارد و انسان مي‌تواند هر مقدار از مالش را كه بخواهد در راه خدا به فقرا و نيازمندان ببخشد.<ref> طباطبائي، سيد محمدحسين؛ تفسير الميزان، مركز نشر و توزيع كتاب، قم، ج 2، ص 40.</ref> | ||
| − | آیه «و آتوا حقه یوم حصاد»(سوره انعام/آیه 134)؛ حق کشت و میوه را بدهید روز چیدن و درو کردن اشاره به صدقه مستحبی دارد. چرا که این سوره مکی است زکوة واجب در مدینه مستقر گشت این حق به هر گونه زرع و میوه تعلق می گیرد.<ref> نگاه کنید: نثر طوبی، علامه شعرانی، انتشارات اسلامیه، ج1، ص 38 </ref> | + | آیه {{متن قرآن|«و آتوا حقه یوم حصاد»}}(سوره انعام/آیه 134)؛ حق کشت و میوه را بدهید روز چیدن و درو کردن اشاره به صدقه مستحبی دارد. چرا که این سوره مکی است زکوة واجب در مدینه مستقر گشت این حق به هر گونه زرع و میوه تعلق می گیرد.<ref> نگاه کنید: نثر طوبی، علامه شعرانی، انتشارات اسلامیه، ج1، ص 38 </ref> |
==اهمیت صدقه== | ==اهمیت صدقه== | ||
| − | در [[سوره بقره]] آيه 104 مي‌خوانيم؛ «ألَم يَعلَمُوا أنَّ الله هُوَ يَقبِلُ التُوبَة عَنْ عباده و يأخُذُ | + | در [[سوره بقره]] آيه 104 مي‌خوانيم؛ {{متن قرآن|«ألَم يَعلَمُوا أنَّ الله هُوَ يَقبِلُ التُوبَة عَنْ عباده و يأخُذُ الصَّدَقات»}}؛ آيا نمي‌دانستند كه فقط خداوند [[توبه]] را از بندگانش مي‌پذيرد و [[صدقات]] را مي‌گيرد و خداوند توبه پذير و مهربان است. |
سخن از بندگان نيازمندي است كه به اجازه و فرمان الهي، اين گونه كمك‌ها را مي‌پذيرند در حقيقت نمايندگان پروردگارند و به اين ترتيب دست آنها نيز دست خداست، اين تعبير يكي از لطيف ترين تعبيراتي است كه عظمت و شكوه اين حكم اسلامي را مجسم مي‌سازد و علاوه بر تشويق اين فريضه الهي هشدار ميدهد که در پرداخت [[زكات]] و صدقات نهايت ادب و احترام را به خرج دهند، چرا كه گيرنده خدا است. | سخن از بندگان نيازمندي است كه به اجازه و فرمان الهي، اين گونه كمك‌ها را مي‌پذيرند در حقيقت نمايندگان پروردگارند و به اين ترتيب دست آنها نيز دست خداست، اين تعبير يكي از لطيف ترين تعبيراتي است كه عظمت و شكوه اين حكم اسلامي را مجسم مي‌سازد و علاوه بر تشويق اين فريضه الهي هشدار ميدهد که در پرداخت [[زكات]] و صدقات نهايت ادب و احترام را به خرج دهند، چرا كه گيرنده خدا است. | ||
| − | در روايتي از [[امام سجاد]] علیه السلام مي‌خوانيم: «إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع في يَدِ العَبدِ حتّي تَقَعُ في يَدِ | + | در روايتي از [[امام سجاد]] علیه السلام مي‌خوانيم: {{متن قرآن|«إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع في يَدِ العَبدِ حتّي تَقَعُ في يَدِ الرَّب»}}؛ صدقه در دست بنده قرار نمي‌گيرد مگر اين كه قبلاً در دست خدا قرار گيرد. |
با توجه به آيات و روايات متعدد، باز هم كساني هستند كه به هنگام كمك مالي جزئي به برادران و خواهران نيازمند خود آنها را تحقير كرده و يا با خشونت و بي اعتنائي با آنها رفتار مي‌كنند.<ref>مكارم شيرازي، ناصر؛ تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، سال 86، ج 8، چاپ 3، ص 156.</ref> | با توجه به آيات و روايات متعدد، باز هم كساني هستند كه به هنگام كمك مالي جزئي به برادران و خواهران نيازمند خود آنها را تحقير كرده و يا با خشونت و بي اعتنائي با آنها رفتار مي‌كنند.<ref>مكارم شيرازي، ناصر؛ تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، سال 86، ج 8، چاپ 3، ص 156.</ref> | ||
| سطر ۳۵: | سطر ۳۵: | ||
==مصارف صدقه== | ==مصارف صدقه== | ||
| − | «إنّما الصَّدَقاتُ لِلْفُقَرا والمَساكينَ والعامِلينَ و... | + | {{متن قرآن|«إنّما الصَّدَقاتُ لِلْفُقَرا والمَساكينَ والعامِلينَ و...»}}؛ این آیه به روشني مصارف واقعي صدقه را بيان كرده و به تمام توقعات بي جا پايان ميدهد و آن را در هشت مصرف خلاصه مي‌كند: |
# فقرا | # فقرا | ||
| سطر ۴۸: | سطر ۴۸: | ||
==صدقه عامل پاكي فرد و جامعه== | ==صدقه عامل پاكي فرد و جامعه== | ||
| − | «خُذْ مِنْ أمْوالِهِم صَدَقة تُطَهِّرُهُم وَ تُزَّكيهم بِها...»(توبه/ 103) | + | {{متن قرآن|«خُذْ مِنْ أمْوالِهِم صَدَقة تُطَهِّرُهُم وَ تُزَّكيهم بِها...»}}(توبه/ 103) |
«از اموال آنها صدقه‌اي (به عنوان زكات بگير تا به وسيله آن، آنها را پاك سازي و پرورش دهي و (به هنگام گرفتن زكات) به آنها دعا كن كه دعاي تو مايۀ آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست.» | «از اموال آنها صدقه‌اي (به عنوان زكات بگير تا به وسيله آن، آنها را پاك سازي و پرورش دهي و (به هنگام گرفتن زكات) به آنها دعا كن كه دعاي تو مايۀ آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست.» | ||
| سطر ۵۸: | سطر ۵۸: | ||
آن گونه كه از سخنان معصومين (ع) و آيات قرآن كريم استفاده ميشود صدقه داراي شرایطی مي‌باشد از جمله؛ | آن گونه كه از سخنان معصومين (ع) و آيات قرآن كريم استفاده ميشود صدقه داراي شرایطی مي‌باشد از جمله؛ | ||
1- قبل از هر چيز، صدقه بايد از اموال حلال و خوب و سالم باشد. | 1- قبل از هر چيز، صدقه بايد از اموال حلال و خوب و سالم باشد. | ||
| − | «يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا أنْفِقُوا مِنْ طَيّباتِ ما كَسَبْتُمْ وَ...» | + | {{متن قرآن|«يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا أنْفِقُوا مِنْ طَيّباتِ ما كَسَبْتُمْ وَ...»}} |
«اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! از قسمت‌هاي پاكيزه اموالي كه (از طريق تجارت حلال) به دست آورديد، و از آن چه از زمين براي شما خارج ساخته‌ايم انفاق كنيد!»<ref> همان، سوره بقره/ 267 </ref> | «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! از قسمت‌هاي پاكيزه اموالي كه (از طريق تجارت حلال) به دست آورديد، و از آن چه از زمين براي شما خارج ساخته‌ايم انفاق كنيد!»<ref> همان، سوره بقره/ 267 </ref> | ||
2- بهتر است كه صدقه و انفاق مخفي باشد. | 2- بهتر است كه صدقه و انفاق مخفي باشد. | ||
| − | «وَاِنْ تُخْفُوها وَ تُؤتُوها الفُقَراءَ فَهُوَ خَرٌ لَكُمْ » | + | {{متن قرآن|«وَاِنْ تُخْفُوها وَ تُؤتُوها الفُقَراءَ فَهُوَ خَرٌ لَكُمْ »}} |
«هر گاه آنها را مخفي ساخته و به نيازمندان بدهيد براي شما بهتر است.»<ref> همان، سوره بقره/ 271 </ref> | «هر گاه آنها را مخفي ساخته و به نيازمندان بدهيد براي شما بهتر است.»<ref> همان، سوره بقره/ 271 </ref> | ||
3- اين كه صدقه و انفاق همراه با آزار و منّت نباشد. | 3- اين كه صدقه و انفاق همراه با آزار و منّت نباشد. | ||
| − | «يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا لاتُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالمَنِّ و...» | + | {{متن قرآن|«يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا لاتُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالمَنِّ و...»}} |
« اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! بخشش‌هاي خود را با منّت و آزار باطل نسازيد همانند كسي كه مال خود را براي نشان دادن به مردم، انفاق مي‌كند، و به خدا و روز رستاخيز، ايمان نمي‌آورد...»<ref> همان/ 264 </ref> | « اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! بخشش‌هاي خود را با منّت و آزار باطل نسازيد همانند كسي كه مال خود را براي نشان دادن به مردم، انفاق مي‌كند، و به خدا و روز رستاخيز، ايمان نمي‌آورد...»<ref> همان/ 264 </ref> | ||
4- انفاق و صدقه بايد توأم با اخلاص و خلوص نيت باشد. | 4- انفاق و صدقه بايد توأم با اخلاص و خلوص نيت باشد. | ||
| − | «يُنْفِقُونَ أموالَهُمْ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللهِ» | + | {{متن قرآن|«يُنْفِقُونَ أموالَهُمْ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللهِ»}} |
«كساني كه اموالشان را براي جلب خوشنودي خدا انفاق مي‌كنند»<ref> همان/ 265 </ref> | «كساني كه اموالشان را براي جلب خوشنودي خدا انفاق مي‌كنند»<ref> همان/ 265 </ref> | ||
5- انفاق و صدقه از اموالي باشد كه آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست. | 5- انفاق و صدقه از اموالي باشد كه آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست. | ||
| − | «لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّي تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ...» | + | {{متن قرآن|«لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّي تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ...»}} |
«هرگز به (حقيقت) نيكوكاري نمي‌رسيد مگر اين كه از آن چه دوست مي‌داريد (در راه خدا) انفاق كنيد،...»<ref> همان، آل عمران/ 92 </ref> | «هرگز به (حقيقت) نيكوكاري نمي‌رسيد مگر اين كه از آن چه دوست مي‌داريد (در راه خدا) انفاق كنيد،...»<ref> همان، آل عمران/ 92 </ref> | ||
6- این كه انفاق كننده هرگز خود را مالك حقيقي تصور نكرده، بلكه خود راواسطه بین خدا و خلق بداند. | 6- این كه انفاق كننده هرگز خود را مالك حقيقي تصور نكرده، بلكه خود راواسطه بین خدا و خلق بداند. | ||
| − | «وَأنْفِقُوا مِنّا جَعَلَكُمْ مَسْتَخْلِفْني فِيهِ » | + | {{متن قرآن|«وَأنْفِقُوا مِنّا جَعَلَكُمْ مَسْتَخْلِفْني فِيهِ »}} |
«انفاق كنيد از آنچه خداوند شما را نماينده خود در آن قرار داده است.»<ref> همان، سوره حديد/ 77 </ref> | «انفاق كنيد از آنچه خداوند شما را نماينده خود در آن قرار داده است.»<ref> همان، سوره حديد/ 77 </ref> | ||
نسخهٔ ۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۲۰
محتویات
صدقه در لغت
قاموس قرآن:
صدقه): چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللّه ميدهد. و آن اعمّ از زكوة است صدقه بواجب و مستحب هر دو گفته ميشود ولى زكوة فقط اسم واجب است (مجمع) «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ...» توبه: 103. درباره صدقه واجب است «هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ» توبه: 104. ظاهرا اعم از واجب و نداب است.[۱]
مفردات راغب:
"صدقه" چيزي است كه انسان آن را به قصد قربت از مالش خارج مي‌كند مثل زكات، ولي در اصل صدقه در امری است که شخص بدون آنکه مجبور باشد خود انجام دهد و زكات در امر واجب گفته ميشود. و گاهی واجب هم صدقه گفته می شود در جایی که صدقه دهنده قصدش صدق در کردارش باشد. [۲]
نثر طوبی:
صدقه مالی است که به قصد قربت در راه خدا دهند خواه به فقیر یا به غنی، واجب باشد مانند زکات و کفارات یا مستحب باشد.[۳]
انواع صدقه
صدقات دو دسته‌اند:
- صدقه واجب: یعنی بخشي از اموال شخصي كه با شرايطي خاص به افرادي مخصوصي داده ميشود؛ از جمله زكات، خمس و فطريه.
- صدقه مستحب: اندازه خاصي ندارد و انسان مي‌تواند هر مقدار از مالش را كه بخواهد در راه خدا به فقرا و نيازمندان ببخشد.[۴]
آیه «و آتوا حقه یوم حصاد»(سوره انعام/آیه 134)؛ حق کشت و میوه را بدهید روز چیدن و درو کردن اشاره به صدقه مستحبی دارد. چرا که این سوره مکی است زکوة واجب در مدینه مستقر گشت این حق به هر گونه زرع و میوه تعلق می گیرد.[۵]
اهمیت صدقه
در سوره بقره آيه 104 مي‌خوانيم؛ «ألَم يَعلَمُوا أنَّ الله هُوَ يَقبِلُ التُوبَة عَنْ عباده و يأخُذُ الصَّدَقات»؛ آيا نمي‌دانستند كه فقط خداوند توبه را از بندگانش مي‌پذيرد و صدقات را مي‌گيرد و خداوند توبه پذير و مهربان است.
سخن از بندگان نيازمندي است كه به اجازه و فرمان الهي، اين گونه كمك‌ها را مي‌پذيرند در حقيقت نمايندگان پروردگارند و به اين ترتيب دست آنها نيز دست خداست، اين تعبير يكي از لطيف ترين تعبيراتي است كه عظمت و شكوه اين حكم اسلامي را مجسم مي‌سازد و علاوه بر تشويق اين فريضه الهي هشدار ميدهد که در پرداخت زكات و صدقات نهايت ادب و احترام را به خرج دهند، چرا كه گيرنده خدا است.
در روايتي از امام سجاد علیه السلام مي‌خوانيم: «إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع في يَدِ العَبدِ حتّي تَقَعُ في يَدِ الرَّب»؛ صدقه در دست بنده قرار نمي‌گيرد مگر اين كه قبلاً در دست خدا قرار گيرد.
با توجه به آيات و روايات متعدد، باز هم كساني هستند كه به هنگام كمك مالي جزئي به برادران و خواهران نيازمند خود آنها را تحقير كرده و يا با خشونت و بي اعتنائي با آنها رفتار مي‌كنند.[۶]
مصارف صدقه
«إنّما الصَّدَقاتُ لِلْفُقَرا والمَساكينَ والعامِلينَ و...»؛ این آیه به روشني مصارف واقعي صدقه را بيان كرده و به تمام توقعات بي جا پايان ميدهد و آن را در هشت مصرف خلاصه مي‌كند:
- فقرا
- مساكين
- عاملان و جمع آوري كنندگان زكات که آنچه به آنها داده ميشود در حقيقت به منزله مزد و اُجرت آنها است.
- «مُؤلِفَة قلوبُهُم» يعني كساني كه انگيزه معنوي نيرومندي براي پيشبرد اهداف اسلامي ندارند و با تشويق مالي مي‌توان تأليف قلب و جلب محبت آنان را نمود.
- براي آزادساختن بردگان.
- براي اداء دين بدهكاران و آنها كه بدون جرم و تقصير زير بار بدهكاري مانده و از اداي آن عاجز شده‌اند.
- مصرف در راه خدا و منظور آن، تمام راه‌هايي است كه بر گسترش وتقويت آئين الهي منتهي شود.
- «وَابنِ سَبيلْ» و كمك به واماندگان در راه، مسافراني كه بخاطر علتي در راه مانده و زاد و توشه كافي براي رسيدن به مقصد ندارند.[۷]
صدقه عامل پاكي فرد و جامعه
«خُذْ مِنْ أمْوالِهِم صَدَقة تُطَهِّرُهُم وَ تُزَّكيهم بِها...»(توبه/ 103) «از اموال آنها صدقه‌اي (به عنوان زكات بگير تا به وسيله آن، آنها را پاك سازي و پرورش دهي و (به هنگام گرفتن زكات) به آنها دعا كن كه دعاي تو مايۀ آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست.»
در اين آيه اشاره به يكي از احكام مهم اسلامي يعني مسأله زكات به عنوان يك قانون كلي شده است و خداوند در ابتداي اين آيه چنين به پيامبر (ص) دستور ميدهد؛ از اموال آنها صدقه‌اي بگير و در ادامه به دو قسمت، فلسفۀ اخلاقي رواني و اجتماعي زكات اشاره كرده و مي‌فرمايد؛ تو با اين كار آنها را پاك مي‌كني و نموّ مي‌دهي، آنها را از رذائل اخلاقي، از دنيا پرستي و بخل و امساك پاك مي‌كني و نهال نوع دوستي سخاوت و توجه به حقوق ديگران را در آنها پرورش مي‌دهي. از اين گذشته مفاسد و آلودگي‌هائي كه در جامعه به خاطر فقر و فاصله طبقاتي به وجود مي‌آيد با انجام اين فريضۀ الهي بر مي‌چيني و صحنه اجتماع را از اين آلودگي‌ها پاك مي‌سازي و نيز همبستگي اجتماعي و نموّ و پيشرفت اقتصادي را در سايۀ اين گونه برنامه‌ها تأمين مي‌نمائي.[۸]
شرايط صدقه
آن گونه كه از سخنان معصومين (ع) و آيات قرآن كريم استفاده ميشود صدقه داراي شرایطی مي‌باشد از جمله؛ 1- قبل از هر چيز، صدقه بايد از اموال حلال و خوب و سالم باشد. «يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا أنْفِقُوا مِنْ طَيّباتِ ما كَسَبْتُمْ وَ...» «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! از قسمت‌هاي پاكيزه اموالي كه (از طريق تجارت حلال) به دست آورديد، و از آن چه از زمين براي شما خارج ساخته‌ايم انفاق كنيد!»[۹]
2- بهتر است كه صدقه و انفاق مخفي باشد. «وَاِنْ تُخْفُوها وَ تُؤتُوها الفُقَراءَ فَهُوَ خَرٌ لَكُمْ » «هر گاه آنها را مخفي ساخته و به نيازمندان بدهيد براي شما بهتر است.»[۱۰]
3- اين كه صدقه و انفاق همراه با آزار و منّت نباشد. «يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا لاتُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالمَنِّ و...» « اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! بخشش‌هاي خود را با منّت و آزار باطل نسازيد همانند كسي كه مال خود را براي نشان دادن به مردم، انفاق مي‌كند، و به خدا و روز رستاخيز، ايمان نمي‌آورد...»[۱۱]
4- انفاق و صدقه بايد توأم با اخلاص و خلوص نيت باشد. «يُنْفِقُونَ أموالَهُمْ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللهِ» «كساني كه اموالشان را براي جلب خوشنودي خدا انفاق مي‌كنند»[۱۲]
5- انفاق و صدقه از اموالي باشد كه آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست. «لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّي تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ...» «هرگز به (حقيقت) نيكوكاري نمي‌رسيد مگر اين كه از آن چه دوست مي‌داريد (در راه خدا) انفاق كنيد،...»[۱۳]
6- این كه انفاق كننده هرگز خود را مالك حقيقي تصور نكرده، بلكه خود راواسطه بین خدا و خلق بداند. «وَأنْفِقُوا مِنّا جَعَلَكُمْ مَسْتَخْلِفْني فِيهِ » «انفاق كنيد از آنچه خداوند شما را نماينده خود در آن قرار داده است.»[۱۴]
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج4، ص: 116
- ↑ مفردات راغب، ص480
- ↑ نثر طوبی، علامه شعرانی، ج1، ص 38
- ↑ طباطبائي، سيد محمدحسين؛ تفسير الميزان، مركز نشر و توزيع كتاب، قم، ج 2، ص 40.
- ↑ نگاه کنید: نثر طوبی، علامه شعرانی، انتشارات اسلامیه، ج1، ص 38
- ↑ مكارم شيرازي، ناصر؛ تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، سال 86، ج 8، چاپ 3، ص 156.
- ↑ همان، ج 8، ص 13.
- ↑ همان، ، ص 153
- ↑ همان، سوره بقره/ 267
- ↑ همان، سوره بقره/ 271
- ↑ همان/ 264
- ↑ همان/ 265
- ↑ همان، آل عمران/ 92
- ↑ همان، سوره حديد/ 77
منابع
- صدقه، یوسف عاصم آبادی، سایت پژوهشکده باقر العلوم(ع) ( بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)، تاریخ بازیابی : 24 آبان 1391.
- قاموس قرآن، سيد على اكبر قرشى، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1371 ش، چاپ ششم
- المفردات، راغب اصفهاني، حسين بن محمد؛ دارالعلم الدار الشامية،دمشق، 1412 ق،چاپ اول، ص480
منابع برای مطالعه بیشتر
