شیعه در جهان: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز |
|||
| (۱۶ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | بیشتر شیعیان در منطقه خاور میانه و [[خلیج فارس]] زندگی می کنند . در این منطقه کشوری که هم از نظر کل جمعیت وهم از نظر درصد، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است، [[ایران]] است | + | ==جمعیت شیعیان در جهان== |
| + | مرکز تحقیقات پیو در سال 2009 حدود 10 تا 13 درصد مسلمانان جهان را شیعه دانسته است.<ref>[https://www.pewresearch.org/religion/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ Mapping the Global Muslim Population, PEW RESEARCH CENTER, OCTOBER 7, 2009]</ref> اما مرکز تحقیقات و پژوهش‌های آمارگیری استراتژیک انگلیس ویژه ادیان و مذاهب موسوم به «لیوفرم» در سال ۲۰۱۳ آمارهایی را در این زمینه ارائه داده که حاکی از افزایش بیش از پیش تعداد شیعیان جهان است. بر اساس آمار این موسسه، تعداد شیعیان جهان به ۴۰۰ میلیون نفر افزایش پیدا کرده و این یعنی اینکه شیعیان در حدود یک چهارم جمعیت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفری مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3479575 شیعیان چند درصد مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهند؟، ایکنا، ۱۲ اسفند ۱۳۹۴]، بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱</ref> اگر این آمار درست باشد با توجه به اینکه مسلمانان نیز حدود یک چهارم از جمعیت جهان را به خود اختصاص می دهند<ref>[https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/04/01/the-countries-with-the-10-largest-christian-populations-and-the-10-largest-muslim-populations/ Diamant, «The countries with the 10 largest Christian populations and the 10 largest Muslim populations»، Pew Research Center] | ||
| + | </ref> حدود یک شانزدهم از جمعیت جهان شیعه هستند. | ||
| + | |||
| + | ==پراکندگی جغرافیایی شیعه در جهان== | ||
| + | بیشتر شیعیان در منطقه خاور میانه و [[خلیج فارس]] زندگی می کنند . در این منطقه کشوری که هم از نظر کل جمعیت وهم از نظر درصد، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است، [[ایران]] است. بر اساس آمار، 90 تا 95 درصد از جمعیت 80 میلیونی [[ایران]] را شیعیان تشکیل می دهند.<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/ THE WORLD FACTBOOK، گزارش فکت بوک سیا، 2016]</ref> کشورهای دیگري که دارای اکثریت جمعیت شیعه و یا اقلیت هاي شیعی قابل توجه هستند، عمدتا در اطراف ایران قرار دارند . | ||
| + | |||
| + | [[عراق]]، [[آذربایجان]] و [[بحرین]] کشورهایی با اکثریت جمعیتی شـیعه<ref>فتح نجات حمیدرضا، الماسی علی، غفوری نژاد محمد، تحلیل وضعیت جمعیتی شیعیان جهان با تاکید بر کشورهای با حاکمیت سیاسی غیرشیعی، پژوهشنامه اماميه، پاییز و زمستان 1398، دوره 5، شماره 10، از صفحه 34 تا صفحه 60.، در دسترس در [https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=554683 مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی]، بازیابی: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ </ref> و کشورهای [[هند]]، [[عربستان]]، [[افغانستان]] و [[پاکستان]] دارای جمعیت قابل توجه شیعه هستند. | ||
در دهه های اخیر تحولات بين المللي موجب شده تا پراکندگي جمعيت شيعيان افزايش خيره کننده اي پيدا کند و زبان هاي رايج تشيع از چهار زبان فارسي، عربي، اردو و ترکي به زبان هاي متعدد افزايش يابد. | در دهه های اخیر تحولات بين المللي موجب شده تا پراکندگي جمعيت شيعيان افزايش خيره کننده اي پيدا کند و زبان هاي رايج تشيع از چهار زبان فارسي، عربي، اردو و ترکي به زبان هاي متعدد افزايش يابد. | ||
| − | + | طبق آمار اعلامی از سوی سازمان ثبت احوال ایران آمار مهاجرین ایرانی به آمریکا حدود یک میلیون و 400 هزار نفر است.<ref>آخرین آمار ایرانیان خارج از کشور اعلام شد، خبرگزاری مهر، ۱۷ شهریور ۱۳۹۱ [https://www.mehrnews.com/news/1689883]</ref> در بسياري از کشورهای اروپايی که نسل سوم آن‌ها امروزه در اين کشورها به عنوان شهروند رسمي و پذيرفته شده حضور دارند، از جمله شيعياني محسوب مي شوند که دامنه حضور شيعيان را در اقصي نقاط جهان پراکنده کرده است. | |
| − | از سوی دیگر اشغال [[افغانستان]]، مهاجرت نيروی کار از پاکستان و هند به انگليس و کشورهاي اروپايي، جنگ جهاني دوم، تجارت، تحصيل، و جنگ هاي عراق و کشورهاي عربي موجب شد که اين پراکندگي افزايش چشمگيري پيدا کند | + | |
| + | از سوی دیگر اشغال [[افغانستان]]، مهاجرت نيروی کار از پاکستان و هند به انگليس و کشورهاي اروپايي، جنگ جهاني دوم، تجارت، تحصيل، و جنگ هاي عراق و کشورهاي عربي موجب شد که اين پراکندگي افزايش چشمگيري پيدا کند.<ref> [http://www.farhangashti.com/vdcgzn9q.ak9tu4prra.html جغرافیای شیعه و پراکندگی انسانی شبکه شیعیان دنیا،شبکه خبری فرهنگ آشتی ان لاین ، 8 اسفند 1390]،تاریخ بازیابی: 3 مرداد 1391] </ref> | ||
{| align="center" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="wikitable" style="text-align: center; font-weight: normal; font-size: 85%; margin: auto;" | {| align="center" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="wikitable" style="text-align: center; font-weight: normal; font-size: 85%; margin: auto;" | ||
|- | |- | ||
| − | |style="background: rgb(220, 245, 220);" colspan="3"|'''جدول پراکندگی جغرافیایی شیعه در جهان | + | |style="background: rgb(220, 245, 220);" colspan="3"|'''جدول پراکندگی جغرافیایی شیعه در جهان |
|- | |- | ||
| نام کشور | | نام کشور | ||
|style="width:100px"| جمعیت | |style="width:100px"| جمعیت | ||
| − | | درصد | + | | درصد نسبت به جمعیت |
|- | |- | ||
|ایران | |ایران | ||
| − | | | + | |80 میلیون نفر (سرشماری 1395)<ref>[https://amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/chnsonvm-1395.pdf?ver=j4jgALK-oaTevIV63ytqYA%3d%3d چکیده سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395]، مرکز آمار ایران</ref> |
| − | | | + | |90 تا 95 درصد([https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/ THE WORLD FACTBOOK، گزارش فکت بوک سیا، 2016]) |
|- | |- | ||
|هند | |هند | ||
| − | | | + | |۱٫۳۸ میلیارد (۲۰۲۰) |
| − | |3 درصد ([http://www.andisheqom.com/Files/whoisshia.php?idVeiw=2074&level=4&subid=2074 مقاله جمعیت شیعه در جهان، مختار اصلاني - مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه]) - | + | |3 درصد ([http://www.andisheqom.com/Files/whoisshia.php?idVeiw=2074&level=4&subid=2074 مقاله جمعیت شیعه در جهان، مختار اصلاني - مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه]) - 5 درصد ([http://abna.ir/data.asp?lang=&id=162799 پایگاه خبری تحلیلی اهل البیت علیهم‌السلام]) - 10 الی 15 درصد از مسلمانان هند ([https://www.pewresearch.org/religion/2021/06/29/religious-identity-2/ PEW، 2021] ) - اکثراً اثنی عشری و تعداد کمی اسماعیلیه |
|- | |- | ||
|عراق | |عراق | ||
| − | | | + | |۴۰٫۲۲ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | |60 تا 65 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - | + | |60 تا 65 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 60 درصد (علی عسگر شهبازی، مجید رحمتی نصر، نقش و جایگاه شیعیان در ساختار کشور عراق، پژوهش های سیاسی، سال ششم، بهار 1395، شماره 16 در دسترس: [http://ensani.ir/fa/article/430080 پرتال جامع علوم انسانی]) |
|- | |- | ||
|کویت | |کویت | ||
| − | | | + | |۴٫۲۷۱ میلیون (۲۰۲۰) |
|30 درصد (ویکی پدیا) (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 40 درصد (جمعيت‌هاي شيعي منطقه خليج فارس، [http://noorportal.net/951/1254/1298/34574.aspx نورپورتال به نقل از کتاب جمعيت‌هاي شيعي منطقه خليج فارس]) | |30 درصد (ویکی پدیا) (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 40 درصد (جمعيت‌هاي شيعي منطقه خليج فارس، [http://noorportal.net/951/1254/1298/34574.aspx نورپورتال به نقل از کتاب جمعيت‌هاي شيعي منطقه خليج فارس]) | ||
|- | |- | ||
|آذربایجان | |آذربایجان | ||
| − | | | + | |۱۰٫۱۱ میلیون (۲۰۲۰) |
|70 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) | |70 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) | ||
|- | |- | ||
|بحرین | |بحرین | ||
| − | | | + | |۱٫۷۰۲ میلیون (۲۰۲۰) |
|61 درصد(مقاله جمعیت شیعه در جهان) | |61 درصد(مقاله جمعیت شیعه در جهان) | ||
|- | |- | ||
|افغانستان | |افغانستان | ||
| − | | | + | |۳۸٫۹۳ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | |15 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - | + | |15 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 25 تا 30 درصد (ویکی شیعه) |
|- | |- | ||
|لبنان | |لبنان | ||
| − | | | + | |۶٫۸۲۵ میلیون (۲۰۲۰) |
|34 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) | |34 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) | ||
|- | |- | ||
|پاکستان | |پاکستان | ||
| − | | | + | |۲۲۰٫۹ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | |20 درصد (ویکی | + | |20 درصد (ویکی شیعه) (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - بخشی از شیعیان پاکستان اسماعیلیه هستند. |
|- | |- | ||
|یمن | |یمن | ||
| − | | | + | |۲۹٫۸۳ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | |40 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - | + | |40 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 35 تا 40 درصد ([https://www.pewresearch.org/religion/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ PEW RESEARCH CENTER , 2009]) - غالباً زیدی مذهب |
|- | |- | ||
|سوریه | |سوریه | ||
| − | | | + | |۱۷٫۵ میلیون (۲۰۲۰) |
|12 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) | |12 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) | ||
|- | |- | ||
|گرجستان | |گرجستان | ||
| − | | | + | |۳٫۷۱۴ میلیون (۲۰۲۰) |
|7 درصد (شیعیان گرجستان، ولی جباری، نشریه اخبار شیعیان، شماره 56) | |7 درصد (شیعیان گرجستان، ولی جباری، نشریه اخبار شیعیان، شماره 56) | ||
|- | |- | ||
|امارات | |امارات | ||
| − | | | + | |۹٫۸۹ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | | | + | | برخی منابع بین 6 تا 20 درصد، برخی منابع 16 درصد([http://www.rasekhoon.net/article/show-31152.aspx امارات متحده عربی و جایگاه شیعیان، راسخون]) |
|- | |- | ||
|عربستان | |عربستان | ||
| − | | | + | |۳۴٫۸۱ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | |15 درصد ([ | + | |15 درصد ([https://www.asriran.com/fa/news/66100 حکومت ایران و ماجرای شیعه عربستان، سایت تحلیلی خبری عصر ایران]) - 10 درصد ([http://www.hawzah.net/FA/MagArt.html?MagazineID=0&MagazineNumberID=5681&MagazineArticleID=56398 شیعیان عربستان در گفتگو با آقای شیرازی، اخبار شیعیان، دی 1386، شماره 26]) - 10 تا 15 درصد ([http://www.hawzah.net/FA/MagArt.html?MagazineID=0&MagazineNumberID=6716&MagazineArticleID=79877 دنیای شیعه/ شیعه در عربستان، انتظار نوجوان، آبان 1387، شماره40]) |
|- | |- | ||
|ترکیه | |ترکیه | ||
| − | | | + | |۸۴٫۳۴ میلیون (۲۰۲۰) |
| − | |25 درصد ([http://www.hawzah.net/fa/MagArt.html?MagazineID=0&MagazineNumberID=3967&MagazineArticleID=24902 بزرگ نمایی یک توهم و ژئوپولیتیک شیعه، نجف لک زایی، پایگاه حوزه، بیست و هفتم دی 1382، شماره 118]) - 20 میلیون علوی و 3 میلیون شیعه اثنی عشری ([http://www.kheimehnews.com/vdcf.jdtiw6djygiaw.html گفتگو با رهبر شیعیان ترکیه، خیمه]) - بیش از 15 میلیون علوی و 2 میلیون و اندی شیعه (اطلس شیعه، رسول جعفریان) | + | |25 درصد ([http://www.hawzah.net/fa/MagArt.html?MagazineID=0&MagazineNumberID=3967&MagazineArticleID=24902 بزرگ نمایی یک توهم و ژئوپولیتیک شیعه، نجف لک زایی، پایگاه حوزه، بیست و هفتم دی 1382، شماره 118]) - 20 میلیون علوی و 3 میلیون شیعه اثنی عشری از 73 میلیون نفر (آمار جمعیت ترکیه زمان گزارش)([http://www.kheimehnews.com/vdcf.jdtiw6djygiaw.html گفتگو با رهبر شیعیان ترکیه، خیمه]) - بیش از 15 میلیون علوی و 2 میلیون و اندی شیعه (اطلس شیعه، رسول جعفریان) |
| + | |- | ||
| + | |نیجریه | ||
| + | |۲۰۶٫۱ میلیون (۲۰۲۰) | ||
| + | |5 در صد (بر اساس آمار پورتال مجمع جهانی اهل البیت - بر اساس آمار مؤسسه PEW حدود 3.5 درصد([http://fa.wikishia.net/view/%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87 ویکی شیعه])) | ||
|} | |} | ||
| − | + | ||
| + | ==پانویس== | ||
| + | {{پانویس}} | ||
پیوند مفید : | پیوند مفید : | ||
| − | [ | + | [https://hawzah.net/fa/Article/View/77345 تشیع در جهان امروز، دایره المعارف تشیع] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[رده:شیعه]] | |
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۳۴
جمعیت شیعیان در جهان
مرکز تحقیقات پیو در سال 2009 حدود 10 تا 13 درصد مسلمانان جهان را شیعه دانسته است.[۱] اما مرکز تحقیقات و پژوهش‌های آمارگیری استراتژیک انگلیس ویژه ادیان و مذاهب موسوم به «لیوفرم» در سال ۲۰۱۳ آمارهایی را در این زمینه ارائه داده که حاکی از افزایش بیش از پیش تعداد شیعیان جهان است. بر اساس آمار این موسسه، تعداد شیعیان جهان به ۴۰۰ میلیون نفر افزایش پیدا کرده و این یعنی اینکه شیعیان در حدود یک چهارم جمعیت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفری مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهند.[۲] اگر این آمار درست باشد با توجه به اینکه مسلمانان نیز حدود یک چهارم از جمعیت جهان را به خود اختصاص می دهند[۳] حدود یک شانزدهم از جمعیت جهان شیعه هستند.
پراکندگی جغرافیایی شیعه در جهان
بیشتر شیعیان در منطقه خاور میانه و خلیج فارس زندگی می کنند . در این منطقه کشوری که هم از نظر کل جمعیت وهم از نظر درصد، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است، ایران است. بر اساس آمار، 90 تا 95 درصد از جمعیت 80 میلیونی ایران را شیعیان تشکیل می دهند.[۴] کشورهای دیگري که دارای اکثریت جمعیت شیعه و یا اقلیت هاي شیعی قابل توجه هستند، عمدتا در اطراف ایران قرار دارند .
عراق، آذربایجان و بحرین کشورهایی با اکثریت جمعیتی شـیعه[۵] و کشورهای هند، عربستان، افغانستان و پاکستان دارای جمعیت قابل توجه شیعه هستند.
در دهه های اخیر تحولات بين المللي موجب شده تا پراکندگي جمعيت شيعيان افزايش خيره کننده اي پيدا کند و زبان هاي رايج تشيع از چهار زبان فارسي، عربي، اردو و ترکي به زبان هاي متعدد افزايش يابد.
طبق آمار اعلامی از سوی سازمان ثبت احوال ایران آمار مهاجرین ایرانی به آمریکا حدود یک میلیون و 400 هزار نفر است.[۶] در بسياري از کشورهای اروپايی که نسل سوم آن‌ها امروزه در اين کشورها به عنوان شهروند رسمي و پذيرفته شده حضور دارند، از جمله شيعياني محسوب مي شوند که دامنه حضور شيعيان را در اقصي نقاط جهان پراکنده کرده است.
از سوی دیگر اشغال افغانستان، مهاجرت نيروی کار از پاکستان و هند به انگليس و کشورهاي اروپايي، جنگ جهاني دوم، تجارت، تحصيل، و جنگ هاي عراق و کشورهاي عربي موجب شد که اين پراکندگي افزايش چشمگيري پيدا کند.[۷]
| جدول پراکندگی جغرافیایی شیعه در جهان | ||
| نام کشور | جمعیت | درصد نسبت به جمعیت |
| ایران | 80 میلیون نفر (سرشماری 1395)[۸] | 90 تا 95 درصد(THE WORLD FACTBOOK، گزارش فکت بوک سیا، 2016) |
| هند | ۱٫۳۸ میلیارد (۲۰۲۰) | 3 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان، مختار اصلاني - مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه) - 5 درصد (پایگاه خبری تحلیلی اهل البیت علیهم‌السلام) - 10 الی 15 درصد از مسلمانان هند (PEW، 2021 ) - اکثراً اثنی عشری و تعداد کمی اسماعیلیه |
| عراق | ۴۰٫۲۲ میلیون (۲۰۲۰) | 60 تا 65 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 60 درصد (علی عسگر شهبازی، مجید رحمتی نصر، نقش و جایگاه شیعیان در ساختار کشور عراق، پژوهش های سیاسی، سال ششم، بهار 1395، شماره 16 در دسترس: پرتال جامع علوم انسانی) |
| کویت | ۴٫۲۷۱ میلیون (۲۰۲۰) | 30 درصد (ویکی پدیا) (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 40 درصد (جمعيت‌هاي شيعي منطقه خليج فارس، نورپورتال به نقل از کتاب جمعيت‌هاي شيعي منطقه خليج فارس) |
| آذربایجان | ۱۰٫۱۱ میلیون (۲۰۲۰) | 70 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) |
| بحرین | ۱٫۷۰۲ میلیون (۲۰۲۰) | 61 درصد(مقاله جمعیت شیعه در جهان) |
| افغانستان | ۳۸٫۹۳ میلیون (۲۰۲۰) | 15 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 25 تا 30 درصد (ویکی شیعه) |
| لبنان | ۶٫۸۲۵ میلیون (۲۰۲۰) | 34 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) |
| پاکستان | ۲۲۰٫۹ میلیون (۲۰۲۰) | 20 درصد (ویکی شیعه) (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - بخشی از شیعیان پاکستان اسماعیلیه هستند. |
| یمن | ۲۹٫۸۳ میلیون (۲۰۲۰) | 40 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) - 35 تا 40 درصد (PEW RESEARCH CENTER , 2009) - غالباً زیدی مذهب |
| سوریه | ۱۷٫۵ میلیون (۲۰۲۰) | 12 درصد (مقاله جمعیت شیعه در جهان) |
| گرجستان | ۳٫۷۱۴ میلیون (۲۰۲۰) | 7 درصد (شیعیان گرجستان، ولی جباری، نشریه اخبار شیعیان، شماره 56) |
| امارات | ۹٫۸۹ میلیون (۲۰۲۰) | برخی منابع بین 6 تا 20 درصد، برخی منابع 16 درصد(امارات متحده عربی و جایگاه شیعیان، راسخون) |
| عربستان | ۳۴٫۸۱ میلیون (۲۰۲۰) | 15 درصد (حکومت ایران و ماجرای شیعه عربستان، سایت تحلیلی خبری عصر ایران) - 10 درصد (شیعیان عربستان در گفتگو با آقای شیرازی، اخبار شیعیان، دی 1386، شماره 26) - 10 تا 15 درصد (دنیای شیعه/ شیعه در عربستان، انتظار نوجوان، آبان 1387، شماره40) |
| ترکیه | ۸۴٫۳۴ میلیون (۲۰۲۰) | 25 درصد (بزرگ نمایی یک توهم و ژئوپولیتیک شیعه، نجف لک زایی، پایگاه حوزه، بیست و هفتم دی 1382، شماره 118) - 20 میلیون علوی و 3 میلیون شیعه اثنی عشری از 73 میلیون نفر (آمار جمعیت ترکیه زمان گزارش)(گفتگو با رهبر شیعیان ترکیه، خیمه) - بیش از 15 میلیون علوی و 2 میلیون و اندی شیعه (اطلس شیعه، رسول جعفریان) |
| نیجریه | ۲۰۶٫۱ میلیون (۲۰۲۰) | 5 در صد (بر اساس آمار پورتال مجمع جهانی اهل البیت - بر اساس آمار مؤسسه PEW حدود 3.5 درصد(ویکی شیعه)) |
پانویس
- ↑ Mapping the Global Muslim Population, PEW RESEARCH CENTER, OCTOBER 7, 2009
- ↑ شیعیان چند درصد مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهند؟، ایکنا، ۱۲ اسفند ۱۳۹۴، بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱
- ↑ Diamant, «The countries with the 10 largest Christian populations and the 10 largest Muslim populations»، Pew Research Center
- ↑ THE WORLD FACTBOOK، گزارش فکت بوک سیا، 2016
- ↑ فتح نجات حمیدرضا، الماسی علی، غفوری نژاد محمد، تحلیل وضعیت جمعیتی شیعیان جهان با تاکید بر کشورهای با حاکمیت سیاسی غیرشیعی، پژوهشنامه اماميه، پاییز و زمستان 1398، دوره 5، شماره 10، از صفحه 34 تا صفحه 60.، در دسترس در مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، بازیابی: ۲۸ تیر ۱۴۰۱
- ↑ آخرین آمار ایرانیان خارج از کشور اعلام شد، خبرگزاری مهر، ۱۷ شهریور ۱۳۹۱ [۱]
- ↑ جغرافیای شیعه و پراکندگی انسانی شبکه شیعیان دنیا،شبکه خبری فرهنگ آشتی ان لاین ، 8 اسفند 1390،تاریخ بازیابی: 3 مرداد 1391]
- ↑ چکیده سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، مرکز آمار ایران
پیوند مفید :
