رکن الدین دعویدار

«قاضی رکن‌الدین دعویدار قمی» (۶۱۴-۵۴۰ ق)، فقیه شیعه و شاعر متخلص به «داعی» در قرن ششم و هفتم هجری است. وی به دو زبان عربی و پارسی استادانه شعر سروده و در بیشتر اشعارش، تحت تأثیر فرهنگ و شعر عربی قرار گرفته است.

زندگی‌نامه

رکن‌الدین محمد دعویدار در قم به دنیا آمد. در مورد تاریخ تولد او چندان سخنی در تذکره ها گفته نشده است. اما با توجه به تاریخ زندگی ممدوحان وی، سال تولد او حدود ۵۴۰ قمری برآورده می شود.

او از خاندان های معروف ایران در سده ششم هجری یعنی خاندان دعویدار قمی می باشد که از خاندان های بزرگ شیعه به شمار آمده و در قم از اعتبار فراوانی برخوردار بوده اند. این خاندان به دانش، زهد و تقوی مشهور بوده و پیشه قضاوت داشته اند.

قاضی رکن الدین در قم پرورش یافته و در همان‌ جا منصب قضاوت را عهده‌دار بوده و شاعری را آغاز کرده و زبان به مدح بزرگان شیعه و حکام و پادشاهان قم و ری و مازندران گشوده است.

او بنا بر قرائنی تا سال ۶۱۴ قمری زنده بوده و با خاقانی و فلکی شروانی و کمال‌الدین اسماعیل و اثیرالدین اومانی معاصر بوده و با برخی از آنها مکاتبه و دوستی داشته است. برخی وفات رکن‌الدین را در حدود سال ۶۰۷ یا ۶۱۰ قمری دانسته اند.

شعر دعویدار

رکن الدین دعویدار، شاعر ذواللسانین، در دربار ممدوحان به سبب جایگاه والای ادبی شاعر حکیم نام گرفت و مقام امیرالشعرایی یافت. او را به عنوان شاعر مدح نیز می شناسند، زیرا بخش اعظم دیوان وی، شامل مدح بزرگان دین است. او همانند دیگر شاعران در انتخاب تخلص و نام شعری اقدام می ورزد و «داعی» به معنی انگیزه را برای خویش برمی گزیند.

این فقیه و شاعر شیعی در بیشتر سروده هایش، تحت تأثیر فرهنگ و شعر عربی قرار گرفته است. وی را تألیفات ارزشمندی بوده که از میان آنها می توان به دیوانش اشاره نمود که آن را به فرمان حاکم زمانه اش «عزالدین یحیی»، گردآوری کرده است. دیوانش، آکنده از اشعار فارسی و عربی است. این شاعر ذواللسانین چنان در سرودن اشعار عربی تواناست که بخش عظیمی از دیوانش به قصاید عربی وی اختصاص دارد.

ویژگی بارز شعر او تقلید است که در دیوانش جلوه گری می نماید؛ به طوری که قصاید عربی و فارسی را به سبک شعری شاعران عراق و دیگر پیشگامان شعر عربی و فارسی به نیکویی سروده و همین مسأله سبب شده که اندکی شعر وی از نوآوری و ابتکار بی بهره بماند.

نمونه شعر داعی:

وی در مدح امام علی علیه السلام و درایت و تدبیر آن حضرت چنین می سراید:

کم مِن معضَل أعیا البرایا غداً یدعو أبا حسن علیاً

ترجمه: چه بسیار مشکلات و مصائبی که مردم را خسته و درمانده کرده و برای حل آن باید از اباالحسن علی بن ابی طالب علیه السلام کمک بگیریم.

و در جای دیگر از شجاعت و دلاوری آن حضرت سخن می گوید:

گر خود نباشد الّا، بیش از قضاش هیبت ور خود ندارد الّا، بیش از ستاره لشکر

منابع

• "بازتاب فرهنگ و شعر عربی در دیوان رکن الدین دعویدار قمی شاعر ذواللسانین"، تورج زینی وند، لیلا قلندرلکی سلطانی، نشریه ادبیات تطبیقی، زمستان ۱۳۸۹.
• "مقدمه بر دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی"، علی محدث، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۵.
• پایگاه اطلاعات علمی جهاددانشگاهی، تاریخ بازیابی: ۲۱ مهرماه ۱۳۹۲.