ابن قبه: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{خوب}} |
| + | '''«محمد بن عبدالرحمن بن قِبه رازى»'''، معروف به '''«ابن قِبة»'''، فقیه و متکلم [[امامیه|امامی]] در قرن چهارم هجرى است. او در آغاز [[معتزله|معتزلى]] بود و سپس به مذهب [[تشیع|تشیع]] گرائید و در استدلال [[علم کلام|کلامى]] و مناظره علمى، مهارتى بسزا داشت. کتاب «الانصاف» در موضوع [[امامت]] از آثار مهم اوست. | ||
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | ||نام کامل = '''محمد بن قِبه رازى''' | ||
| + | ||تصویر= | ||
| + | ||زادروز = | ||
| + | |زادگاه = | ||
| + | |وفات = قرن چهارم هجرى | ||
| + | |مدفن = شهر ری | ||
| + | |اساتید = ابوالقاسم کعبى بلخی،... | ||
| + | |شاگردان = ابن بُطه قمی، ابوالحسن سوسنجردى،... | ||
| + | |آثار = الانصاف، المستثبت فی الامامة، نقض کتاب الاشهاد، الرد علی ابن علی الجبائی، التعریف على الزیدیه، المسألة المفردة فی الامامة،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==زندگی‌نامه== | ||
| + | از تاریخ تولد و درگذشت و سیر زندگی «ابوجعفر محمد بن عبدالرحمن بن قبۀ رازی»، اطلاعی در دست نیست، جز آنکه در آغاز [[معتزله|معتزلی]] بود ولی پس از مدتی مستبصر شده و به مذهب [[امامیه|امامیه]] گروید. وى معاصر [[شیخ کلینی|شیخ کلینى]] (م، ۳۲۹ ق) و ابوالقاسم بلخى (م، ۳۱۷ ق) بوده است. | ||
| − | + | ابوالقاسم کعبى بلخی متکلم معروف را از استادان وی و ابن بُطَّۀ قمی را از شاگردان او شمرده‌اند.<ref>ابن ابی الحدید، ۱ / ۲۰۶؛ رجال نجاشی، ۳۷۵.</ref> همچنین ابوالحسن سوسنجردى از او روایت کرده است. | |
| − | + | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] و [[ابن شهر آشوب]]، ابن قبه را به عنوان متکلمی قوی دست و نیکو عقیده ستوده‌اند. از مناظره‌ها و مجادله‌هایی که او با متکلمان بزرگ عصر خود داشته چنین برمی‌آید که در زمان خود در علم [[کلام]] از برجستگی ویژه‌ای برخوردار بوده است. در عصر ابن قبه مهم‌ترین مبحث متکلمان [[امامیه|امامیه]] پاسخ دادن به شبهاتی بوده که متکلمان فرق دیگر اسلامی بر نظریۀ [[امامت]] شیعۀ [[اثنی عشریه|اثنی عشری]] وارد می‌کردند.<ref>ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص ۹۵؛ رجال نجاشی، ص ۳۷۵.</ref> | |
| + | ==آثار و تألیفات== | ||
| + | از جمله آثار ابن قبه، کتاب «الانصاف» در [[امامت]] است که از مراجع [[ابن ابی الحدید|ابن ابی الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (کتاب)|شرح نهج البلاغة]] بوده و او بخشی از [[خطبه شقشقیه|خطبۀ شقشقیه]] را در آن کتاب دیده است. از این کتاب جز پاره‌ای که در «الشافی» [[سید مرتضی]] آمده، چیزی نمانده است. | ||
| + | |||
| + | از ابوالحسین سوسنجردی نقل است که پس از زیارت [[امام رضا علیه السلام|حضرت رضا]] (علیه السلام) به دیدار ابوالقاسم بلخی در بلخ رفتم و کتاب «الانصاف» ابن قبه را به او دادم؛ او بر این کتاب نقضی نوشت به نام «المسترشد فی الامامة». به ری بازگشتم و کتاب را به ابن قبه دادم و او بر آن ردّی نوشت به نام «المستثبت فی الامامة» و چون آن را نزد بلخی بردم، آن را با «نقض المستثبت» پاسخ داد، اما وقتی که به ری رسیدم ابن قبه از دنیا رفته بود.<ref>رجال نجاشی، ۳۷۶.</ref> | ||
| + | |||
| + | برخی دیگر از نوشته‌های ابن قبه را در «[[کمال الدین و تمام النعمه (کتاب)|کمال‌الدین]]» [[شیخ صدوق]] می‌یابیم که حاکی از برخوردهای [[کلام|کلامی]] وی با دو تن از متکلمان دیگر مذهبهاست که این دو بر اعتقاد [[امامیه|امامیه]] در مورد مسألۀ [[غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)|غیبت]] دوازدهمین امام (علیه السلام) خرده گرفته‌اند. ابوالحسین علی بن احمد بن بشار یکی از آنهاست که به فرقه‌ای منسوب است به نام «جعفریه خُلّص» و دیگری ابوزید علوی متکلم [[زیدیه|زیدی]] است که ابن قبه به نقد آراء او پرداخته است. ابوزید علوی در اثبات مذهب خود و رد مذهب امامیه کتابی پرداخته است به نام «الاشهاد» و ابن قبه بر آن ردی به نام «نقض کتاب الاشهاد» نوشته،<ref>ابن شهر آشوب، ۹۵-۹۶.</ref> که ابن بابویه صدوق در کتاب یاد شده، از آن نقل کرده است. ابن قبه در این رساله اشکالهای ابوزید را یک به یک آورده و به آنها پاسخ داده است. | ||
| + | |||
| + | افزون بر کتابهای یاد شده، آثار دیگری نیز به نامهای «الرد علی ابن علی الجبائی» و کتاب «التعریف على الزیدیه» و «المسألة المفردة فی الامامة» برای ابن قبه یاد کرده‌اند.<ref>رجال نجاشی، ۳۷۶؛ فهرست طوسی، ۱ / ۲۹.</ref> | ||
| + | == پانویس == | ||
| + | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | سيد مصطفى حسينى | + | *بزرگان ری، محسن صادقی، نشر دارالحدیث، ۱۳۸۲. |
| − | + | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/224004/%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D9%82%D8%A8%D9%87 "ابن قبه"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]. | |
| + | *[[فرهنگ معارف و معاریف (کتاب)|فرهنگ معارف و معاريف]]، سيد مصطفى حسينى دشتى. | ||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= ضعیف | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= متوسط | ||
| + | |رده=دارد | ||
| + | }} | ||
[[رده:علمای قرن چهارم]] | [[رده:علمای قرن چهارم]] | ||
| + | [[رده:علماء شیعه]] | ||
| + | [[رده:متکلمان]] | ||
| + | [[رده:فقیهان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۱
«محمد بن عبدالرحمن بن قِبه رازى»، معروف به «ابن قِبة»، فقیه و متکلم امامی در قرن چهارم هجرى است. او در آغاز معتزلى بود و سپس به مذهب تشیع گرائید و در استدلال کلامى و مناظره علمى، مهارتى بسزا داشت. کتاب «الانصاف» در موضوع امامت از آثار مهم اوست.
| نام کامل | محمد بن قِبه رازى |
| وفات | قرن چهارم هجرى |
| مدفن | شهر ری |
|
| |
| اساتید |
ابوالقاسم کعبى بلخی،... |
| شاگردان |
ابن بُطه قمی، ابوالحسن سوسنجردى،... |
| آثار |
الانصاف، المستثبت فی الامامة، نقض کتاب الاشهاد، الرد علی ابن علی الجبائی، التعریف على الزیدیه، المسألة المفردة فی الامامة،... |
محتویات
زندگی‌نامه
از تاریخ تولد و درگذشت و سیر زندگی «ابوجعفر محمد بن عبدالرحمن بن قبۀ رازی»، اطلاعی در دست نیست، جز آنکه در آغاز معتزلی بود ولی پس از مدتی مستبصر شده و به مذهب امامیه گروید. وى معاصر شیخ کلینى (م، ۳۲۹ ق) و ابوالقاسم بلخى (م، ۳۱۷ ق) بوده است.
ابوالقاسم کعبى بلخی متکلم معروف را از استادان وی و ابن بُطَّۀ قمی را از شاگردان او شمرده‌اند.[۱] همچنین ابوالحسن سوسنجردى از او روایت کرده است.
نجاشی و ابن شهر آشوب، ابن قبه را به عنوان متکلمی قوی دست و نیکو عقیده ستوده‌اند. از مناظره‌ها و مجادله‌هایی که او با متکلمان بزرگ عصر خود داشته چنین برمی‌آید که در زمان خود در علم کلام از برجستگی ویژه‌ای برخوردار بوده است. در عصر ابن قبه مهم‌ترین مبحث متکلمان امامیه پاسخ دادن به شبهاتی بوده که متکلمان فرق دیگر اسلامی بر نظریۀ امامت شیعۀ اثنی عشری وارد می‌کردند.[۲]
آثار و تألیفات
از جمله آثار ابن قبه، کتاب «الانصاف» در امامت است که از مراجع ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغة بوده و او بخشی از خطبۀ شقشقیه را در آن کتاب دیده است. از این کتاب جز پاره‌ای که در «الشافی» سید مرتضی آمده، چیزی نمانده است.
از ابوالحسین سوسنجردی نقل است که پس از زیارت حضرت رضا (علیه السلام) به دیدار ابوالقاسم بلخی در بلخ رفتم و کتاب «الانصاف» ابن قبه را به او دادم؛ او بر این کتاب نقضی نوشت به نام «المسترشد فی الامامة». به ری بازگشتم و کتاب را به ابن قبه دادم و او بر آن ردّی نوشت به نام «المستثبت فی الامامة» و چون آن را نزد بلخی بردم، آن را با «نقض المستثبت» پاسخ داد، اما وقتی که به ری رسیدم ابن قبه از دنیا رفته بود.[۳]
برخی دیگر از نوشته‌های ابن قبه را در «کمال‌الدین» شیخ صدوق می‌یابیم که حاکی از برخوردهای کلامی وی با دو تن از متکلمان دیگر مذهبهاست که این دو بر اعتقاد امامیه در مورد مسألۀ غیبت دوازدهمین امام (علیه السلام) خرده گرفته‌اند. ابوالحسین علی بن احمد بن بشار یکی از آنهاست که به فرقه‌ای منسوب است به نام «جعفریه خُلّص» و دیگری ابوزید علوی متکلم زیدی است که ابن قبه به نقد آراء او پرداخته است. ابوزید علوی در اثبات مذهب خود و رد مذهب امامیه کتابی پرداخته است به نام «الاشهاد» و ابن قبه بر آن ردی به نام «نقض کتاب الاشهاد» نوشته،[۴] که ابن بابویه صدوق در کتاب یاد شده، از آن نقل کرده است. ابن قبه در این رساله اشکالهای ابوزید را یک به یک آورده و به آنها پاسخ داده است.
افزون بر کتابهای یاد شده، آثار دیگری نیز به نامهای «الرد علی ابن علی الجبائی» و کتاب «التعریف على الزیدیه» و «المسألة المفردة فی الامامة» برای ابن قبه یاد کرده‌اند.[۵]
پانویس
منابع
- بزرگان ری، محسن صادقی، نشر دارالحدیث، ۱۳۸۲.
- "ابن قبه"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- فرهنگ معارف و معاريف، سيد مصطفى حسينى دشتى.
