ادراک حسی از دیدگاه ابن سینا (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(منبع سایت پژوهشکده فلسفه اسلامی است که خود تدوین کننده کتاب است.)
 
(۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
== نویسنده ==
+
[[پرونده:ادراک حسی.jpg|بندانگشتی|]]
محمد تقی فعالی
+
کتاب '''«ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا»''' اثر محمدتقی فعالی است، که نظریه ادراک حسی [[ابن سینا|ابن‌سینا]] را تنظیم و تبیین نموده است. مؤلف در این اثر با مراجعه به متون دست اول فیلسوفان مسلمان به خصوص ابن‌سینا، [[شهاب الدین سهروردی|شیخ اشراق]] و [[ملاصدرا]]، دیدگاه‌های آن‌ها را استنباط کرده و با سنجیدن آنها با مبانی فلسفه [[اسلام|اسلامی]] آن‌ها را تبیین می‌کند.
  
== معرفی اجمالی کتاب ==
+
==معرفی اجمالی کتاب==
  
معرفت‌شناسي در ميان شاخه‌هاي بسيار متنوع فلسفه از جهاتي ممتاز است. شايد مهم‌ترين جهت اين باشد كه بسياري از مباحث و مسائل ديگر شاخه‌هاي فلسفه، توانمندي عقل و ذهن را در درك و كشف واقعيت از پيش پذيرفته‌اند و  وجود معرفت را مسلّم انگاشته‌اند. حال آن كه خود اين مسئله، مانند مسائل ديگر از قبيل تحليل معرفت، ارزشمندي ادراكات، ملاك توجيه باور و ... تنها بخشي از مسائل معرفت‌شناسي است كه بايد به آن پرداخته شود. در اين ميان، مسئله ادراك حسي نقشي ممتاز دارد؛ زيرا مايه و اساس ديگر ادراكات تصوري و تصديقي است.
+
معرفت‌شناسی در میان شاخه‌های بسیار متنوع [[فلسفه]] از جهاتی ممتاز است. شاید مهم‌ترین جهت این باشد که بسیاری از مباحث و مسائل دیگر شاخه‌های فلسفه، توانمندی عقل و ذهن را در درک و کشف واقعیت از پیش پذیرفته‌اند و  وجود معرفت را مسلّم انگاشته‌اند. حال آن که خود این مسئله، مانند مسائل دیگر از قبیل تحلیل معرفت، ارزشمندی ادراکات، ملاک توجیه باور و ... تنها بخشی از مسائل معرفت‌شناسی است که باید به آن پرداخته شود. در این میان، مسئله ادراک حسی نقشی ممتاز دارد؛ زیرا مایه و اساس دیگر ادراکات تصوری و تصدیقی است.
از ديرباز حكما بر اهميّت حواس در شناخت حقيقت انگشت نهاده و آن‌ها را مجاري علم دانسته‌اند. ليكن اندك كساني كوشيده‌اند به اين مسئله به قدر اهميّت آن، بپردازند، كه نتيجة آن كاستن از ارج تجربه و حقير انگاشتن نقش حس بوده است. اما در كنار اين جريان غالب، فرزانگاني بوده‌اند كه ضمن احترام به ميراث گذشتگان، آن را مورد بازكاوي و نقد دانسته‌اند. بوعلي سينا از همين كسان بود، كه تأمل جدّي در نقش حواس نمود. وي در نوشته‌هاي مفصل خود، به حقيقت، با نگاهي دقيق به بررسي حواس و نحوة كسب معرفت از اين مجاري پرداخت.
 
مؤلف در اين اثر با مراجعه به متون دست اول فيلسوفان مسلمان به خصوص ابن‌سينا ديدگاه‌هاي آن‌ها را استنباط مي‌كند و با سنجيدن آنها با مباني فلسفه اسلامي آن‌ها را تبيين مي‌كند. مؤلف از روش مطالعة تطبيقي هم بهره مي‌برد و ديدگاه‌هاي ابن‌سينا را با دو فيلسوف صاحب مكتب ديگر يعني شيخ اشراق و ملاصدرا مي‌سنجد و نقاط اشتراك و اختلاف آن‌ها را بر مي‌شمرد.
 
  
 +
از دیرباز حکما بر اهمیت حواس در شناخت حقیقت انگشت نهاده و آن‌ها را مجاری [[علم]] دانسته‌اند. لیکن اندک کسانی کوشیده‌اند به این مسئله به قدر اهمیت آن بپردازند، که نتیجه آن کاستن از ارج تجربه و حقیر انگاشتن نقش حس بوده است. اما در کنار این جریان غالب، فرزانگانی بوده‌اند که ضمن احترام به میراث گذشتگان، آن را مورد بازکاوی و نقد دانسته‌اند. [[ابن سینا|ابوعلی سینا]] از همین کسان بود، که تأمل جدّی در نقش حواس نمود. وی در نوشته‌های مفصل خود، به حقیقت، با نگاهی دقیق به بررسی حواس و نحوه کسب معرفت از این مجاری پرداخت و با دقت نظر و ژرف­نگری خاصی مسایل مربوط به ادراک حسی را تبیین نمود.
  
== بخشهای کتاب ==
+
این اثر در پی اثبات فرضیه خاصی در خصوص دیدگاه ابن‌سینا درباره ادراک حسی نیست بلکه سعی می‌کند نظریه ادراک حسی ابن‌سینا را تنظیم و تبیین کند. در این مسیر البته نظریات ابداعی ابن‌سینا در این‌باره و نیز آنچه او از مشائیان پیشین پذیرفته یا رد کرده معلوم و مشخص می‌شود. نکته دیگر آن است که در این اثر، خواننده با نظراتی از شیخ آشنا خواهد شد که خلاف نظریه‌ایست که مشهور به او نسبت داده‌اند؛ از قبیل نقش بیست‌گانه احساس، تعداد هشت‌گانه حواس ظاهری و غیره.
مطالب كتاب «ادراك حسي از ديدگاه ابن‌سينا» در پنج بخش صورت‌بندي شده است.
+
==محتوای کتاب==
بخش اول، شامل مباحثي است درباب حقيقت «نفس» و ويژگي‌هاي آن. در بخش دوم، «قواي نفس» و ارتباط آنها با نفس، با يكديگر و با بدن مورد بررسي واقع شده‌اند؛ مبحث «ادراك»، ارزش ادراكات و مراحل ادراك در بخش سوم كتاب ملاحظه خواهد شد، بخش چهارم احساس و نقش آن را بررسي مي‌كند و در بخش پنجم به «حواس» پرداخته شده است.
+
مطالب کتاب «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا» در پنج بخش صورت‌بندی شده است
  
 +
* بخش اول، شامل مباحثی است در باب حقیقت «[[نفس]]»، جایگاه و ویژگی‌های آن. 
 +
* در بخش دوم، «قوای نفس» و ارتباط آنها با نفس، با یکدیگر و با بدن مورد بررسی واقع شده‌اند. 
 +
* در بخش سوم کتاب مبحث «ادراک»، ارزش ادراکات و مراحل ادراک ملاحظه خواهد شد.
 +
* بخش چهارم احساس و نقش آن را بررسی می‌کند.
 +
* و در بخش پنجم به «حواس پنجگانه» (بساوایی، چشائی، بویائی، شنوایی، بینایی) پرداخته شده است. 
  
== ارزش کتاب ==
+
از نکات مهم کتاب این است که، به موضوعی بدیع که در آثار حکمای مسلمان به طور مستقل نیامده است، پرداخته و سعی می‌کند مسائلی را که در معرفت‌شناسی جدید در خصوص ادراک حسی به چشم می‌خورد، از سنّت [[فلسفه]] اسلامی استخراج و به بحث بگذارد. در جای جای مباحث، به مناسبت، دیدگاه‌های مختلف، به طور عام، و دیدگاه [[شهاب الدین سهروردی|شیخ اشراق]] و [[ملاصدرا|صدرالمتألهین]]، به خصوص آورده شده‌اند. ضمناً از آرای [[علامه طباطبایی]] و غیره، بعضاً استفاده شده است، به طوری که با رنگ تطبیق گرفتن، مباحث بهتر و جامع‌تر فهمیده می‌شود و ضمناً دیدگاه‌های این دو فیلسوف مهم جهان اسلام هم درباره ادراک حسی روشن می‌شود.
از نكات مهم كتاب اين است كه، به موضوعي بديع كه در آثار حكماي مسلمان به طور مستقل نيامده است، پرداخته و سعي مي‌كند مسائلي را كه در معرفت‌شناسي جديد در خصوص ادراك حسي به چشم مي‌خورد، از سنّت فلسفة اسلامي استخراج و به بحث بگذارد. در جاي جاي مباحث، به مناسبت، ديدگاه‌هاي مختلف، به طور عام، و ديدگاه شيخ اشراق و صدرالمتألهين، به خصوص، آورده شده‌اند. ضمناً از آراي علامه طباطبايي و غيره، بعضاً، استفاده شده است، به طوري كه با رنگ تطبيق گرفتن، مباحث بهتر و جامع‌تر فهميده مي‌شود و ضمناً ديدگاه‌هاي اين دو فيلسوف مهم جهان اسلام هم دربارة ادراك حسي روشن مي‌شود. نكته ديگر آن است كه، در اين اثر، خواننده با نظراتي از شيخ آشنا خواهد شد كه خلاف نظريه‌ايست كه مشهور به او نسبت داده‌اند؛ از قبيل نقش بيست‌گانة احساس، تعداد هشت‌گانة حواس ظاهري و غيره.
+
==منابع==
 
+
* [http://www.bou.ac.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=846d8ce3-361f-4637-bb63-3f8da35634a1&WebPartID=51e92fe0-7de8-4e86-b7e1-3b08a9ffad59&ID=caec24e2-131b-427f-8f0c-7364bf6f50d4 سایت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی] (۱۸ مرداد ۱۳۹۱).
== وضعیت نشر ==
+
[[رده:کتاب‌های فلسفی]]
 
 
کتاب حاضر توسط حوزه علميه قم، دفتر تبليغات اسلامي، مركز انتشارات منتشر شده است .
 
 
 
== منابع ==
 
 
 
[http://www.bou.ac.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=846d8ce3-361f-4637-bb63-3f8da35634a1&WebPartID=51e92fe0-7de8-4e86-b7e1-3b08a9ffad59&ID=caec24e2-131b-427f-8f0c-7364bf6f50d4 سایت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی](18 مرداد 1391)
 
[[رده:منابع فلسفی]]
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۲

ادراک حسی.jpg

کتاب «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا» اثر محمدتقی فعالی است، که نظریه ادراک حسی ابن‌سینا را تنظیم و تبیین نموده است. مؤلف در این اثر با مراجعه به متون دست اول فیلسوفان مسلمان به خصوص ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا، دیدگاه‌های آن‌ها را استنباط کرده و با سنجیدن آنها با مبانی فلسفه اسلامی آن‌ها را تبیین می‌کند.

معرفی اجمالی کتاب

معرفت‌شناسی در میان شاخه‌های بسیار متنوع فلسفه از جهاتی ممتاز است. شاید مهم‌ترین جهت این باشد که بسیاری از مباحث و مسائل دیگر شاخه‌های فلسفه، توانمندی عقل و ذهن را در درک و کشف واقعیت از پیش پذیرفته‌اند و وجود معرفت را مسلّم انگاشته‌اند. حال آن که خود این مسئله، مانند مسائل دیگر از قبیل تحلیل معرفت، ارزشمندی ادراکات، ملاک توجیه باور و ... تنها بخشی از مسائل معرفت‌شناسی است که باید به آن پرداخته شود. در این میان، مسئله ادراک حسی نقشی ممتاز دارد؛ زیرا مایه و اساس دیگر ادراکات تصوری و تصدیقی است.

از دیرباز حکما بر اهمیت حواس در شناخت حقیقت انگشت نهاده و آن‌ها را مجاری علم دانسته‌اند. لیکن اندک کسانی کوشیده‌اند به این مسئله به قدر اهمیت آن بپردازند، که نتیجه آن کاستن از ارج تجربه و حقیر انگاشتن نقش حس بوده است. اما در کنار این جریان غالب، فرزانگانی بوده‌اند که ضمن احترام به میراث گذشتگان، آن را مورد بازکاوی و نقد دانسته‌اند. ابوعلی سینا از همین کسان بود، که تأمل جدّی در نقش حواس نمود. وی در نوشته‌های مفصل خود، به حقیقت، با نگاهی دقیق به بررسی حواس و نحوه کسب معرفت از این مجاری پرداخت و با دقت نظر و ژرف­نگری خاصی مسایل مربوط به ادراک حسی را تبیین نمود.

این اثر در پی اثبات فرضیه خاصی در خصوص دیدگاه ابن‌سینا درباره ادراک حسی نیست بلکه سعی می‌کند نظریه ادراک حسی ابن‌سینا را تنظیم و تبیین کند. در این مسیر البته نظریات ابداعی ابن‌سینا در این‌باره و نیز آنچه او از مشائیان پیشین پذیرفته یا رد کرده معلوم و مشخص می‌شود. نکته دیگر آن است که در این اثر، خواننده با نظراتی از شیخ آشنا خواهد شد که خلاف نظریه‌ایست که مشهور به او نسبت داده‌اند؛ از قبیل نقش بیست‌گانه احساس، تعداد هشت‌گانه حواس ظاهری و غیره.

محتوای کتاب

مطالب کتاب «ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا» در پنج بخش صورت‌بندی شده است:

  • بخش اول، شامل مباحثی است در باب حقیقت «نفس»، جایگاه و ویژگی‌های آن.
  • در بخش دوم، «قوای نفس» و ارتباط آنها با نفس، با یکدیگر و با بدن مورد بررسی واقع شده‌اند.
  • در بخش سوم کتاب مبحث «ادراک»، ارزش ادراکات و مراحل ادراک ملاحظه خواهد شد.
  • بخش چهارم احساس و نقش آن را بررسی می‌کند.
  • و در بخش پنجم به «حواس پنجگانه» (بساوایی، چشائی، بویائی، شنوایی، بینایی) پرداخته شده است.

از نکات مهم کتاب این است که، به موضوعی بدیع که در آثار حکمای مسلمان به طور مستقل نیامده است، پرداخته و سعی می‌کند مسائلی را که در معرفت‌شناسی جدید در خصوص ادراک حسی به چشم می‌خورد، از سنّت فلسفه اسلامی استخراج و به بحث بگذارد. در جای جای مباحث، به مناسبت، دیدگاه‌های مختلف، به طور عام، و دیدگاه شیخ اشراق و صدرالمتألهین، به خصوص آورده شده‌اند. ضمناً از آرای علامه طباطبایی و غیره، بعضاً استفاده شده است، به طوری که با رنگ تطبیق گرفتن، مباحث بهتر و جامع‌تر فهمیده می‌شود و ضمناً دیدگاه‌های این دو فیلسوف مهم جهان اسلام هم درباره ادراک حسی روشن می‌شود.

منابع