مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

تحریر الوسیله (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
‏‏یکی از آثار ماندگار حضرت [[امام خمینی]] ‏‏قدس سره‏‏ کتاب شریف تحریر الوسیله است. این اثر‏‎ ‎‏گرانقدر گذشته از ویژگی های منحصر به فرد مؤلف آن، از امتیازات متعددی برخوردار‏‎ ‎‏است که در کمتر کتاب [[فتوا|فتوایی]] می توان از آن سراغ گرفت. {{مشخصات کتاب
+
{{خوب}} {{مشخصات کتاب
  
 
|عنوان=
 
|عنوان=
سطر ۵: سطر ۵:
 
|تصویر=[[پرونده:تحریر الوسیله.jpg|240px|وسط]]
 
|تصویر=[[پرونده:تحریر الوسیله.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده=امام خمینی|سید روح الله الموسوى الخمینى
+
|نویسنده=امام خمینی
  
 
|موضوع=فقه شيعه
 
|موضوع=فقه شيعه
سطر ۱۱: سطر ۱۱:
 
|زبان=عربی
 
|زبان=عربی
  
|تعداد جلد=2
+
|تعداد جلد=۲
  
 
|عنوان افزوده1=
 
|عنوان افزوده1=
سطر ۲۵: سطر ۲۵:
 
}}
 
}}
  
 +
کتاب '''«تحریر الوسیله»''' از تألیفات مرحوم [[امام خمینی]] ‏‏(م، ۱۳۶۸ ش) است که در آن اصطلاحات و نظریات دقیق [[فقه|فقهى]] با عباراتی ساده بیان شده است. این ‎‏کتاب، در واقع [[حاشیه]] و تعلیقه‌ای است بر کتاب «[[وسیلة النجاة (کتاب)|وسیلة النجاة]]» اثر‏‎ آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]] (م، ۱۳۶۵ ق). 
 
==مؤلف==
 
==مؤلف==
حاج آقا [[امام خمینی|سید روح الله الموسوى الخمینى]] رحمه الله معروف به امام خمینى (م 1368 ش).
+
[[امام خمینی|سید روح الله الموسوى الخمینى]] معروف به امام خمینى در سال ۱۲۸۱ شمسی در خمین به عرصه این جهان گام نهاد. ایشان در [[فقه]] از [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائرى]] تا سال ۱۳۵۵ ق. بهره مند بود و براى آموختن علوم هیئت، نجوم و [[فلسفه]] در دروس مرحوم [[سید ابوالحسن رفیعی قزوینی|سید ابوالحسن رفیعى قزوینى]] حاضر شد. وى در [[عرفان]] و بالأخص عرفان آمیخته با فلسفه [[ملاصدرا|صدرالمتألهین]] از مرحوم [[آیت الله محمدعلی شاه آبادی|شاه آبادى]] و [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی|میرزا جواد ملکى تبریزى]] استفاده کرد.
  
==زندگی‌نامه مؤلف==
+
[[امام خمینى]] سال‌هاى طولانى در [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]] به تدریس خارج [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[فلسفه]]، [[عرفان]] و [[اخلاق]] پرداخت. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از: [[مرتضی مطهری]]، [[شهید بهشتی|شهید بهشتى]]، [[محمد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانى]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازى]] و [[سید علی حسینی خامنه ای|سید علی خامنه ای]]. امام خمینی در سال ۱۳۴۲ ش. در مخالفت با دخالت آمریکا و [[اسرائیل|اسراییل]] در امور کشور دستگیر شد و به دستور شاه به کشور [[ترکیه|ترکیه]] و سپس به [[عراق]] تبعید شد. امام در تبعید، رهبرى انقلاب اسلامى را به عهده داشت و در سال ۱۳۵۷ ش. انقلاب شکوهمند اسلامى به پیروزى رسید. مرحوم امام خمینی یازده سال پس از پیروزى انقلاب اسلامى، در خرداد ۱۳۶۸ ش. وفات یافت.
  
این شخصیت بى نظیر عالم [[اسلام]] سال ۱۲۸۱ شمسی در خمین به عرصه این جهان گام نهاد. ایشان تا نوزده سالگى در زادگاه خود، به درس ابتدایى و تحصیل مقدمات عربى پرداخت و در سال ۱۳۳۹ ق براى ادامه تحصیل به شهر اراک هجرت کرد. بعد از انتقال [[حوزه علمیه]] به شهر [[قم]]، امام نیز روانه این شهر مى شود.
+
از دیگر تألیفات ایشان می توان به این موارد اشاره نمود: چهل حدیث، تعلیقات على شرح [[فصوص الحکم ابن عربی (کتاب)|فصوص الحکم]]، مصباح الهدایة الى الخلافة والولایة، سرّ الصلاة، کشف الاسرار، انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة، [[مناهج الوصول الی علم الاصول (کتاب)|مناهج الوصول الى علم الاصول]]، رسالة فى الطلب و الارادة، مکاسب محرمه، ولایت فقیه یا حکومت اسلامى.
  
امام در [[فقه]] از آیت الله [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|حائرى]] تا سال ۱۳۵۵ ق بهره مند بود و براى آموختن هئیت، [[نجوم]] و [[فلسفه]] مشاء در دروس مرحوم آیت الله  رفیعى قزوینى حاضر شد. وى در [[عرفان]] و بالأخص عرفان آمیخته با فلسفه [[ملاصدرا|صدرالمتألهین]] از مرحوم [[آیت الله محمدعلی شاه آبادی|شاه آبادى]] استفاده کرد.
+
==محتواى کتاب==
  
[[امام خمینى]] سال‌هاى طولانى در [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]] به تدریس خارج [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[فلسفه]]، [[عرفان]] و [[اخلاق]] پرداخت. وى در سال ۱۳۴۲ ش در مخالفت با دخالت آمریکا و [[اسرائیل|اسراییل]] در امور کشور دستگیر شد و به دستور شاه به کشور [[ترکیه|ترکیه]] و سپس به [[عراق]] تبعید شد. امام در تبعید، رهبرى انقلاب اسلامى را به عهده داشت و در سال ۱۳۵۷ ش انقلاب شکوهمند اسلامى به پیروزى رسید. امام یازده سال پس از پیروزى انقلاب اسلامى، در خرداد ۱۳۶۸ ش وفات یافت.
+
«تحریر الوسیله» کتابی [[فقه|فقهى]] [[فتوا|فتوایى]] است و در واقع تعلیقه است بر کتاب «[[وسیلة النجاة (کتاب)|وسیلة النجاة]]»، تصنیف [[آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن موسوى اصفهانى]]. مرحوم امام در مقدمه کتاب می گوید: ‏‏«اینجانب قبلاً [[حاشیه|حاشیه ای]] بر کتاب «وسیلة النجاة» مرحوم آیة الله سید ابوالحسن‏‎ ‎‏اصفهانی ‏‏قدس سره ‏‏نوشته بودم، ولی زمانی که از شهر «[[قم]]» به خاطر رویدادهای غم انگیزی که برای‏‎ ‎‏اسلام و مسلمین پیش آمد ـ که شاید تاریخ آن ها را ضبط کند ـ در اواخر ماه [[ماه جمادی الثانی|جمادی الثانی]]‏‎ ‎‏۱۳۸۴ هـ.ق به «بورسا» از شهرهای [[ترکیه]] تبعید شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ البال بودم،‏‎ ‎‏تصمیم گرفتم به منظور سهولت استفاده، آن حاشیه را در متن کتاب مذکور مندرج نمایم. و‏‎ ‎‏اگر خدای تعالی توفیق دهد مسائل دیگری را هم که زیاد مورد ابتلا است به آن بیفزایم.»‏
  
'''استادان:'''
+
این اثر، گذشته از مشتمل بودن بر نظریات امام خمینی، دو تفاوت کلی با وسیلة النجاة دارد. از یک‌سو برخی مسائل غیر مبتلابه آن حذف شده و از سوی دیگر مسائل مبتلابه زیادی بر آن افزوده شده است. در مجموع، اضافات تحریرالوسیله نزدیک به یک سوم کل کتاب را در بر می‌گیرد.
  
*آقا میرزا محمود افتخار العلماء
+
تحریرالوسیله، جامعِ ابواب [[فقه]] به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی در آن با عباراتی ساده بیان شده است. مسائل مستحدثه تحریرالوسیله شامل مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیت بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضا، تغییر جنسیّت، رادیو و تلویزیون و برخی مسائل متفرقه است که در آخر کتاب جای دارد.
*میرزا رضا نجفى خمینى
 
*آقا شیخ على محمد بروجردى
 
*آقا شیخ محمد گلپایگانى
 
*آقا عباس اراکى
 
*سید محمدتقى خوانسارى
 
*سید على یثربى کاشانى
 
*[[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائرى]]
 
*سید ابوالحسن رفیعى قزوینى
 
*میرزا على اکبرى حکمى یزدى
 
*محمدرضا مسجدشاهى اصفهانى
 
*[[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی|میرزا جواد ملکى تبریزى]]
 
*[[آیت الله محمدعلی شاه آبادی|میرزا على شاه آبادى]] و...
 
  
'''شاگردان:'''
+
تحریرالوسیله کتابی درسى و مورد توجه فقهاى فعلى است؛ به طورى  که برخى از مجتهدان به جاى کتاب «[[عروة الوثقى (کتاب)|عروة الوثقى]]» (اثر [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم یزدی]])، این کتاب را متن درسى خارج فقه قرار داده اند.
  
*آیت الله  [[شهيد مرتضی مطهرى|شهید مطهرى]]
+
دربرداشتن عمده ابواب فقهی‏‎ ‎‏مورد نیاز، به همراه مباحث نوین فقهی و دوری از فروعات نادر را می توان از مهمترین‏‎ ‎‏خصوصیات این کتاب بر شمرد. تحریر الوسیله بر خلاف برخی از آثار فتوایی موجود، پیشینه ای‏‎ ‎‏ریشه دار در فقه [[شیعه]] دارد و به واسطۀ «وسیلة النجاة» اثر فقیه نامدار سید ابوالحسن اصفهانی‏‎ ‎‏به «ذخیرة الصالحین» و «عروة الوثقی» مرحوم [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|فقیه یزدی]] و «نجاة العباد» [[شیخ محمدحسن نجفی|صاحب‏‎ ‎‏جواهر]] ‏‏رحمهم الله، ‏‏نسب رسانده و بسیاری از نکات دقیق و نضج یافتۀ این آثار را در خود جای‏‎ ‎‏داده است.  
*آیت الله  [[شهید بهشتی|بهشتى]]
 
*آیت الله  [[آیت الله محمد فاضل لنكرانی|فاضل لنکرانى]]
 
*آیت الله  [[جعفر سبحانی|سبحانى]]
 
*آیت الله  [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازى]]
 
*آیت الله  [[عبدالله جوادی آملی|جوادى آملى]] و ...
 
  
'''تألیفات:'''
+
== ترجمه و شروح کتاب ==
 +
تحریرالوسیله چندین ترجمه فارسی و شرح دارد که مهم‌ترین آن‌ها بدین قرار است: ترجمه [[سید محمدباقر موسوی همدانی]] در چهار جلد، ترجمه علی اسلامی و قاضی زاده زیر نظر محمد مؤمن قمی و حسن طاهری خرم آبادی در چهار جلد و ترجمه بخش‌هایی از تحریرالوسیله به قلم عبدالکریم بی آزار شیرازی با اضافات در چهار جلد. 
  
*تحریر الوسیلة
+
شرح [[سید مصطفی خمینی]] به نام «مستند تحریرالوسیله» در دو جلد؛ شرح احمد مطهری ساوجی به نام «مستند تحریرالوسیله» در شش جلد؛ «تفصیل الشریعة فى شرح تحریر الوسیلة»، نوشته مرحوم آیت الله [[محمد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانى]] و شرح‌هایی از فقها و مراجع دیگر چون شیخ یوسف صانعی، محمد مؤمن قمی، محمدحسن احمدی فقیه یزدی، احمد سبط الشیخ انصاری، علی اکبر سیفی مازندرانی، عبدالنبی نمازی و زین العابدین احمدی زنجانی. همچنین عالمانی چون [[مکارم شیرازی]]، [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]]، [[سید محمدعلی علوی گرگانی|علوی گرگانی]] و تجلیل تبریزی، بر تحریرالوسیله [[حاشیه]] فتوایی نوشته‌اند.
*چهل حدیث
 
*تعلیقات على شرح [[فصوص الحکم ابن عربی (کتاب)|فصوص الحکم]] و مصباح الانس
 
*مصباح الهدایة الى الخلافة والولایة
 
*سرّ الصلاة
 
*کشف الاسرار
 
*انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة
 
*[[مناهج الوصول الی علم الاصول (کتاب)|مناهج الوصول الى علم الاصول]]
 
*رسالة فى الطلب و الارادة
 
*مکاسب محرمه
 
*کتاب البیع<ref> تاریخ فقه و فقها، دکتر ابوالقاسم گرجى، انتشارات سمت، ۱۳۷۷، ص ۲۹۰-۲۸۹.</ref>
 
*ولایت فقیه یا حکومت اسلامى و...
 
 
 
==معرفى اجمالى کتاب تحریر الوسیله==
 
 
 
این کتاب [[فقه|فقهى]] فتوایى است و در واقع تعلیقه است بر کتاب وسیلة النجاة، تصنیف [[آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن موسوى اصفهانى]]. مرحوم امام در مقدمه کتاب می گوید: ‏‏«اینجانب قبلاً حاشیه ای بر کتاب «وسیلة النجاة» مرحوم آیة الله سید ابوالحسن‏‎ ‎‏اصفهانی ‏‏قدس سره ‏‏نوشته بودم ولی زمانی که از شهر «قم» به خاطر رویدادهای غم انگیزی که برای‏‎ ‎‏اسلام و مسلمین پیش آمد ـ که شاید تاریخ آن ها را ضبط کند ـ در اواخر ماه جمادی الثانی‏‎ ‎‏۱۳۸۴ هـ .ق به «بورسا» از شهرهای ترکیه تبعید شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ البال بودم،‏‎ ‎‏تصمیم گرفتم به منظور سهولت استفاده، آن حاشیه را در متن کتاب مذکور مندرج نمایم. و‏‎ ‎‏اگر خدای تعالی توفیق دهد مسائل دیگری را هم که زیاد مورد ابتلا است به آن بیفزایم.»‏
 
 
 
تحریرالوسیله یک دوره کامل [[فقه]] است که از کتاب طهارت شروع مى شود و به کتاب دیات پایان مى یابد. این کتاب درسى و مورد توجه فقهاى فعلى است؛ به طورى  که برخى از مجتهدان به جاى کتاب [[عروة الوثقى (کتاب)|عروة الوثقى]] (اثر [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم یزدی]])، این کتاب را متن درسى خارج فقه قرار داده اند. از جمله شروح آن، «تفصیل الشریعة فى شرح تحریر الوسیلة»، نوشته آیت الله العظمى [[آیت الله محمد فاضل لنكرانی|فاضل لنکرانى]] است.
 
 
 
دربرداشتن عمده ابواب فقهی‏‎ ‎‏مورد نیاز، به همراه مباحث نوین فقهی و دوری از فروعات نادر را می توان از مهمترین‏‎ ‎‏خصوصیات این کتاب بر شمرد. تحریر الوسیله بر خلاف برخی از آثار فتوایی موجود، پیشینه ای‏‎ ‎‏ریشه دار در فقه [[شیعه]] دارد و به واسطۀ «وسیلة النجاة» فقیه نامدار سید ابوالحسن اصفهانی‏‎ ‎‏به «ذخیرة الصالحین» و «عروة الوثقی» مرحوم [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|فقیه یزدی]] و «نجاة العباد» [[شیخ محمدحسن نجفی|صاحب‏‎ ‎‏جواهر]] ‏‏رحمهم الله، ‏‏نسب رسانده و بسیاری از نکات دقیق و نضج یافتۀ این آثار را در خود جای‏‎ ‎‏داده است.
 
 
 
با توجه به نکات ذکر شده و از آن جا که تحریر الوسیله در ابتدا به صورت‏‎ ‎‏حاشیه بر «وسیلة النجاة» تألیف شده و سپس این حواشی توسط حضرت مؤلف ‏‏قدس سره‏‏ در متن‏‎ ‎‏وسیله داخل شده و با اضافاتی به صورت موجود درآمده است، ویژگی دیگری را به آن‏‎ ‎‏افزوده است که همگی دست به دست هم داده و ترجمۀ دقیق آن را با دشواری هایی فراتر‏‎ ‎‏از ترجمۀ یک متن عربی عادی در آورده است.‏ دو ترجمۀ کامل از تحریر الوسیله در زمان حیات امام راحل در اختیار‏‎ ‎‏علاقه مندان قرار گرفته است، یکی ترجمۀ [[سید محمدباقر موسوی همدانی]] و دیگری ترجمۀ دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین‏‎ ‎‎‏حوزۀ علمیۀ قم.
 
 
 
==وضعیت نشر کتاب==
 
 
 
این کتاب به کوشش «مطبعة الآداب فى النجف الاشرف» چاپ شده است.
 
 
 
==پانویس==
 
<references />
 
 
 
==متن کتاب==
 
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/38445/تحرير-الوسيلة تحرير الوسيلة]
 
  
 
[[رده:منابع فقهی]]
 
[[رده:منابع فقهی]]
سطر ۱۰۱: سطر ۵۵:
  
 
*کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری.
 
*کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری.
*[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_115500/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_/%D8%AC_1/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_%D8%AC_1_ پورتال امام خمینی].
+
*[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_115500/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_/%D8%AC_1/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_%D8%AC_1_ پورتال امام خمینی].‏‏
 +
*[[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام]].
 +
 
 +
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= ندارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۵۱

تحریر الوسیله.jpg
نویسنده امام خمینی
موضوع فقه شيعه
زبان عربی
تعداد جلد ۲

تحرير الوسيلة

کتاب «تحریر الوسیله» از تألیفات مرحوم امام خمینی ‏‏(م، ۱۳۶۸ ش) است که در آن اصطلاحات و نظریات دقیق فقهى با عباراتی ساده بیان شده است. این ‎‏کتاب، در واقع حاشیه و تعلیقه‌ای است بر کتاب «وسیلة النجاة» اثر‏‎ آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى (م، ۱۳۶۵ ق).

مؤلف

سید روح الله الموسوى الخمینى معروف به امام خمینى در سال ۱۲۸۱ شمسی در خمین به عرصه این جهان گام نهاد. ایشان در فقه از شیخ عبدالکریم حائرى تا سال ۱۳۵۵ ق. بهره مند بود و براى آموختن علوم هیئت، نجوم و فلسفه در دروس مرحوم سید ابوالحسن رفیعى قزوینى حاضر شد. وى در عرفان و بالأخص عرفان آمیخته با فلسفه صدرالمتألهین از مرحوم شاه آبادى و میرزا جواد ملکى تبریزى استفاده کرد.

امام خمینى سال‌هاى طولانى در حوزه علمیه قم به تدریس خارج فقه، اصول، فلسفه، عرفان و اخلاق پرداخت. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از: مرتضی مطهری، شهید بهشتى، فاضل لنکرانى، مکارم شیرازى و سید علی خامنه ای. امام خمینی در سال ۱۳۴۲ ش. در مخالفت با دخالت آمریکا و اسراییل در امور کشور دستگیر شد و به دستور شاه به کشور ترکیه و سپس به عراق تبعید شد. امام در تبعید، رهبرى انقلاب اسلامى را به عهده داشت و در سال ۱۳۵۷ ش. انقلاب شکوهمند اسلامى به پیروزى رسید. مرحوم امام خمینی یازده سال پس از پیروزى انقلاب اسلامى، در خرداد ۱۳۶۸ ش. وفات یافت.

از دیگر تألیفات ایشان می توان به این موارد اشاره نمود: چهل حدیث، تعلیقات على شرح فصوص الحکم، مصباح الهدایة الى الخلافة والولایة، سرّ الصلاة، کشف الاسرار، انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة، مناهج الوصول الى علم الاصول، رسالة فى الطلب و الارادة، مکاسب محرمه، ولایت فقیه یا حکومت اسلامى.

محتواى کتاب

«تحریر الوسیله» کتابی فقهى فتوایى است و در واقع تعلیقه است بر کتاب «وسیلة النجاة»، تصنیف سید ابوالحسن موسوى اصفهانى. مرحوم امام در مقدمه کتاب می گوید: ‏‏«اینجانب قبلاً حاشیه ای بر کتاب «وسیلة النجاة» مرحوم آیة الله سید ابوالحسن‏‎ ‎‏اصفهانی ‏‏قدس سره ‏‏نوشته بودم، ولی زمانی که از شهر «قم» به خاطر رویدادهای غم انگیزی که برای‏‎ ‎‏اسلام و مسلمین پیش آمد ـ که شاید تاریخ آن ها را ضبط کند ـ در اواخر ماه جمادی الثانی‏‎ ‎‏۱۳۸۴ هـ.ق به «بورسا» از شهرهای ترکیه تبعید شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ البال بودم،‏‎ ‎‏تصمیم گرفتم به منظور سهولت استفاده، آن حاشیه را در متن کتاب مذکور مندرج نمایم. و‏‎ ‎‏اگر خدای تعالی توفیق دهد مسائل دیگری را هم که زیاد مورد ابتلا است به آن بیفزایم.»‏

این اثر، گذشته از مشتمل بودن بر نظریات امام خمینی، دو تفاوت کلی با وسیلة النجاة دارد. از یک‌سو برخی مسائل غیر مبتلابه آن حذف شده و از سوی دیگر مسائل مبتلابه زیادی بر آن افزوده شده است. در مجموع، اضافات تحریرالوسیله نزدیک به یک سوم کل کتاب را در بر می‌گیرد.

تحریرالوسیله، جامعِ ابواب فقه به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی در آن با عباراتی ساده بیان شده است. مسائل مستحدثه تحریرالوسیله شامل مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیت بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضا، تغییر جنسیّت، رادیو و تلویزیون و برخی مسائل متفرقه است که در آخر کتاب جای دارد.

تحریرالوسیله کتابی درسى و مورد توجه فقهاى فعلى است؛ به طورى که برخى از مجتهدان به جاى کتاب «عروة الوثقى» (اثر سید محمدکاظم یزدی)، این کتاب را متن درسى خارج فقه قرار داده اند.

دربرداشتن عمده ابواب فقهی‏‎ ‎‏مورد نیاز، به همراه مباحث نوین فقهی و دوری از فروعات نادر را می توان از مهمترین‏‎ ‎‏خصوصیات این کتاب بر شمرد. تحریر الوسیله بر خلاف برخی از آثار فتوایی موجود، پیشینه ای‏‎ ‎‏ریشه دار در فقه شیعه دارد و به واسطۀ «وسیلة النجاة» اثر فقیه نامدار سید ابوالحسن اصفهانی‏‎ ‎‏به «ذخیرة الصالحین» و «عروة الوثقی» مرحوم فقیه یزدی و «نجاة العباد» صاحب‏‎ ‎‏جواهر ‏‏رحمهم الله، ‏‏نسب رسانده و بسیاری از نکات دقیق و نضج یافتۀ این آثار را در خود جای‏‎ ‎‏داده است.

ترجمه و شروح کتاب

تحریرالوسیله چندین ترجمه فارسی و شرح دارد که مهم‌ترین آن‌ها بدین قرار است: ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی در چهار جلد، ترجمه علی اسلامی و قاضی زاده زیر نظر محمد مؤمن قمی و حسن طاهری خرم آبادی در چهار جلد و ترجمه بخش‌هایی از تحریرالوسیله به قلم عبدالکریم بی آزار شیرازی با اضافات در چهار جلد.

شرح سید مصطفی خمینی به نام «مستند تحریرالوسیله» در دو جلد؛ شرح احمد مطهری ساوجی به نام «مستند تحریرالوسیله» در شش جلد؛ «تفصیل الشریعة فى شرح تحریر الوسیلة»، نوشته مرحوم آیت الله فاضل لنکرانى و شرح‌هایی از فقها و مراجع دیگر چون شیخ یوسف صانعی، محمد مؤمن قمی، محمدحسن احمدی فقیه یزدی، احمد سبط الشیخ انصاری، علی اکبر سیفی مازندرانی، عبدالنبی نمازی و زین العابدین احمدی زنجانی. همچنین عالمانی چون مکارم شیرازی، نوری همدانی، علوی گرگانی و تجلیل تبریزی، بر تحریرالوسیله حاشیه فتوایی نوشته‌اند.

منابع