|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{بخشی از یک کتاب}}
| + | بی شک یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ تشیع ، سفر [[امام رضا]](علیه السلام) در سال 200 هجری به خراسان و پذیرش ولایتعهدی [[مأمون]] خلیفه عباسی است که تا آن زمان در تاریخ تشیع بی سابقه بوده است. |
| − | | + | == به خلافت رسیدن مأمون عباسی == |
| − | | |
| − | '''کلیدواژه: امام رضا علیه السلام، بنی عباس، مأمون عباسی، ولایت عهدی امام رضا علیه السلام، پیشنهاد مأمون به امام رضا علیه السلام'''
| |
| − | | |
| − | [[مامون]] پس از آن كه برادرش امين را نابود كرد و بر مسند حكومت تكيه زد، در شرايط حساسى قرار گرفت، زيرا موقعيت او به ويژه در [[بغداد]] كه مركز حكومت عباسى بود و در ميان طرفداران [[عباسيان]] كه خواستار «امين » بودند و حكومت مامون را در «مرو» با مصالح خود منطبق نمى ديدند، سخت متزلزل بود.
| |
| − | | |
| − | و از سوى ديگر شورش [[علويان]] تهديدى جدى براى حكومت مامون محسوب مى شد، چرا كه در 199 هجرى «[[محمد بن ابراهيم طباطبا]]» از علويان محبوب و بزرگوار به دستيارى «[[ابوالسرايا]]» قيام كرد، و گروهى ديگر از علويان هم در [[عراق]] و [[حجاز]] قيام هايى داشتند و از ضعف بنى عباس كه در درگيرى مامون و امين نظام امورشان از هم پاشيده بود استفاده كردند، و بر برخى از شهرها مسلط شدند، و تقريبا از [[كوفه]] تا [[يمن]] در آشوب و اغتشاش بود، و مامون با كوشش بسيار توانست بر اين آشوب ها چيره شود... <ref> به «[[مقاتل الطالبيين]]»، [[ابوالفرج اصفهاني]] و [[تتمة المنتهي]] و ديگر كتب تواريخ رجوع شود.</ref>و نيز ممكن بود ايرانيان هم به يارى علويان برخيزند چون ايرانيان به حق شرعى خاندان [[اميرمؤمنان]] على عليه السلام معتقد بودند، و در ابتداى كار بنى عباس هم داعيان عباسى براى سرنگونى [[بنى اميه]] از همين علاقه ى ايرانيان به خاندان پيامبر و دودمان اميرمؤمنان استفاده كرده بودند.
| |
| − | | |
| − | مامون كه مردى زيرك و مكار بود، به فكر آن افتاد كه با طرح واگذارى خلافت يا ولايتعهدى به شخصيتى مانند [[امام رضا]] عليه السلام پايه هاى لرزان حكومت خود را تثبيت كند، زيرا اميدوار بود كه با مبادرت به اين كار بتواند جلوى شورش علويان را بگيرد، و موجبات رضايت خاطر آنان را فراهم سازد، و ايرانيان را نيز آماده پذيرش خلافت خود نمايد.
| |
| − | | |
| − | پيداست كه تفويض خلافت يا ولايتعهدى به امام فقط يك تاكتيك حساب شده ى سياسى بود، و گرنه كسى كه براى حكومت، برادر خود را به قتل رسانده بود، و نيز در زندگى خصوصى خود از هيچ فسق و فجورى ابا نداشت ناگهان چنان ديانت پناه نمى شد كه از خلافت و لطنت بگذرد، و بهترين شاهد مكر و تزوير مامون نپذيرفتن امام از او است. چرا كه اگر مامون در گفتار و كردار خود صادق مى بود هرگز امام از بدست گرفتن زمام خلافت كه جز امام هيچ كس صلاحيت آن را ندارد طفره نمى رفت.
| |
| − | | |
| − | شواهد ديگر نيز كه در تاريخ موجود است به روشنى از سوء نيت مامون پرده بر مى دارد، و ما به عنوان نمونه به چند مورد اشاره مى كنيم: مامون جاسوسانى بر امام گماشته بود تا همه ى امور را زير نظر بگيرند و به او گزارش كنند، اين خود دليل دشمنى مامون با امام و عدم ايمان و حسن نيت او نسبت به آن بزرگوار است، در روايات اسلامى مى خوانيم:
| |
| − | | |
| − | «[[هشام بن ابراهيم راشدى]]، از نزديكترين افراد نزد امام رضا علیه السلام بود و امور امام بدست او جريان داشت، ولى هنگامي كه امام را به مرو آوردند، هشام با«[[فضل بن سهل ذوالرياستين ]]» - وزير مامون - و با مامون اتصال و ارتباط پيدا كرد، و چنان بود كه هيچ چيز را از آنان پنهان نمى داشت، مامون او را حاجب (يعنى مسئول روابط عمومى) امام قرار داد، و هشام فقط افرادى را كه خود مايل بود نزد امام راه مى داد، و بر امام سخت مى گرفت و او را در مضيقه قرار مى داد. و دوستان و پيروان امام نمى توانستند آن گرامى را ملاقات نمايند، و هر چه امام در منزلش مى گفت هشام به مامون و فضل بن سهل گزارش مى كرد...».<ref> حياة الامام الرضا، جعفر مرتضي الحسيني ص 213-214 و بحار ج 49 ص 139 و مسند [[امام رضا]] علیه السلام، ج 1، ص 77-78 و عيون اخبار، ج 2، ص 153.</ref>
| |
| − | | |
| − | «ابا صلت » در مورد دشمنى مامون با امام مى گويد: امام عليه السلام «با دانشمندان مناظره و بر آنان غلبه مى كرد، و مردم مى گفتند: به خدا قسم او از مامون به خلافت سزاوارتر است، و جاسوسان اين مطلب را به مامون گزارش مى كردند...».<ref> حياة الامام الرضا، ص 214 و بحار ج 49 ص 290 و عيون اخبار ج 2 ص 239.</ref>
| |
| − | | |
| − | و نيز مى بينيم «جعفر بن محمد بن الاشعث » در ايامى كه امام در خراسان و نزد مامون بوده است، به امام پيام مى دهد كه نامه هاى او را پس از خواندن بسوزاند تا مبادابدست ديگرى بيفتد، و امام براى اطمينان خاطر او مى فرمايد: نامه هايش را پس از خواندن مى سوزانم...<ref> حياة الامام الرضا، ص 214 و [[كشف الغمه]]، ج 3 ص 92 و مسند امام رضا ج 1 ص 178 و [[عيون الاخبار]]، ج 2 ص 219.</ref>
| |
| − | | |
| − | و نيز مى بينيم امام عليه السلام در همان ايام كه نزد مامون و ظاهرا وليعهد است در پاسخ «احمد بن محمد بزنطى » مى نويسد: ...و اما اين كه اجازه ى ملاقات خواسته يى، آمدن نزد من دشوار است، و اين ها اكنون بر من سخت گرفته اند، و فعلا برايت ممكن نيست، انشاءالله بزودى ملاقات ميسر خواهد شد...<ref> حياة الامام الرضا، ص 215 و رجال ممقاني ج 1 ص 97 و عيون اخبار، ج 2 ص 212.</ref>
| |
| − | | |
| − | آشكارتر از همه آن كه مامون خود گاهى نزد برخى نزديكان و وابستگانش به هدف هاى واقعى خود در مورد امام عليه السلام اعتراف و صريحا از نيات پليد خود پرده برداشته است: مامون در پاسخ «[[حميد بن مهران ]]» - يكى از درباريانش - و گروهى از [[عباسيان]] كه او را به علت سپردن ولايتعهدى به امام رضا علیه السلام سرزنش مى كردند مى گويد:
| |
| − | | |
| − | «...اين مرد از ما پنهان و دور بود، و براى خود دعوت مى كرد، ما خواستيم او را وليعهد خويش قرار دهيم تا دعوتش براى ما باشد، و به سلطنت و خلافت ما اعتراف نمايد، و شيفتگان او دريابند كه آن چه او ادعا مى كرد در او نيست، و اين امر - خلافت - مخصوص ماست نه او.
| |
| − | | |
| − | و ما بيمناك بوديم اگر او را به حال خود باقى گذاريم، آشوبى براى ما بر پا سازد كه نتوانيم جلوى آن را بگيريم، و وضعى پيش آورد كه طاقت مقابله ى آن را نداشته باشيم...».<ref> حياة الامام الرضا، ص 364 و به شرح ميميه ابي فراس، ص 196 و عيون اخبار، ج 2 ص 170 و بحار، ج 49 ص 183 و مسند امام رضا، ج 2 ص 96 رجوع شود.</ref>
| |
| − | | |
| − | بنابراين مامون در تفويض خلافت يا ولايتعهدى به امام، حسن نيت نداشت، و در اين بازى سياسى به دنبال هدف هاى ديگرى بود، او مى خواست از يك سو امام را به رنگ خود درآورد و قدس و تقواى امام را ناچيز و آلوده سازد، و از سوى ديگر امام هر يك از دو پيشنهاد خلافت و ولايتعهدى را بصورتي كه مامون خواسته بود مى پذيرفت به سود مامون تمام مى شد، زيرا اگر امام خلافت را مى پذيرفت مامون شرط مى كرد خودش وليعهد باشد و بدين وسيله مشروعيت حكومت خود را تامين و سپس پنهانى و با دسيسه امام را از ميان بر مى داشت و اگر امام ولايتعهدى را مى پذيرفت باز حكومت مامون پا بر جا و امضا شده بود...
| |
| − | | |
| − | امام در واقع راه سومى انتخاب كرد، و با آن كه به اجبار ولايتعهدى را پذيرفت، با روش خاص خود به گونه يى عمل نمود كه مامون به هدف هاى خويش از نزديك شدن به امام و كسب مشروعيت نرسد، و طاغوتى بودن حكومتش بر جامعه برملا باشد.
| |
| | | | |
| | ==پانویس== | | ==پانویس== |
| سطر ۳۶: |
سطر ۶: |
| | | | |
| | ==منابع== | | ==منابع== |
| − | * هیئت تحریریه موسسه اصول دین قم، پيشواى هشتم حضرت امام على بن موسى الرضا علیه السلام
| |
| | | | |
| | [[رده:امام رضا علیه السلام]] | | [[رده:امام رضا علیه السلام]] |
