پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

این صفحه مدخلی از فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه يكي از پژوهشگاه هاي مستقل و زير نظر وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ايران است. زمينه هاي پژوهشي پژوهشگاه در قالب ۱۱ گروه پژوهشي سازماندهي شده است كه بر بازنگري و اسلامي سازي علوم انساني متمركز مي باشند

تاريخچه

در پی تحولاتی که بعد از انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها به وجود آمد، زمینه‌های همکاری دو نهاد آموزشی حوزه و دانشگاه اهمیت مضاعفی یافت. جهت تحکیم پیوند میان آن دو نهاد آموزشی و استمرار ارتباط بین آنان، ستاد انقلاب فرهنگی وقت از جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم خواستار ارائه‌ی طرحی در این زمینه شد. جامعه‌ی مدرسین نیز متعاقب دریافت آن دستور طرح تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه را به ستاد انقلاب فرهنگی ارائه کرد.

ستاد انقلاب فرهنگی در جلسات ۱۳۶۱ ش خود طرح مزبور را تصویب و جهت اخذ تأییدیه به حضرت امام ارائه کرد. با تأیید طرح، تشکل فرهنگی ـ آموزشی تحت عنوان حقوقی «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» زیر نظر جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم در شهر قم تشکیل شد. (کار نمای پژوهشی، ۴)

در بدو امر، تعدادی از اساتید در رشته‌های خاص علوم انسانی که سابقه‌ی تحصیل و تدریس داشتند، گزینش شدند و تعدادی از فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم که با علوم انسانی آشنایی داشتند، دعوت شدند و با همکاری آن دو گروه، فعالیت دفتر فوق آغاز شد.آن دو گروه زیر نظر آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، پنج کار گروه روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، حقوق، علوم تربیتی و اقتصاد را تشکیل داده، به فعالیت پرداختند.

در ۱۳۶۹ ش این دفتر به صورت یکی از نهادهای رسمی همکاری با سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی درآمد. (کارنمای پژوهشی، ۴) در ۱۳۷۱ ش، این دفتر زیر نظر حجت‌الاسلام دکتر احمدی، جایگاه قانونی پیدا کرد و تلاش‌ها جهت الحاق آن به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آغاز شد (شیرخانی، ۱۷۲) و در ۱۳۷۸ ش و با حمایت‌های مقام معظم رهبری و بر اساس تلاش‌های شورای عالی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر اساس مجوز شورای گسترش آموزش عالی، عنوان آن را به «پژوهشکده‌ی حوزه و دانشگاه» تغییر داد. (کارنمای پژوهشی، ۴)

در ۱۳۸۰ ش این پژوهشکده دچار تغییر و تحول شد؛ به این صورت که در آن سال طرح تبدیل پژوهشکده به پژوهشگاه تهیه شد و پس از تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تصویب شورای گسترش مراکز آموزش عالی، به مؤسسه‌ی پژوهشی حوزه و دانشگاه و در ۱۳۸۳ از مؤسسه به پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تغییر نام داد.

اهداف و ماموريت‌ها

اهداف پژوهشکده عبارت بودند از:

1. توسعه و گسترش پژوهش در زمینه‌ی تبیین دیدگاه‌های اسلامی در زمینه‌ی موضوعات و مسائل علوم انسانی
2. پژوهش در زمینه‌ی مبانی علوم انسانی با توجه به دیدگاه‌های اسلامی
3. همکاری پژوهشی با مؤسسات آموزشی ـ پژوهشی کشور به‌ منظور ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی در علوم اسلامی و انسانی
4. ایجاد ارتباط و تعامل علمی ـ پژوهشی بین مدرسان و دانشگاه و حوزه در رشته‌های مختلف علوم اسلامی و انسانی
5. همکاری با مؤسسات آموزشی ـ پژوهشی کشور در تهیه‌ی منابع و متون دانشگاهی در رشته‌های مختلف علوم انسانی با نگرشی به منابع اسلامی و در نظر گرفتن سرفصل‌های مصوب
6. همکاری با سازمان‌ها و نهادهای مسئول در تهیه‌ی منابع و متون درسی علوم انسانی

وظایف پژوهشکده برای حوزه‌های علمیه این‌گونه احصا شده است:

1. بررسی و شناسایی مسائل و موضوعات مطرح در قلمرو علوم انسانی و اسلامی
2. انجام پژوهش‌های بنیادی ـ کاربردی و توسعه‌ای
3. پژوهش در حوزه‌ی فلسفه، علوم انسانی و اجتماعی به‌ طور عام و فلسفه‌های دیگر به طور خاص
4. پژوهش در قلمرو داد و ستد مناسبات دین و علوم انسانی و بررسی و نقد در این باره
5. استخراج و استنباط گزاره‌ها و نظام‌های اسلامی در زمینه‌ی موضوع‌ها و مسائل علوم انسانی و اجتماعی
6. نقد مکاتب و آرا و نظریه‌های مطرح در علوم انسانی و اجتماعی
7. پژوهش درباره‌ی مسائل و مباحثی که ارتباط مستقیم با دین دارند.
8. پژوهش درباره‌ی چگونگی بهره‌برداری از دستاوردها، شیوه‌ها و روش‌های علمی در ارتقای پژوهش‌های اجتماعی، تبیین معارف دین و عرضه‌ی راهبردهای نظری و راهکارهای عملی با توجه به فضای فرهنگی جامعه
9. تهیه و تدوین معجم‌ها و دایره‌المعارف‌های مربوط به قلمرو علوم اسلامی ـ انسانی
10. پیشنهاد مواد درسی و سرفصل‌های عناوین درسی در رشته‌های علوم انسانی با نگاه اسلامی
11. ترجمه و نقد متون خارجی در قلمرو موضوع‌های یاد شده
12. برگزاری همایش‌های علمی ـ تخصصی (شیرخانی ۷۴ ـ ۷۲) و نیز (راهنمای جامع...، ۲۲ ـ ۱۲۱)

اقدامات و فعاليت‌ها

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در حال حاضر با سه پژوهشكده «علوم اجتماعي»، «علوم رفتاري» و «علوم اسلامي» و يازده گروه پژوهشي فعاليت مي‌نمايد.

• پژوهشكده علوم اجتماعي شامل گروه‌هاي جامعه شناسي، مديريت، اقتصاد و علوم‌سياسي
• پژوهشكده علوم رفتاري شامل گروه‌هاي روان‌شناسي، علوم‌تربيتي، فلسفه علوم انساني
• پژوهشكده علوم اسلامي شامل گروه‌هاي قرآن پژوهي، فلسفه و كلام ، تاريخ اسلام و حقوق

ریاست این پژوهشگاه با پیشنهاد شورای عالی مدیریت حوزه‌ی علمیه‌ی قم و با حکم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری انتخاب می‌شود. (شیرخانی، ۱۷۲)

این پژوهشگاه، شش نشریه دارد كه عبارتندار:

1. فصلنامه‌ی علمي- پژوهشي روش شناسي علوم انساني(حوزه و دانشگاه) به مدیرمسئولی علیرضا اعرافی و سردبیری محمد تقي ايمان
2. دوفصلنامه‌ی علمی ـ پژوهشي جستارهای اقتصادی ايران به مدیرمسئولی علیرضا اعرافی و سردبیری حسن‌آقا نظري
3. دوفصلنامه‌ی علمی ـ پژوهشي تربيت اسلامي به مدیرمسئولی علیرضا اعرافی و سردبیری محمد جعفر پاک‌سرشت
4. دوفصلنامه‌ی علمی ـ پژوهشي مطالعات اسلام و روان‌شناسي به مدیرمسئولی سيدمحمد غروي‌راد و سردبیری محمد كاوياني
5. دوفصلنامه‌ی علمی ـ پژوهشي اسلام و علوم اجتماعي به مدیرمسئولی محمود رجبي و سردبیری حسين بستان
6. دوفصلنامه‌ی علمی ـ تخصصي اسلام و مديريت به سردبیری محمد سعيد تسليمي

این پژوهشگاه تاکنون بالغ بر سيصد كتاب مرتبط با گروه هاي پژوهشي خود منتشر كرده است. در کنار آن، ده‌ها همایش و نشست تخصصی برگزار کرده است که برخی از آنها عبارتند از:

1. همایش جامعه‌شناسی در ۱۳۶۸
2. همایش اقتصاد در ۱۳۶۹
3. همایش حقوق در ۱۳۷۰
4. همایش روان‌شناسی در ۱۳۷۱
5. همایش تعلیم و تربیت در ۱۳۷۲
6. همایش مسائل کلان حوزه‌ی دین، توسعه، پول و بانکداری در ۱۳۷۳
7. همایش فلسفه‌ی علوم اجتماعی در ۱۳۷۴
8. همایش انسان‌شناسی در ۱۳۷۵ـ ۱۳۷۶
9. همایش علوم دینی در ۱۳۷۷
10. بزرگداشت هزارمین سال درگذشت ابوعلی مسکویه در ۱۳۷۹
11. همایش مناسبات دین و روانشناسی در ۱۳۸۰
12. همایش تأثیر «الصحیح» در سیره‌نگاری پس از انقلاب اسلامی
13. همایش مناسبات دین و علوم اجتماعی در ۱۳۸۱
14. همایش جوان و آرامش روان در ۱۳۸۱
15. همایش جامعه‌شناسی معرفت در ۱۳۸۱
16. همایش جایگاه شورای نگهبان در قانون اساسی در ۱۳۸۱
17. همایش مبانی نظری و روان‌سنجی مقیاس‌های دینی در ۱۳۸۲
18. همایش آسیب‌شناسی وحدت حوزه و دانشگاه در ۱۳۸۲
19. و بيش از 300 نشست علمي -تخصصي در موضوعات مختلف علوم انساني اسلامي

علاوه بر آن، ده‌ها پایان‌نامه‌ی دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در آن پژوهشگاه دفاع شده است.

هم اکنون در این پژوهشگاه بیش از 50 عضو هیئت علمی و 70 محقق با تحصیلات حوزوی و دانشگاهی مشغول به کارند.ریاست پژوهشگاه هم ‌‌اکنون بر عهده‌ی حجت‌الاسلام‌و‌المسلمين نظري است.

منابع

• مرکز اسناد انقلاب اسلامی، فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی، مدخل "دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه)"، در دسترس در پایگاه دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، بازیابی: 20 مهرماه 1392.
• پايگاه اطلاع‌رساني پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

[[رده:مراکز و موسسات][پژوهشگاه ها]]