|
|
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | '''حج:'''
| + | #REDIRECT [[حج]] |
| − | | |
| − | آهنگ خانه خدا كردن براى به جا آوردن مناسك ویژه در موسم خاص.<ref> جواهرالكلام، 17ج2، ص 20. </ref>
| |
| − | | |
| − | عنوان حج، بابى مستقل در [[فقه]] است كه از [[احكام]] آن در این باب به تفصیل سخن گفته‌اند.
| |
| − | | |
| − | '''حكم:'''
| |
| − | | |
| − | [[حج]] از اركان اسلام است و بر هر مكلفى در طول عمر با دارا بودن شرایط آن، یك بار واجب مى‌شود. به حج واجب به اصل شرع - و نه با نذر و مانند آن - از این جهت كه از اركان دین است (حَجة الاسلام) گویند.<ref> همان، 220-223. </ref>
| |
| − | | |
| − | وجوب حج فورى است؛ بدین معنا كه در نخستین سال استطاعت باید انجام گیرد و در صورت عدم امكان، در سال بعد به جا آورده مى‌شود و تأخیر آن از سال استطاعت بدون عذر، گناه كبیره است.<ref> همان، 223-225. </ref>
| |
| − | | |
| − | حج گاه با نذر، عهد، قسم، بطلان حج پیشین و اجیر شدن جهت نیابت، واجب مى‌شود. بدون فراهم آمدن یكى از اسباب وجوب، گزاردن حج مستحب است؛ چنان كه تكرار آن در هر سال و نیز به حج بردن خانواده استحباب دارد.<ref> همان، 216 و 228. </ref>
| |
| − | | |
| − | چنانچه به جا آوردن حج پس از وجوب آن، نیازمند مقدماتى از قبیل سفر و فراهم كردن اسباب آن باشد، مبادرت به آن‌ها واجب است.<ref> مهذب الاحكام، 12ج1، ص 8. </ref>
| |
| − | | |
| − | '''فضیلت حج:'''
| |
| − | | |
| − | حج از بزرگ‌ترین شعائر آیین مقدس اسلام و ارزشمندترین عمل موجب تقرب به خداى متعال است و در روایات، برتر از روزه و جهاد بلكه هر عبادتى جز نماز شمرده شده است.<ref> الكافى (كلینى) 4/ 253-254. </ref>
| |
| − | | |
| − | در مناسك حج اسرار و فواید بى‌شمارى نهفته است. در روایتى از [[امام صادق]] علیه‌السلام آمده است: (حج‌گزار مهمان خدا است؛ اگر بخواهد به او عطا مى‌كند و اگر بخواهد اجابتش مى‌نماید و اگر حاجى شفاعت كسى را نزد او نماید، مى‌پذیرد و اگر از خواستن ساكت شود، خود آغاز به عطا مى‌كند).<ref> همان، 255. </ref>
| |
| − | | |
| − | در روایتى دیگر از آن حضرت آمده است: (آنگاه كه حاجیان در منىٰ استقرار مى‌یابند، منادى از جانب خدا ندا مى‌دهد: اگر خواستار خوشنودى من هستید، من راضى شدم).<ref> همان، 262. </ref>
| |
| − | | |
| − | '''شرایط وجوب:'''
| |
| − | | |
| − | عقل، بلوغ،<ref> جواهرالكلام، 17ج2، ص 29. </ref> حریت<ref> همان، 241. </ref> و استطاعت،<ref> همان، 248. </ref> شرایط وجوب حج‌اند. بنابراین، حج بر دیوانه، نابالغ، برده (بردگى) و غیرمستطیع واجب نیست؛ بلكه این افراد اگر هم حج بگزارند، كفایت از حجة الاسلام نمى‌كند.<ref> همان، 229، 241، 248 و 275. </ref> البته اگر كودك ممیز یا دیوانه در اثناى حج مستحبى بالغ و عاقل گردد و وقوف به مشعر را پس از بلوغ یا عقل درك كند، بنابر مشهور از حجة الإسلام كفایت مى‌كند. در این صورت در وجوب تجدید نیت احرام براى حجة الاسلام، اختلاف است.<ref> همان، 229-234. </ref>
| |
| − | | |
| − | بر كسى كه به اندازه گزاردن حج مال دارد، لیكن به همان اندازه هم بدهى حال دارد، حج واجب نمى‌شود.<ref> همان، 258-259. </ref> برخى گفته‌اند: تفاوتى بین حال و مدت‌دار بودن بدهى نیست و در هر دو صورت وجوب حج ساقط است.<ref> منتهى المطلب، 10ج8، ص 0. </ref> قرض كردن براى حج واجب نیست.<ref> جواهرالكلام، 17ج2، ص 60. </ref>
| |
| − | | |
| − | اگر هزینه حج را به كسى بذل كنند، با فراهم آمدن دیگر شرایط حج بر او واجب مى‌گردد.<ref> همان، 261. </ref> (حج بذلى)؛ لیكن بنابر قول برخى اگر هبه نمایند، قبول آن واجب نیست.<ref> همان، 268. </ref> در وجوب حج بر زن، همراه داشتن مَحرَم شرط نیست، مگر آن كه حج وى به جهت خوف متوقف بر آن باشد.<ref> همان، 330-331. </ref>
| |
| − | | |
| − | كسى كه پس از احرام و دخول در حرم بمیرد، ذمه‌اش از حج برى مى‌شود.<ref> همان، 295. </ref>
| |
| − | | |
| − | بر كسى كه پس از وجوب حج بر او آن را نگزارده، حج مستقر مى‌گردد و بر او واجب است آن را به جا آورد، هر چند شرایط وجوب از بین برود و چنانچه در حیاتش حج نگزارد، واجب است پس از مرگش از طرف او حج به جا آورند.
| |
| − | | |
| − | استقرار حج، بنابر مشهور با در اختیار داشتن زمان لازم براى انجام دادن اختیارى مناسك حج و فراهم بودن شرایط وجوب در آن مدت، تحقق مى‌یابد.<ref> همان، 298-301. </ref> هزینه حج مستقر از اصل تركه - و نه ثلث آن - برداشته مى‌شود.<ref> همان، 314. </ref> در این كه باید از طرف او حج بلدى به جا آورند یا حج میقاتى، اختلاف است. (حج بلدى)
| |
| − | | |
| − | '''شرایط صحت:'''
| |
| − | | |
| − | مسلمان بودن، مؤمن (دوازده امامى) بودن،<ref> همان، 306. </ref> مباشرت در اعمال و در خصوص زن، اذن شوهر در حج استحبابى،<ref> همان، 332. </ref> وقوع احرام در ماه‌هاى حج، شرایط صحت حج‌اند. در مراد از ماه‌هاى حج اقوال مختلف است. [[شوال]]، [[ذی القعده]] و [[ذی الحجه]]؛ [[شوال]]، ذی القعده و دهه نخست ذی الحجه؛ شوال، ذی القعده و نُه روز نخست ذی الحجه و شوال، ذی القعده و ذی الحجه تا طلوع فجر روز [[عید قربان]] از جمله این اقوال است. كسى كه مى‌خواهد حج تمتع به جا آورد، باید عمره آن را در ماه‌هاى حج انجام دهد و به جا آوردن عمره تمتع در غیر ماه‌هاى حج صحیح نیست؛ چنان كه احرام عمره تمتع و نیز احرام حج پس از دهم ذی الحجه صحیح نیست؛ حتى به قول كسانى كه تمامى ذی الحجه را از ماه‌هاى حج مى‌دانند.<ref> همان، 18/ 12-13؛ الحدائق الناضرة 14/ 352-354. </ref>
| |
| − | | |
| − | حج هر چند بر كافر واجب است، لیكن از او در حال كفر صحیح نیست.<ref> جواهرالكلام، 17ج3، ص 01. </ref>
| |
| − | | |
| − | بر بطلان عبادات غیرمؤمن (ایمان) ادعاى اجماع شده است؛<ref> همان، 15ج6، ص 3. </ref> لیكن در صورتى كه مستبصر شود، بنابر مشهور لازم نیست حجى را كه مطابق مذهب خود انجام داده، در صورت عدم اخلال به ركن آن، اعاده كند؛<ref> همان، 17ج3، ص 04. </ref> هر چند اعاده آن مستحب است.<ref> همان، 396. </ref>(استبصار)
| |
| − | | |
| − | كسى كه حج بر او واجب شده، خود باید انجام دهد و به جا آوردن دیگرى از طرف او كفایت نمى‌كند.<ref> همان، 275. </ref>
| |
| − | | |
| − | '''حج واجب با نذر:'''
| |
| − | | |
| − | حج با نذر و مانند آن (عهد و قسم) واجب مى‌شود. عقل، بلوغ و حریت و در زوجه، اذن زوج از شرایط صحت نذر، عهد و قسم است. برده نیز با اجازه مولا مى‌تواند نذر كند. در این صورت، حج بر او واجب مى‌شود.<ref> همان، 336-338. </ref>
| |
| − | | |
| − | '''نیابت در حج:'''
| |
| − | | |
| − | نایب گرفتن در [[حج]] استحبابى، خواه براى مرده یا براى زنده مستحب است. نایب گرفتن در حج واجب براى مرده‌اى كه حج بر او استقرار یافته، بر ورثه واجب است و نیز بنابر مشهور براى زنده‌اى كه حج بر او استقرار یافته لیكن به دلیل بیمارى یا پیرى و مانند آن توانایى جسمى خود را براى همیشه از دست داده، واجب است؛ بلكه بنابر قول برخى در صورت استطاعت و عدم استقرار نیز به شرط متمكن بودن براى نایب گرفتن، حكم چنین است. در این كه وجوب نیابت اختصاص به حجة‌الاسلام دارد یا شامل حج واجب با نذر یا به سبب باطل شدن حج پیشین هم مى‌شود، اختلاف است.<ref> همان، 281-286؛ العروة الوثقىٰ 4/ 434-435. </ref>(حج نیابتى)
| |
| − | | |
| − | '''اقسام:'''
| |
| − | | |
| − | حج بر سه قسم است: حج تمتع، حج قِران و حج افراد. حج تمتع وظیفه آفاقى است كه در فاصله شانزده یا دوازده فرسخى مكه - بنابر اختلاف اقوال در مسئله - یا دورتر سكونت دارد.<ref> جواهرالكلام، 18/ 5-10. </ref> حج قران و افراد وظیفه اهالى مكه و نیز كسانى است كه فاصله محل سكونت آنان تا مكه كمتر از مسافت یاد شده است.<ref> همان، 44-47. </ref>
| |
| − | | |
| − | '''مناسك حج:'''
| |
| − | | |
| − | اعمال و مناسك حج عبارتند از: احرام بستن، وقوف به عرفات، وقوف به مشعرالحرام، رفتن به منىٰ و به جا آوردن اعمال آن در روز [[عید قربان]] (رمى، قربانى و حلق یا تقصیر)، طواف زیارت و نماز طواف آن، سعى بین صفا و مروه، طواف نساء و نماز طواف آن، بیتوته در منىٰ در شب‌هاى یازدهم و دوازدهم و براى برخى سیزدهم و رمى جمرات سه‌گانه در روزهاى یاد شده.<ref> همان، 136. </ref>
| |
| − | | |
| − | قربانى در منىٰ در حج تمتع، واجب و در حج قِران و افراد مستحب است.<ref> همان، 19/ 114-115. </ref> تفصیل مناسك هر یك از اقسام حج در همان قسم آمده است.
| |
| − | | |
| − | '''مستحبات پس از اتمام مناسك:'''
| |
| − | | |
| − | بازگشت به مكه از منىٰ براى طواف وداع؛<ref> همان، 20ج5، ص 3. </ref> خواندن شش ركعت نماز در مسجد خیف در مدت اقامت در منىٰ؛<ref> همان، 54. </ref> فرود آمدن در وادى مُحَصَّب (ابطح) و به پشت دراز كشیدن، هنگام كوچ از منىٰ در روز سیزدهم [[ذی الحجه]]<ref> همان، 57. </ref> (تحصیب)؛ داخل شدن در كعبه بدون كفش، به ویژه براى كسى كه نخستین بار حج مى‌گزارد و غسل و دعاكردن هنگام دخول و نیز خواندن دو ركعت نماز بین دو ستون بر سنگ سرخ، همچنین چهار گوشه بیت در هر گوشه دو ركعت و سپس خواندن دعاى مأثور و استلام اركان كعبه، به ویژه ركن یمانى؛<ref> همان، 60-65. </ref> طواف كردن براى خویشان و همشهریان<ref> همان، 68. </ref> و سپس طواف وداع و استلام اركان و مستجار و دعاكردن به آنچه مى‌خواهد و آمدن نزد چاه زمزم و نوشیدن از آب آن و خواندن دعاى مأثور هنگام خارج شدن<ref> همان، 65. </ref> (آب زمزم)؛ به سجده افتادن و رو به قبله قرار گرفتن و دعاكردن قبل از ترك [[مسجدالحرام]]؛ خروج از مسجد از باب حناطین<ref> همان، 66-67. </ref>؛ عزم بازگشت به مكه براى [[حج]] در سال‌هاى بعد؛ بنابر تصریح برخى، حضور در محل ولادت [[رسول خدا]] صلى الله علیه و آله و نیز منزل حضرت خدیجه (مولد حضرت زهرا) علیهماالسلام و زیارت قبر ایشان در قبرستان حجون؛ رفتن به مسجد ارْقَم (خانه ارقم بن ابى ارقم كه رسول خدا صلى الله علیه و آله در آغاز دعوت مدتى در آن جا مخفى بود. بعدها در محل این خانه مسجدى ساختند كه به مسجد خیزران معروف بود. با توسعه مسجدالحرام، این محل هم اكنون ضمیمه مسجد شده است) و صعود به غار حِرا و غار ثور.<ref> همان، 69. </ref>
| |
| − | | |
| − | '''فوت شدن حج:'''
| |
| − | | |
| − | كسى كه حجش فوت شده با انجام دادن عمره مفرده از احرام خارج مى‌شود. در این كه در این صورت لازم است براى عمره نیت كند یا نیازى نیست، بلكه عمل او به صورت قهرى تبدیل به عمره مى‌شود، اختلاف است. در صورت واجب بودن حج بر چنین شخصى، سال دیگر باید آن را به جا آورد. در صورت مستحب بودن، به جا آوردن آن در آینده استحباب دارد.<ref> همان، 19/ 86-89. </ref>
| |
| − | | |
| − | كسى كه حجش فوت شده، مستحب است تا پایان ایام تشریق در منىٰ بماند و اعمال عمره مفرده را پس از این ایام انجام دهد.<ref> همان، 91.</ref>
| |
| − | | |
| − | ==پانویس ==
| |
| − | <references />
| |
| − | ===منابع===
| |
| − | | |
| − | جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد 3، ص 210
| |
