رَحل

واژه رحل واژه‌اي عربي و به معناي پالانِ شتر است؛ و در عرفِ نسخه‌نويسان عبارت است از تخته چوبي كه بر آن كتاب نهند. ظاهراً رحل در دوره‌هاي مختلف شكل‌هاي گوناگون داشته است. اين كه ابن جماعه از آن به نام "كُرسيِ كتاب" سخن گفته است و در دوره‌اي آن را تخته چوبي دانسته‌اند كه كتاب را بر آن مي‌گذارده‌اند و هم اين كه عده‌اي از پيشينيان از رحل به عنوان ميزواره‌اي بهره مي‌برده‌اند و بر روي آن كتابت مي‌كرده‌اند، حاكي از آن است كه شكل رحل در دوره‌هاي مختلف، متفاوت بوده است.

گونه‌اي كه هنوز در مشرق زمين به منظور تلاوت قرآن مجيد مورد استفاده قرار مي‌گيرد، متشكل از دو تخته چوب هم شكل و هم اندازه است (عموماً مستطيل شكل و گاه مربع و چهار كُنج) كه اندكي بالاتر از حدّ مياني آنها با يكديگر توسط لولاهاي ظريف متصل مي‌شوند و هنگام بازكردن قسمت زيرين دو تخته به مانند پايه بر زمين قرار مي‌گيرند و قسمت بالاي تخته‌ها به مانند عدد هفت "7" درمي‌آيد. بر قسمت بالايي تخته‌ها، كتاب (امروزه عموماً قرآن) را مي‌گشايند و به خواندن آن مي‌پردازند. رحل سبب مي‌شود تا عطفِ كتاب به اندازه معين گشوده شود به طوري كه نه قسمت بيروني عطف آسيب ببيند و نه شيرازه كتاب گسيخته گردد.

از آنجا كه رحل به لحاظ حفظ حرمت قرآن مجيد، بيشتر به هنگام تلاوت قرآن مورد استفاده قرار مي‌گرفته است، نسخه‌هايي از قرآن كه به اندازه تقريبي 25×40، 30×50 و 35×60 سانتي‌متر مربع بوده و عموماً بر روي رحل قرائت مي‌شده، به نام قرآن رَحلي شهرت يافته است.

منابع

• دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "رَحل" از نجيب مايل هروي، بازیابی: 12 مرداد 1392.