عقد کفالت: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«عقد کِفالت»''' در اصطلاح حقوقی، عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین در مقابل دیگری، احضار شخص ثالثی را تعهد میکند. به شخص متعهد «کفیل» و به متعهدلَه «مکفولٌلَه» و به شخص ثالث «مکفول» گفته میشود. مواردی نظیر انصراف مکفولله از تعهد کفیل، حاضر شدن مکفول نزد مکفولله و یا فوت مکفول، موجب بری شدن کفیل از تعهد خود میباشد. | |
| − | ==تعریف عقد کفالت== | + | ==تعریف و شرایط عقد کفالت== |
| + | «کفالت» در لغت مشتق از «کفل» و به معنای به عهده گرفتن میباشد. در ماده ۷۳۴ قانون مدنی، در تعریف عقد کفالت آمده است: "کفالت، عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین در مقابل طرف دیگر، احضار شخص ثالثی را تعهد می کند. متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول له می گویند." به عنوان مثال، شخص الف (مکفول)، دین یا تعهدی، نسبت به شخص ب (مکفول له) دارد و شخص ج (کفیل)، به موجب عقد کفالت، تعهد می نماید که شخص الف (مکفول) را در زمان و مکان مقرر در عقد کفالت، نزد شخص ب (مکفول له)، برای ادای دین یا ایفای تعهد، حاضر نماید. | ||
| − | عقد کفالت | + | عقد کفالت از انواع عقود لازم و معین پیش بینی شده در قانون مدنی می باشد که شباهت بسیاری با عقد ضمانت دارد و به همین جهت، در اغلب موارد، با عقد ضمانت، یکی انگاشته می شود. فرق عقد کفالت با [[ضمان]] در این است که در ضمان تعهد بر دَین است، ولی در کفالت، تعهد بر حضور مکفول است و در صورت تخلف او، کفیل ملزم به پرداخت دین است. به همین دلیل به کفالت عناوین دیگری مثل کفالت تن و کفالت نفس نیز گفته شده است. |
| − | کفالت به رضای کفیل و مکفول له واقع میشود. اما در مورد اینکه آیا رضایت مکفول هم در عقد شرط است یا | + | شرایط عقد کفالت، اهلیت داشتن طرفین (کفیل و مکفول له)، وجود قصد و رضا در آنها، مشروعیت جهت عقد و مشخص و معین بودن موضوع عقد می باشد. کفالت به رضای کفیل و مکفول له واقع میشود. اما در مورد اینکه آیا رضایت مکفول هم در عقد شرط است یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. در مورد مکفول اهلیت شرط نیست و میتوان از دیوانه نیز کفالت کرد. |
| − | + | عقد کفالت در روابط خصوصی کاربرد ندارد، لکن در قرارهای تامین کیفری و آزادی زندانیان محکومیت یافته همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. اگرچه عقد کفالت در امور مدنی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد، ولی از نظر جزائی، کفالت یکی از قرارهای تأمینی موضوع ماده ۱۳۲ قانون آئین دادرسی کیفری میباشد که قاضی مکلف است برای دسترسی به متهم، یکی از قرارهای ماده ۱۳۲ آن قانون را صادر کند. که یکی از آن قرارها، قرار کفالت میباشد، که کفیل متعهد میشود که در زمان مقتضی، متهم را حاضر کند و الّا خود مسئول پرداخت وجهالکفاله خواهد بود. | |
| − | در عقد کفالت، علم کفیل به تعهدات مکفول شرط | + | در عقد کفالت، علم کفیل به تعهدات مکفول شرط نیست، بلکه همین که بداند از چه کسی کفالت میکند، برای عقد کفالت کافی میباشد. همچنین جهت تحقق این عقد، داشتن علم اجمالی در خصوص دین، کفایت میکند چراکه تعهد اصلی و اولیه کفیل، احضار بدهکار است نه پرداخت بدهی او. تعهد کفیل، تعهد به احضار است نه تعهد به پرداخت دین؛ بنابراین کفیل مکلف است که مکفول را در زمان و مکانی که تعهد نموده، حاضر نماید در صورتی که نتواند به این تعهد خود عمل کند، میبایست از عهده حقی که بر عهده مکفول ثابت شده است، برآید. نکته مهم و قابل توجه آن است که ملزم شدن به پرداخت دین، در نتیجه اجرا ننمودن تعهد مربوط به احضار است نه اثر مستقیم عقد کفالت. |
| − | + | ||
| − | == | + | ماده ۷۳۷ قانون مدنی، در خصوص انواع کفالت مقرر می دارد: "کفالت ممکن است مطلق باشد یا موقت و در صورت موقت بودن، باید مدت آن معلوم باشد." بر این اساس، باید گفت: کفالت مطلق و کفالت مشروط، از انواع کفالت در قانون مدنی هستند. کفالت مطلق، عقد کفالتی است که در آن، مکفوله، هر زمان که بخواهد، می تواند حاضر کردن مکفول را از کفیل، تقاضا کند؛ اما در کفالت موقت، به علت موعد دار بودن عقد کفالت، مکفول له صرفا در موعد مقرر در عقد می تواند حاضر کردن مکفول را از کفیل بخواهد و زودتر از موعد مقرر، حق چنین درخواستی را نخواهد داشت. |
| + | |||
| + | ==وظایف کفیل== | ||
* «کفیل باید مکفول را در زمان و مکانی که تعهد کرده است حاضر نماید و الّا باید از عهدۀ حقی که بر عهدۀ مکفول ثابت است برآید». (ماده ۷۴۰ قانون مدنی) | * «کفیل باید مکفول را در زمان و مکانی که تعهد کرده است حاضر نماید و الّا باید از عهدۀ حقی که بر عهدۀ مکفول ثابت است برآید». (ماده ۷۴۰ قانون مدنی) | ||
| − | * اگر کفیل در غیر از زمان و مکان مقرر، مکفول را حاضر نماید، قبول آن بر مکفولله لازم | + | * اگر کفیل در غیر از زمان و مکان مقرر، مکفول را حاضر نماید، قبول آن بر مکفولله لازم نیست، ولی اگر مکفولله قبول کرد، کفیل برئ میشود. |
* مکفولله غیر از موارد توافق شده، نمیتواند کفیل را ملزم کند. مثلاً بگوید: باید مکفولله را هر روز بیاوری؛ در حالی که در عقد کفالت چنین توافقی نکرده باشند. | * مکفولله غیر از موارد توافق شده، نمیتواند کفیل را ملزم کند. مثلاً بگوید: باید مکفولله را هر روز بیاوری؛ در حالی که در عقد کفالت چنین توافقی نکرده باشند. | ||
| − | * در صورتی که کفیل، مکفول را طبق قرارداد حاضر | + | * در صورتی که کفیل، مکفول را طبق قرارداد حاضر نماید، ولی مکفولله از قبول آن امتناع کند: «کفیل میتواند با [[شهادت (در فقه)|شهادت]] معتبر، احضار مکفول و امتناع مکفولله را نزد حاکم ثابت نماید و یا اینکه مکفول را نزد حاکم احضار نماید، و تبرئه شود». (مفاد ماده ۷۴۷ قانون مدنی) |
| − | * مباشرت مکفول اگر شرط | + | * مباشرت مکفول اگر شرط نباشد، کفیل میتواند به جای احضار مکفول، حقی را که بر عهدۀ مکفول است ادا نماید و خود از احضار مکفول برئ شود. |
* اگر کفالت به اذن مکفول باشد، کفیل میتواند به او مراجعه نماید و آنچه پرداخته، مطالبه کند. | * اگر کفالت به اذن مکفول باشد، کفیل میتواند به او مراجعه نماید و آنچه پرداخته، مطالبه کند. | ||
==موارد برائت کفیل== | ==موارد برائت کفیل== | ||
| + | منظور از موارد بری شدن کفیل، اموری است که در صورت وجود هر یک از آنها، دیگر تکلیفی بر عهده کفیل برای حاضر کردن مکفول نزد مکفول له نمی باشد. مستفاد از ماده ۷۴۶ قانون مدنی، مواردی که به عنوان موارد بری شدن کفیل می توان نام برد، عبارتند از: | ||
| − | *معرفی به موقع کفیل: چنانچه در زمان و مکان خاصی که قرار | + | *معرفی و حاضر کردن به موقع مکفول توسط کفیل: چنانچه در زمان و مکان خاصی که قرار بوده، مکفول را معرفی نماید. |
| − | *حضور به موقع مکفول: اگر مکفول شخصاً حاضر | + | *حضور به موقع خود مکفول: اگر مکفول شخصاً حاضر شود، کفیل نیز برئ میشود. |
| − | *برائت | + | *برائت ذمّه مکفول از دینش: اگر ذمه مکفول -که موجب کفالت شده- به نحوی برئ شود، کفیل نیز برئ میشود. |
| − | *انصراف مکفولله از تعهد کفیل: به هر دلیلی اگر | + | *انصراف مکفولله از تعهد کفیل: به هر دلیلی اگر مکفولله تعهد کفیل را نخواهد، کفیل برئ میشود. |
| − | *انتقال حق مکفولله: اگر دین و طلب مکفولله به دیگری منتقل شود، مثلاً کسی دین مدیون را ضمانت | + | *انتقال حق مکفولله به دیگری: اگر دین و طلب مکفولله به دیگری منتقل شود، مثلاً کسی دین مدیون را ضمانت کند و در نتیجه دین منتقل شود، جائی برای کفالت باقی نمیماند. |
| − | *فوت مکفول: کفیل متعهد به حاضر کردن مکفول است و اگر | + | *فوت مکفول: کفیل متعهد به حاضر کردن مکفول است و اگر مکفول بمیرد، دیگر امکانی برای اجرای تعهد باقی نمیماند. و چنانچه دین مکفولله بدون پرداخت بماند، کفیل مسئولیتی ندارد». (مفاد ماده ۷۴۶ قانون مدنی) |
| − | ==منابع | + | ==منابع== |
| − | + | *[http://www.pajoohe.ir "کفالت"، شعبانعلی جباری، دانشنامه پژوهه]، بازیابی: ۹ تیر ۱۳۹۴. | |
| − | + | *[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/661/%d8%b9%d9%82%d8%af-%da%a9%d9%81%d8%a7%d9%84%d8%aa-%da%86%db%8c%d8%b3%d8%aa-%d8%9f.html "عقد کفالت"، پایگاه مشاوره حقوقی دینا]. | |
| − | + | *[https://edalatsara.com/what-is-a-guarantee "عقد کفالت چیست؟"، پایگاه عدالتسرا]. | |
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:حقوق]] | [[رده:حقوق]] | ||
| + | [[رده:حقوق جزایی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۵۱
«عقد کِفالت» در اصطلاح حقوقی، عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین در مقابل دیگری، احضار شخص ثالثی را تعهد میکند. به شخص متعهد «کفیل» و به متعهدلَه «مکفولٌلَه» و به شخص ثالث «مکفول» گفته میشود. مواردی نظیر انصراف مکفولله از تعهد کفیل، حاضر شدن مکفول نزد مکفولله و یا فوت مکفول، موجب بری شدن کفیل از تعهد خود میباشد.
تعریف و شرایط عقد کفالت
«کفالت» در لغت مشتق از «کفل» و به معنای به عهده گرفتن میباشد. در ماده ۷۳۴ قانون مدنی، در تعریف عقد کفالت آمده است: "کفالت، عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین در مقابل طرف دیگر، احضار شخص ثالثی را تعهد می کند. متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول له می گویند." به عنوان مثال، شخص الف (مکفول)، دین یا تعهدی، نسبت به شخص ب (مکفول له) دارد و شخص ج (کفیل)، به موجب عقد کفالت، تعهد می نماید که شخص الف (مکفول) را در زمان و مکان مقرر در عقد کفالت، نزد شخص ب (مکفول له)، برای ادای دین یا ایفای تعهد، حاضر نماید.
عقد کفالت از انواع عقود لازم و معین پیش بینی شده در قانون مدنی می باشد که شباهت بسیاری با عقد ضمانت دارد و به همین جهت، در اغلب موارد، با عقد ضمانت، یکی انگاشته می شود. فرق عقد کفالت با ضمان در این است که در ضمان تعهد بر دَین است، ولی در کفالت، تعهد بر حضور مکفول است و در صورت تخلف او، کفیل ملزم به پرداخت دین است. به همین دلیل به کفالت عناوین دیگری مثل کفالت تن و کفالت نفس نیز گفته شده است.
شرایط عقد کفالت، اهلیت داشتن طرفین (کفیل و مکفول له)، وجود قصد و رضا در آنها، مشروعیت جهت عقد و مشخص و معین بودن موضوع عقد می باشد. کفالت به رضای کفیل و مکفول له واقع میشود. اما در مورد اینکه آیا رضایت مکفول هم در عقد شرط است یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. در مورد مکفول اهلیت شرط نیست و میتوان از دیوانه نیز کفالت کرد.
عقد کفالت در روابط خصوصی کاربرد ندارد، لکن در قرارهای تامین کیفری و آزادی زندانیان محکومیت یافته همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. اگرچه عقد کفالت در امور مدنی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد، ولی از نظر جزائی، کفالت یکی از قرارهای تأمینی موضوع ماده ۱۳۲ قانون آئین دادرسی کیفری میباشد که قاضی مکلف است برای دسترسی به متهم، یکی از قرارهای ماده ۱۳۲ آن قانون را صادر کند. که یکی از آن قرارها، قرار کفالت میباشد، که کفیل متعهد میشود که در زمان مقتضی، متهم را حاضر کند و الّا خود مسئول پرداخت وجهالکفاله خواهد بود.
در عقد کفالت، علم کفیل به تعهدات مکفول شرط نیست، بلکه همین که بداند از چه کسی کفالت میکند، برای عقد کفالت کافی میباشد. همچنین جهت تحقق این عقد، داشتن علم اجمالی در خصوص دین، کفایت میکند چراکه تعهد اصلی و اولیه کفیل، احضار بدهکار است نه پرداخت بدهی او. تعهد کفیل، تعهد به احضار است نه تعهد به پرداخت دین؛ بنابراین کفیل مکلف است که مکفول را در زمان و مکانی که تعهد نموده، حاضر نماید در صورتی که نتواند به این تعهد خود عمل کند، میبایست از عهده حقی که بر عهده مکفول ثابت شده است، برآید. نکته مهم و قابل توجه آن است که ملزم شدن به پرداخت دین، در نتیجه اجرا ننمودن تعهد مربوط به احضار است نه اثر مستقیم عقد کفالت.
ماده ۷۳۷ قانون مدنی، در خصوص انواع کفالت مقرر می دارد: "کفالت ممکن است مطلق باشد یا موقت و در صورت موقت بودن، باید مدت آن معلوم باشد." بر این اساس، باید گفت: کفالت مطلق و کفالت مشروط، از انواع کفالت در قانون مدنی هستند. کفالت مطلق، عقد کفالتی است که در آن، مکفوله، هر زمان که بخواهد، می تواند حاضر کردن مکفول را از کفیل، تقاضا کند؛ اما در کفالت موقت، به علت موعد دار بودن عقد کفالت، مکفول له صرفا در موعد مقرر در عقد می تواند حاضر کردن مکفول را از کفیل بخواهد و زودتر از موعد مقرر، حق چنین درخواستی را نخواهد داشت.
وظایف کفیل
- «کفیل باید مکفول را در زمان و مکانی که تعهد کرده است حاضر نماید و الّا باید از عهدۀ حقی که بر عهدۀ مکفول ثابت است برآید». (ماده ۷۴۰ قانون مدنی)
- اگر کفیل در غیر از زمان و مکان مقرر، مکفول را حاضر نماید، قبول آن بر مکفولله لازم نیست، ولی اگر مکفولله قبول کرد، کفیل برئ میشود.
- مکفولله غیر از موارد توافق شده، نمیتواند کفیل را ملزم کند. مثلاً بگوید: باید مکفولله را هر روز بیاوری؛ در حالی که در عقد کفالت چنین توافقی نکرده باشند.
- در صورتی که کفیل، مکفول را طبق قرارداد حاضر نماید، ولی مکفولله از قبول آن امتناع کند: «کفیل میتواند با شهادت معتبر، احضار مکفول و امتناع مکفولله را نزد حاکم ثابت نماید و یا اینکه مکفول را نزد حاکم احضار نماید، و تبرئه شود». (مفاد ماده ۷۴۷ قانون مدنی)
- مباشرت مکفول اگر شرط نباشد، کفیل میتواند به جای احضار مکفول، حقی را که بر عهدۀ مکفول است ادا نماید و خود از احضار مکفول برئ شود.
- اگر کفالت به اذن مکفول باشد، کفیل میتواند به او مراجعه نماید و آنچه پرداخته، مطالبه کند.
موارد برائت کفیل
منظور از موارد بری شدن کفیل، اموری است که در صورت وجود هر یک از آنها، دیگر تکلیفی بر عهده کفیل برای حاضر کردن مکفول نزد مکفول له نمی باشد. مستفاد از ماده ۷۴۶ قانون مدنی، مواردی که به عنوان موارد بری شدن کفیل می توان نام برد، عبارتند از:
- معرفی و حاضر کردن به موقع مکفول توسط کفیل: چنانچه در زمان و مکان خاصی که قرار بوده، مکفول را معرفی نماید.
- حضور به موقع خود مکفول: اگر مکفول شخصاً حاضر شود، کفیل نیز برئ میشود.
- برائت ذمّه مکفول از دینش: اگر ذمه مکفول -که موجب کفالت شده- به نحوی برئ شود، کفیل نیز برئ میشود.
- انصراف مکفولله از تعهد کفیل: به هر دلیلی اگر مکفولله تعهد کفیل را نخواهد، کفیل برئ میشود.
- انتقال حق مکفولله به دیگری: اگر دین و طلب مکفولله به دیگری منتقل شود، مثلاً کسی دین مدیون را ضمانت کند و در نتیجه دین منتقل شود، جائی برای کفالت باقی نمیماند.
- فوت مکفول: کفیل متعهد به حاضر کردن مکفول است و اگر مکفول بمیرد، دیگر امکانی برای اجرای تعهد باقی نمیماند. و چنانچه دین مکفولله بدون پرداخت بماند، کفیل مسئولیتی ندارد». (مفاد ماده ۷۴۶ قانون مدنی)
منابع
