الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز (Aghajani صفحهٔ الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية را به الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (کتاب) منتقل کرد) |
|||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | {{خوب}} | ||
| + | '''«الروضة البَهیّة فی شرح اللُمعة الدَمشقیة»''' معروف به «شرح لمعه»، تألیف [[شهید ثانی]] (۹۱۱ - ۹۶۵ ق)، معروفترین شرح كتاب «[[اللمعة الدمشقية]]» اثر [[شهيد اول]] (۷۳۴ - ۷۸۶ ق) و از مشهورترين منابع فقهى [[شیعه]] است. آراى شهيد ثانی در «شرح لمعه» همواره مورد توجه و استناد فقهاى متأخر از او بوده و اين كتاب به عنوان نخستين كتاب [[فقه|فقهى]] نيمه استدلالى، در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] تدریس می‌شود. | ||
{{مشخصات کتاب | {{مشخصات کتاب | ||
| سطر ۵: | سطر ۷: | ||
|تصویر=[[پرونده:الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه.jpg|240px|وسط]] | |تصویر=[[پرونده:الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= | + | |نویسنده= شهید ثانی |
| − | |موضوع=فقه | + | |موضوع=فقه شیعه |
|زبان=عربی | |زبان=عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۲ |
| − | |عنوان افزوده1= | + | |عنوان افزوده1= |
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1= |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۱: | سطر ۲۳: | ||
|افزوده2= | |افزوده2= | ||
| − | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39063/الروضة-البهية-في-شرح-اللمعة-الدمشقية--محمدبن-مكي-شهيد-اول الروضة البهية | + | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39063/الروضة-البهية-في-شرح-اللمعة-الدمشقية--محمدبن-مكي-شهيد-اول الروضة البهية] |
}} | }} | ||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | + | زین الدین بن على عاملى، معروف به [[شهید ثانی]] (۹۱۱-۹۶۶ ق) در جبل عامل [[لبنان]] به دنیا آمد. وى در نه سالگى [[قرآن|قرآن مجید]] را ختم کرد. سپس قسمتى از [[ادبیات عرب]] و [[فقه]] را نزد پدر دانشمندش، نورالدین على آموخت. شهید ثانی همچنین نزد شیخ عبدالعالى میسى، سید بدرالدین حسن اعرجى (مؤلف کتاب [[المحجة البیضاء|محجة البیضاء]]) و [[شهید اول|شمس الدین محمد بن مکى]] استفاده نمود. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | شهید ثانی مسافرت‌هایى به شهرهاى [[مصر]]، [[عراق]]، [[حجاز]]، [[بیت المقدس]]، روم و جاهاى دیگر کرد و در آخر هم به زادگاهش بازگشت و در آنجا به تدریس و تصنیف و تألیف مشغول شد. شهید در سال ۹۶۶ قمری بدست مأمور سلطان سلیمان عثمانى به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | علاوه بر «شرح لمعه»، از دیگر تألیفات ارزشمند او عبارتند از: [[مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام|مسالک الافهام]]، [[تمهید القواعد شهید ثانی (کتاب)|تمهید القواعد الاصولیه]]، [[مسکن الفؤاد (کتاب)|مسکّن الفؤاد]]، [[البدایة فی علم الدرایة (کتاب)|البدایة فی علم الدرایة]] و [[منیة المرید (کتاب)|منیة المرید]]. | |
| − | [ | ||
| − | [[رده:منابع فقهی]] | + | ==معرفی کتاب== |
| + | «الروضة البهیة» [[شهید ثانی|شهید ثانى]]، از بهترین شروح کتاب «[[اللمعة الدمشقیة]]» تألیف [[شهید اول]] است؛ به گونه اى که آنچه از عنوان «شرح لمعه» به ذهن متبادر مى شود، همین شرح است. | ||
| + | |||
| + | این کتاب یک دورۀ نیمه استدلالى [[فقه]] [[امامیه]] را در بردارد. جلد اول شامل باب طهارت تا مساقات و جلد دوم از باب اجاره شروع و به باب دیات ختم مى‌شود. «الروضة البهیة» شرحى است مَزجى (ممزوج با متنِ کتابِ شرح شده)، به گونه‌اى که تمیز بین متن و شرح مشکل است. نحوۀ نگارش کتاب به گونه‌اى است که هم افراد مبتدى مى‌توانند مباحث فقهى آن را به آسانى بیاموزند و هم علماء و فضلاء از آن استفاده نمایند. | ||
| + | |||
| + | کتاب «الروضة البهیة» در کنار «[[مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام (کتاب)|مسالک الأفهام فی شرح شرایع الاسلام]]» و «روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان» از آثار ماندگار [[شهید ثانی|شهید ثانى]] است که صدها سال در حوزه‌هاى علمیۀ [[شیعه]] محور تعلیم و تعلم قرار گرفته است و طلّاب علوم دینى در مرحله سطح (مرحله میانىِ نظام آموزشى حوزه) آن را، به عنوان نخستین کتاب فقهىِ نیمه استدلالى، فرا مى گیرند. | ||
| + | |||
| + | جامعیت این کتاب، دقت تعابیر، متن استوار و موجَز و استدلالهاى متقن آن، در کنار جایگاه رفیع علمى شهید ثانى و طهارت روح و تقواى والاى این دانشمند برجسته، موجب شد کتاب او از همان ابتدا مورد اقبال [[امامیه|امامیان]] قرار گیرد. وجود [[نسخه خطی|نسخه هاى خطى]] بسیار از این اثر (حدود ۱۳۰۰ نسخه در کتابخانه هاى [[ایران]]) و نیز اهتمام به فراگیرى آن در مراکز و حوزه هاى علمى شیعه، مؤیدى بر این مدعاست. فقها و بزرگانى همچون [[سید محمد عاملی|سید محمد عاملى]] (م ۱۰۰۹ ق) در «[[مدارک الاحکام (کتاب)|مدارک الأحکام]]»، [[فاضل هندى]] (م ۱۱۳۷ ق) در «[[کشف اللثام]]»، [[وحید بهبهانی]] (م ۱۲۰۶ ق) در «مجمع الفائدة و البرهان»، [[سید محمدجواد عاملی|سید محمدجواد عاملى]] (م ۱۲۲۶ ق) در «[[مفتاح الکرامه (کتاب)|مفتاح الکرامة]]»، [[سید علی طباطبایی]] (م ۱۲۳۱ ق) در «[[ریاض المسائل (کتاب)|ریاض المسائل]]»، [[ملا احمد نراقی|ملا احمد نراقى]] (م ۱۲۴۵ ق) در «مستندالشیعة» و [[شیخ انصارى]] (م ۱۲۸۱ ق) در برخی کتاب‌هایش، به این کتاب استناد نموده‌اند. | ||
| + | |||
| + | آغاز نگارش کتاب «الروضة البهیة» در اوائل [[ربیع الاول]] ۹۵۶ ق. و پایان آن در ۲۱ [[ماه جمادی الاول|جمادى الاولى]] ۹۵۷ ق. در حدود ۶ ماه مى‌باشد. | ||
| + | ==شروح و حواشی کتاب== | ||
| + | ویژگیهاى انحصارى «الروضة» و نیز ایجاز متن و غامض بودن برخى مطالب آن، موجب شده که [[حاشیه|حاشیه]] و شرحهاى متعددى بر همه یا بخشى از کتاب (به ویژه مباحث «اوقات الصلاة» و «قبله») یا حتى بر عبارت و مسئله اى از آن نگاشته شود. در کتاب «[[الذریعة]]» در حدود یک صد شرح و حاشیه برای این کتاب ذکر شده است که مهمترین آنها عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | # النُّجعَة فى شرح اللّمعة؛ اثر [[محمدتقی شوشتری|محمدتقى شوشترى]]، (م ۱۳۷۴ ش)، از برترین شروح لمعه، در یازده جلد | ||
| + | # الابانة المرضیة فی شرح مبحث الوقت و القبلة؛ ملا محمد صالح بن محمد سعید خلخالی (م ۱۰۹۵ ق) | ||
| + | # صفاء الروضة؛ سید امیر محمد صالح بن حسن حائرى حسینى | ||
| + | # التعلیقة الأنیقة؛ سید مفتى میر محمد عباس موسوى تسترى کهنوى (م ۱۳۰۶ ق) | ||
| + | # فصل الخطاب الإبراهیمیة؛ میرزا ابراهیم سید على خان مدنى | ||
| + | # الحدیقة النجفیة؛ [[ملا محمد تقی هروی|ملا محمدتقى هروی]] (م ۱۲۹۹ ق) | ||
| + | # مخزن الأسرار الفقهیة؛ آقا محمدعلى بن آقا محمدباقر هزار جریبى (م ۱۲۴۵ ق) | ||
| + | # الزاهرات الزویة؛ شیخ على بن محمد بن زین‌الدین مهیئه | ||
| + | # المناهج السویة؛ محمد بن حسن اصفهانى معروف به کاشف اللثام (م ۱۲۹۹ ق) | ||
| + | # الهدایة السنیة فی شرح الروضة البهیة؛ سید هادى بن ابوالحسن رضوى کشمیرى (م ۱۳۵۷) | ||
| + | # السحاب الرویة و النفخة المحمدیة و النسمة الغرویة؛ شیخ محمد بن یوسف جامعى | ||
| + | # الغرائب الربوبیة فی مقامات العبودیة؛ شیخ شریعتمدار استرآبادى | ||
| + | # مجمع الحواشی؛ مجموعه‌اى از حواشى بر روضة البهیة اثر [[ملا حبیب الله کاشانی|ملا حبیب‌الله کاشانى]] | ||
| + | # مطالع البکور من الأیام و دهر الدهورغ شیخ على بن محمد جعفر استرآبادى (م ۱۳۱۵ ق) | ||
| + | # منهاج الأمة فی شرح الروضة البهیة؛ میرزا محمد بن احمد نراقى | ||
| + | # منهاج الملة فی تعیین الوقت و القبلة؛ ملا على بن عبدالله علیارى (م ۱۳۲۷) | ||
| + | # الموائد الحسینیة من الروضة البهیة؛ سید حسن بن احمد حسینى کاشانى (م ۱۳۴۲) | ||
| + | |||
| + | برخی دیگر از شروح و حواشى این کتاب، داراى نام مشخصى نیستند و با نام «شرح الروضة البهیة» و یا «حاشیة الروضة البهیة» شناخته مى‌شوند، از جمله این شارحان عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | # [[حسن بن زین الدین عاملی|شیخ حسن بن زین الدین]]، صاحب [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]] (م ۱۰۱۱ ق) | ||
| + | # [[خلیفه سلطان|سلطان العلماء]]، حسین بن رفیع‌الدین محمد مرعشى آملى اصفهانى (م ۱۰۶۴ ق) | ||
| + | # [[آقا حسین خوانساری|محقق خوانسارى]]، حسین بن جمال‌الدین محمد (م ۱۰۹۸ ق) | ||
| + | # میرزا ابراهیم بن [[ملاصدرا|ملاصدرالدین شیرازى]] (م ۱۰۷۰ ق) | ||
| + | # امیر ابوطالب نوۀ [[میرفندرسکی|میر فندرسکى]]، معاصر با صاحب الریاض | ||
| + | # امیر ابوالقاسم کبیر موسوى خوانسارى (م ۱۱۵۸ ق) | ||
| + | # ملا احمد بن محمد تونى برادر [[ملا عبدالله فاضل تونی|ملا عبدالله تونى]]، صاحب الوافیة | ||
| + | # [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|سید محمدباقر موسوى خوانسارى]] صاحب [[روضات الجنات (کتاب)|روضات الجنات]] (م ۱۳۱۳ ق) | ||
| + | # سید حسین بن جعفر بن حسین موسوى خوانسارى (م ۱۱۹۱ ق) | ||
| + | # محمد على بن آقا باقر بهبهانى (م ۱۲۱۶ ق) | ||
| + | # شیخ على بن نصرالله لیثى، شاگرد [[شیخ بهایی|شیخ بهایى]] | ||
| + | # محمدعلى بن محمدنصیر چهاردهى مدرسى (م ۱۳۳۴ ق) | ||
| + | # [[سید محمد عاملی|سید محمد بن على بن ابوالحسن عاملى]]، صاحب [[مدارک الاحکام (کتاب)|مدارک]] | ||
| + | # [[سید محمدشفیع جاپلقی|سید شفیع جابلقى]] (م ۱۲۸۰ ق) | ||
| + | # سید محمد طاهر بن اسماعیل معروف به آغا میر، داماد [[شیخ انصارى]] | ||
| + | # شیخ عباس بن شیخ حسن کاشف‌الغطاء (م ۱۳۲۳ ق) | ||
| + | # سید على بن سید محمد بن [[سید محسن اعرجی|محسن اعرجى کاظمى]] | ||
| + | # محمد مهدى بن [[محمدابراهیم کرباسی|محمد ابراهیم کلباسى]] | ||
| + | |||
| + | == منابع == | ||
| + | |||
| + | * [[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل البیت]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
| + | * [https://rch.ac.ir/article/Details/14290 "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة"، دانشنامه جهان اسلام]. | ||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | [[رده:منابع فقهی]][[رده:منابع فقه شیعه]][[رده:منابع فقه استدلالی]] | ||
| + | [[رده:آثار شهید ثانی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۳۳
«الروضة البَهیّة فی شرح اللُمعة الدَمشقیة» معروف به «شرح لمعه»، تألیف شهید ثانی (۹۱۱ - ۹۶۵ ق)، معروفترین شرح كتاب «اللمعة الدمشقية» اثر شهيد اول (۷۳۴ - ۷۸۶ ق) و از مشهورترين منابع فقهى شیعه است. آراى شهيد ثانی در «شرح لمعه» همواره مورد توجه و استناد فقهاى متأخر از او بوده و اين كتاب به عنوان نخستين كتاب فقهى نيمه استدلالى، در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود.
 | |
| نویسنده | شهید ثانی |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
|
| |
مؤلف
زین الدین بن على عاملى، معروف به شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۶ ق) در جبل عامل لبنان به دنیا آمد. وى در نه سالگى قرآن مجید را ختم کرد. سپس قسمتى از ادبیات عرب و فقه را نزد پدر دانشمندش، نورالدین على آموخت. شهید ثانی همچنین نزد شیخ عبدالعالى میسى، سید بدرالدین حسن اعرجى (مؤلف کتاب محجة البیضاء) و شمس الدین محمد بن مکى استفاده نمود.
شهید ثانی مسافرت‌هایى به شهرهاى مصر، عراق، حجاز، بیت المقدس، روم و جاهاى دیگر کرد و در آخر هم به زادگاهش بازگشت و در آنجا به تدریس و تصنیف و تألیف مشغول شد. شهید در سال ۹۶۶ قمری بدست مأمور سلطان سلیمان عثمانى به شهادت رسید.
علاوه بر «شرح لمعه»، از دیگر تألیفات ارزشمند او عبارتند از: مسالک الافهام، تمهید القواعد الاصولیه، مسکّن الفؤاد، البدایة فی علم الدرایة و منیة المرید.
معرفی کتاب
«الروضة البهیة» شهید ثانى، از بهترین شروح کتاب «اللمعة الدمشقیة» تألیف شهید اول است؛ به گونه اى که آنچه از عنوان «شرح لمعه» به ذهن متبادر مى شود، همین شرح است.
این کتاب یک دورۀ نیمه استدلالى فقه امامیه را در بردارد. جلد اول شامل باب طهارت تا مساقات و جلد دوم از باب اجاره شروع و به باب دیات ختم مى‌شود. «الروضة البهیة» شرحى است مَزجى (ممزوج با متنِ کتابِ شرح شده)، به گونه‌اى که تمیز بین متن و شرح مشکل است. نحوۀ نگارش کتاب به گونه‌اى است که هم افراد مبتدى مى‌توانند مباحث فقهى آن را به آسانى بیاموزند و هم علماء و فضلاء از آن استفاده نمایند.
کتاب «الروضة البهیة» در کنار «مسالک الأفهام فی شرح شرایع الاسلام» و «روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان» از آثار ماندگار شهید ثانى است که صدها سال در حوزه‌هاى علمیۀ شیعه محور تعلیم و تعلم قرار گرفته است و طلّاب علوم دینى در مرحله سطح (مرحله میانىِ نظام آموزشى حوزه) آن را، به عنوان نخستین کتاب فقهىِ نیمه استدلالى، فرا مى گیرند.
جامعیت این کتاب، دقت تعابیر، متن استوار و موجَز و استدلالهاى متقن آن، در کنار جایگاه رفیع علمى شهید ثانى و طهارت روح و تقواى والاى این دانشمند برجسته، موجب شد کتاب او از همان ابتدا مورد اقبال امامیان قرار گیرد. وجود نسخه هاى خطى بسیار از این اثر (حدود ۱۳۰۰ نسخه در کتابخانه هاى ایران) و نیز اهتمام به فراگیرى آن در مراکز و حوزه هاى علمى شیعه، مؤیدى بر این مدعاست. فقها و بزرگانى همچون سید محمد عاملى (م ۱۰۰۹ ق) در «مدارک الأحکام»، فاضل هندى (م ۱۱۳۷ ق) در «کشف اللثام»، وحید بهبهانی (م ۱۲۰۶ ق) در «مجمع الفائدة و البرهان»، سید محمدجواد عاملى (م ۱۲۲۶ ق) در «مفتاح الکرامة»، سید علی طباطبایی (م ۱۲۳۱ ق) در «ریاض المسائل»، ملا احمد نراقى (م ۱۲۴۵ ق) در «مستندالشیعة» و شیخ انصارى (م ۱۲۸۱ ق) در برخی کتاب‌هایش، به این کتاب استناد نموده‌اند.
آغاز نگارش کتاب «الروضة البهیة» در اوائل ربیع الاول ۹۵۶ ق. و پایان آن در ۲۱ جمادى الاولى ۹۵۷ ق. در حدود ۶ ماه مى‌باشد.
شروح و حواشی کتاب
ویژگیهاى انحصارى «الروضة» و نیز ایجاز متن و غامض بودن برخى مطالب آن، موجب شده که حاشیه و شرحهاى متعددى بر همه یا بخشى از کتاب (به ویژه مباحث «اوقات الصلاة» و «قبله») یا حتى بر عبارت و مسئله اى از آن نگاشته شود. در کتاب «الذریعة» در حدود یک صد شرح و حاشیه برای این کتاب ذکر شده است که مهمترین آنها عبارتند از:
- النُّجعَة فى شرح اللّمعة؛ اثر محمدتقى شوشترى، (م ۱۳۷۴ ش)، از برترین شروح لمعه، در یازده جلد
- الابانة المرضیة فی شرح مبحث الوقت و القبلة؛ ملا محمد صالح بن محمد سعید خلخالی (م ۱۰۹۵ ق)
- صفاء الروضة؛ سید امیر محمد صالح بن حسن حائرى حسینى
- التعلیقة الأنیقة؛ سید مفتى میر محمد عباس موسوى تسترى کهنوى (م ۱۳۰۶ ق)
- فصل الخطاب الإبراهیمیة؛ میرزا ابراهیم سید على خان مدنى
- الحدیقة النجفیة؛ ملا محمدتقى هروی (م ۱۲۹۹ ق)
- مخزن الأسرار الفقهیة؛ آقا محمدعلى بن آقا محمدباقر هزار جریبى (م ۱۲۴۵ ق)
- الزاهرات الزویة؛ شیخ على بن محمد بن زین‌الدین مهیئه
- المناهج السویة؛ محمد بن حسن اصفهانى معروف به کاشف اللثام (م ۱۲۹۹ ق)
- الهدایة السنیة فی شرح الروضة البهیة؛ سید هادى بن ابوالحسن رضوى کشمیرى (م ۱۳۵۷)
- السحاب الرویة و النفخة المحمدیة و النسمة الغرویة؛ شیخ محمد بن یوسف جامعى
- الغرائب الربوبیة فی مقامات العبودیة؛ شیخ شریعتمدار استرآبادى
- مجمع الحواشی؛ مجموعه‌اى از حواشى بر روضة البهیة اثر ملا حبیب‌الله کاشانى
- مطالع البکور من الأیام و دهر الدهورغ شیخ على بن محمد جعفر استرآبادى (م ۱۳۱۵ ق)
- منهاج الأمة فی شرح الروضة البهیة؛ میرزا محمد بن احمد نراقى
- منهاج الملة فی تعیین الوقت و القبلة؛ ملا على بن عبدالله علیارى (م ۱۳۲۷)
- الموائد الحسینیة من الروضة البهیة؛ سید حسن بن احمد حسینى کاشانى (م ۱۳۴۲)
برخی دیگر از شروح و حواشى این کتاب، داراى نام مشخصى نیستند و با نام «شرح الروضة البهیة» و یا «حاشیة الروضة البهیة» شناخته مى‌شوند، از جمله این شارحان عبارتند از:
- شیخ حسن بن زین الدین، صاحب معالم (م ۱۰۱۱ ق)
- سلطان العلماء، حسین بن رفیع‌الدین محمد مرعشى آملى اصفهانى (م ۱۰۶۴ ق)
- محقق خوانسارى، حسین بن جمال‌الدین محمد (م ۱۰۹۸ ق)
- میرزا ابراهیم بن ملاصدرالدین شیرازى (م ۱۰۷۰ ق)
- امیر ابوطالب نوۀ میر فندرسکى، معاصر با صاحب الریاض
- امیر ابوالقاسم کبیر موسوى خوانسارى (م ۱۱۵۸ ق)
- ملا احمد بن محمد تونى برادر ملا عبدالله تونى، صاحب الوافیة
- سید محمدباقر موسوى خوانسارى صاحب روضات الجنات (م ۱۳۱۳ ق)
- سید حسین بن جعفر بن حسین موسوى خوانسارى (م ۱۱۹۱ ق)
- محمد على بن آقا باقر بهبهانى (م ۱۲۱۶ ق)
- شیخ على بن نصرالله لیثى، شاگرد شیخ بهایى
- محمدعلى بن محمدنصیر چهاردهى مدرسى (م ۱۳۳۴ ق)
- سید محمد بن على بن ابوالحسن عاملى، صاحب مدارک
- سید شفیع جابلقى (م ۱۲۸۰ ق)
- سید محمد طاهر بن اسماعیل معروف به آغا میر، داماد شیخ انصارى
- شیخ عباس بن شیخ حسن کاشف‌الغطاء (م ۱۳۲۳ ق)
- سید على بن سید محمد بن محسن اعرجى کاظمى
- محمد مهدى بن محمد ابراهیم کلباسى
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة"، دانشنامه جهان اسلام.
