الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۱ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۳: | سطر ۲۳: | ||
|لینک= | |لینک= | ||
| − | }} | + | }} |
| + | '''«الفَخرى فى الآداب السلطانیة و الدُول الإسلامیة»''' تألیف محمد بن على بن طباطبا، معروف به [[ابن طقطقی|ابن طقطقى]] (م، ٧٠٩ ق)، کتابی است مشتمل بر مباحثی درباره دانش سیاست و ملک‌دارى، و نیز گزارشی از تاریخ دولتهای اسلامى پس از [[رحلت پیامبر اسلام|رحلت پیامبر اکرم]] (صلی الله علیه وآله) تا پایان [[حکومت بنی عباس|خلافت عباسى]]. مؤلف علی‌رغم [[تعصب]] در [[تشیع]]، از باورهای شیعی خود چشم پوشیده و واقع‌گرایی تاریخی را در تاریخ‌نگاری ملاک عمل قرار داده است. | ||
| − | ==مؤلف == | + | ==مؤلف== |
| − | محمد بن على بن طباطبا، معروف به [[ابن طقطقی|ابن طقطقى]] ( | + | محمد بن على بن طباطبا، معروف به [[ابن طقطقی|ابن طقطقى]] (٦٦٠-٧٠٩ ق)، ادیب، مورخ و نسب‌شناس برجسته [[شیعه]] در قرن هفتم هجرى است. وى نقیب [[علویان]] [[حله]]، [[نجف]]، [[کربلا]] در دوران تسلط مغولان بر [[بغداد]] بود. |
| − | ابن طقطقى از شاگردان [[علی بن عیسی اربلی|على بن عیسى اربلى]] (صاحب [[کشف الغمة (کتاب)| | + | ابن طقطقى از شاگردان [[علی بن عیسی اربلی|على بن عیسى اربلى]] (صاحب [[کشف الغمة (کتاب)|کشف الغمة]])، [[یحیی بن سعید حلی|یحیى بن سعید حلى]] و ابن فوطى است. |
| − | «الفخرى فى الآداب | + | «الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة» و «[[الأصیلی فی أنساب الطالبیین (کتاب)|الأصیلى فى انساب الطالبیین]]» از تألیفات اوست. |
| − | ==معرفى | + | ==معرفى کتاب== |
| − | تألیف | + | تألیف کتاب «الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة» در سال ۷۰۱ ق. به پایان رسیده و مطالب آن در دو فصل: دانش سیاست و مُلک‌دارى و تاریخ دولتهای اسلامى تا پایان [[حکومت بنی عباس|خلافت عباسى]] تنظیم شده است. |
| − | + | ابن طقطقی به‌طور مکرر به اهل سیاست، مزایا و فواید تواریخ از جمله کتاب تاریخ خود را یادآور شده است. او می‌نویسد: «هرکس با امر سیاست و تدبیر امور مردم سروکار دارد، بدین کتاب نیازمند است». در جایی دیگر ضمن مقایسه اثر خود با آثار حماسی، بر رجحان اثرش بر آنها این‌چنین تأکید می‌ورزد: «این کتاب، هم آنچه را که گفته شد (حماسه‌ها) در بر دارد، و هم خواننده را به قواعد سیاست و وسایل ریاست راهنمایی می‌کند... این کتاب خرد را نیرو و ذهن را تندی، هوش را درخشندگی می‌بخشد و مطالب آن خاطر هوشمند را همچون سنگ تیغ است برای فولاد». | |
| − | |||
| + | نکته مهمی که در تاریخ «الفخری» دارای برجستگی خاصی است، شیوه و نوع تاریخ‌نگاری است که ابن طقطقی در اثر خود آن را در عمل به کار بسته است. او می‌نویسد من در این کتاب خود را به این امر ملتزم ساخته‌ام که: «در گفتار خود جز به حق نگرایم و جز با [[عدل]] و [[انصاف]] سخن نگویم و خواهش دل را نپذیرم و از مقتضای محیط و چگونگی پرورش و تربیت پیروی نکنم و خود را با این‌گونه امور اجنبی پنداشته، از آن دوری گزینم». از این رو ابن طقطقی در تاریخ‌نویسی، تابع واقع‌بینی و واقع‌نگری صرف بوده است. تاریخ‌نگاری او گویای آن است که مورخ اگر حق و انصاف پیشه کند، می‌تواند فارغ از مقتضیات و شرایطی که در آن پرورش یافته، به داوری بنشیند و گاه خلاف آنچه که شرایط بر او حکم می‌کند، بیان کند. | ||
| + | |||
| + | از ویژگی‌های دیگر این کتاب، روانی و سادگی عبارت‌های بخش تاریخی آن است؛ این در حالی است که عبارت‌های مقدمه و فصل اول آن، از توانایی بالای مؤلف در نگارش به سبک فنی و مصنوع حکایت دارد. | ||
| + | |||
| + | هندوشاه نخجوانی در سال ۷۲۴ ق، کتاب «الفخری» را با کاستن‌ها و افزودن‌هایی، با عنوان «تجارب السلف» به فارسی ترجمه کرده است. | ||
| + | |||
| + | == محتوای کتاب == | ||
| + | کتاب با مقدمه نویسنده آغاز شده و مطالب، دارای دو بخش تقریبا مجزا است. ابن طقطقی، کتاب خود را با بیان «فضیلت دانش و کتاب» و ضرورت توجه پادشاهان به «انواع دانش و رو نمودن آنها به کتاب‌هایی که از فهم‌های عالی تراوش نموده»، آغاز کرده است. | ||
| + | |||
| + | *بخش اول کتاب، - که به نظر می‌رسد یک نوشته صرفا سیاسی و در واقع یک سیاست‌نامه است - مشتمل است بر سیاست مُدن یا آداب سلطانی و سیاست ملک‌داری که با نثری ساده و سبکی جالب، یعنی توأم با ذکر حکایات، اشعار، امثال و حکم و پاره‌ای از پندهای بزرگان و با مضمون و محتوایی عمیق و تأمل‌برانگیز به رشته تحریر درآمده است. وى در این بخش، به تحلیل سیاست پرداخته و ضمن بهره گیرى از نمونه هاى تاریخى، درباره موضوعاتى چون: سیاست و اقسام آن، دانش سیاست میان اقوام مختلف، بکارگیرى عفو و کرم در حکومت دارى، هیبت و نقش آن در حفظ حکومت، مشورت و استبداد به رأى، تعریف کلى از دولت‌هاى کسروى، [[اسلام|اسلامى]]، [[بنی امیه|اموى]] و [[حکومت بنی عباس|عباسى]] و ویژگی‌هاى آنها، حقوق شاه، حقوق رعیت و... سخن گفته است. | ||
| + | |||
| + | *بخش دوم کتاب، در واقع تاریخ دولتهای اسلامی پس از [[رحلت پیامبر اسلام|رحلت پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله و به‌عبارت‌دیگر، تاریخ خلفا و وزرا از [[خلفای راشدین]] تا وزارت [[ابن علقمی|مؤیدالدین بن علقمی]] (۶۵۶-۵۹۱ ق) -وزیر [[شیعه]] مذهب و دانشمند «[[مستعصم]]» آخرین خلیفه [[حکومت بنی عباس|عباسی]]- است. این بخش که درباره دولتهای اسلامی است، مروری بر تاریخ خلفا و عمدتاً وزرا است که این مورد اخیر در ذیل سیاست‌نامه‌ها قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد تاریخ فخری، هم سیاست‌نامه است (بخش نخست) و هم تاریخ الوزراء (بخش دوم) که نوشته‌هایی است مربوط به سیره و تاریخ وزیران. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *"نقد و بررسی تاریخ‌نگری، تاریخ‌نگاری و اندیشه‌های سیاسی ابن طقطقی"، نصرالله صالحی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره ۲۶، آذر ۱۳۸۷. | |
| − | * کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. | + | *کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. |
| + | [[رده:منابع تاریخ اسلام]][[رده:منابع تاریخ سیاسی اسلام]][[رده:کتاب‌های تاریخی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۴
 | |
| نویسنده | ابن طقطقی |
| موضوع | تاریخ اسلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«الفَخرى فى الآداب السلطانیة و الدُول الإسلامیة» تألیف محمد بن على بن طباطبا، معروف به ابن طقطقى (م، ٧٠٩ ق)، کتابی است مشتمل بر مباحثی درباره دانش سیاست و ملک‌دارى، و نیز گزارشی از تاریخ دولتهای اسلامى پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) تا پایان خلافت عباسى. مؤلف علی‌رغم تعصب در تشیع، از باورهای شیعی خود چشم پوشیده و واقع‌گرایی تاریخی را در تاریخ‌نگاری ملاک عمل قرار داده است.
محتویات
مؤلف
محمد بن على بن طباطبا، معروف به ابن طقطقى (٦٦٠-٧٠٩ ق)، ادیب، مورخ و نسب‌شناس برجسته شیعه در قرن هفتم هجرى است. وى نقیب علویان حله، نجف، کربلا در دوران تسلط مغولان بر بغداد بود.
ابن طقطقى از شاگردان على بن عیسى اربلى (صاحب کشف الغمة)، یحیى بن سعید حلى و ابن فوطى است.
«الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة» و «الأصیلى فى انساب الطالبیین» از تألیفات اوست.
معرفى کتاب
تألیف کتاب «الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة» در سال ۷۰۱ ق. به پایان رسیده و مطالب آن در دو فصل: دانش سیاست و مُلک‌دارى و تاریخ دولتهای اسلامى تا پایان خلافت عباسى تنظیم شده است.
ابن طقطقی به‌طور مکرر به اهل سیاست، مزایا و فواید تواریخ از جمله کتاب تاریخ خود را یادآور شده است. او می‌نویسد: «هرکس با امر سیاست و تدبیر امور مردم سروکار دارد، بدین کتاب نیازمند است». در جایی دیگر ضمن مقایسه اثر خود با آثار حماسی، بر رجحان اثرش بر آنها این‌چنین تأکید می‌ورزد: «این کتاب، هم آنچه را که گفته شد (حماسه‌ها) در بر دارد، و هم خواننده را به قواعد سیاست و وسایل ریاست راهنمایی می‌کند... این کتاب خرد را نیرو و ذهن را تندی، هوش را درخشندگی می‌بخشد و مطالب آن خاطر هوشمند را همچون سنگ تیغ است برای فولاد».
نکته مهمی که در تاریخ «الفخری» دارای برجستگی خاصی است، شیوه و نوع تاریخ‌نگاری است که ابن طقطقی در اثر خود آن را در عمل به کار بسته است. او می‌نویسد من در این کتاب خود را به این امر ملتزم ساخته‌ام که: «در گفتار خود جز به حق نگرایم و جز با عدل و انصاف سخن نگویم و خواهش دل را نپذیرم و از مقتضای محیط و چگونگی پرورش و تربیت پیروی نکنم و خود را با این‌گونه امور اجنبی پنداشته، از آن دوری گزینم». از این رو ابن طقطقی در تاریخ‌نویسی، تابع واقع‌بینی و واقع‌نگری صرف بوده است. تاریخ‌نگاری او گویای آن است که مورخ اگر حق و انصاف پیشه کند، می‌تواند فارغ از مقتضیات و شرایطی که در آن پرورش یافته، به داوری بنشیند و گاه خلاف آنچه که شرایط بر او حکم می‌کند، بیان کند.
از ویژگی‌های دیگر این کتاب، روانی و سادگی عبارت‌های بخش تاریخی آن است؛ این در حالی است که عبارت‌های مقدمه و فصل اول آن، از توانایی بالای مؤلف در نگارش به سبک فنی و مصنوع حکایت دارد.
هندوشاه نخجوانی در سال ۷۲۴ ق، کتاب «الفخری» را با کاستن‌ها و افزودن‌هایی، با عنوان «تجارب السلف» به فارسی ترجمه کرده است.
محتوای کتاب
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز شده و مطالب، دارای دو بخش تقریبا مجزا است. ابن طقطقی، کتاب خود را با بیان «فضیلت دانش و کتاب» و ضرورت توجه پادشاهان به «انواع دانش و رو نمودن آنها به کتاب‌هایی که از فهم‌های عالی تراوش نموده»، آغاز کرده است.
- بخش اول کتاب، - که به نظر می‌رسد یک نوشته صرفا سیاسی و در واقع یک سیاست‌نامه است - مشتمل است بر سیاست مُدن یا آداب سلطانی و سیاست ملک‌داری که با نثری ساده و سبکی جالب، یعنی توأم با ذکر حکایات، اشعار، امثال و حکم و پاره‌ای از پندهای بزرگان و با مضمون و محتوایی عمیق و تأمل‌برانگیز به رشته تحریر درآمده است. وى در این بخش، به تحلیل سیاست پرداخته و ضمن بهره گیرى از نمونه هاى تاریخى، درباره موضوعاتى چون: سیاست و اقسام آن، دانش سیاست میان اقوام مختلف، بکارگیرى عفو و کرم در حکومت دارى، هیبت و نقش آن در حفظ حکومت، مشورت و استبداد به رأى، تعریف کلى از دولت‌هاى کسروى، اسلامى، اموى و عباسى و ویژگی‌هاى آنها، حقوق شاه، حقوق رعیت و... سخن گفته است.
- بخش دوم کتاب، در واقع تاریخ دولتهای اسلامی پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و به‌عبارت‌دیگر، تاریخ خلفا و وزرا از خلفای راشدین تا وزارت مؤیدالدین بن علقمی (۶۵۶-۵۹۱ ق) -وزیر شیعه مذهب و دانشمند «مستعصم» آخرین خلیفه عباسی- است. این بخش که درباره دولتهای اسلامی است، مروری بر تاریخ خلفا و عمدتاً وزرا است که این مورد اخیر در ذیل سیاست‌نامه‌ها قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد تاریخ فخری، هم سیاست‌نامه است (بخش نخست) و هم تاریخ الوزراء (بخش دوم) که نوشته‌هایی است مربوط به سیره و تاریخ وزیران.
منابع
- "نقد و بررسی تاریخ‌نگری، تاریخ‌نگاری و اندیشه‌های سیاسی ابن طقطقی"، نصرالله صالحی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره ۲۶، آذر ۱۳۸۷.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
