حضرت مریم علیهاالسلام: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی ' {{نوشته های اعضای دانشنامه}} <keywords content='کلید واژه: حضرت مریم، مریم، ' /> '''کلید واژ...' ایجاد کرد)
 
(ویرایش)
 
(۱۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{نوشته های اعضای دانشنامه}}
+
'''حضرت مریم (علیهاالسلام)''' مادر [[حضرت عیسی علیه السلام|حضرت عیسی]] (علیه السلام) است که به [[معجزه]] الهی و بدون شوهر او را باردار شد. «مریم» تنها زنی است که نامش در [[قرآن|قرآن کریم]] آمده و او بانویی مطهّره، صدّیقه و برگزیده معرفی شده است. کفالت و سرپرستی مریم در دوران کودکی او، به عهده [[حضرت زکریا علیه السلام|حضرت زکریا]] (علیه السلام) بود.
  
 +
==نسب حضرت مریم==
  
 +
مریم فرزند عمران بن ماثان بن سلیمان بن داود بن إیشا بن یهوذا بن یعقوب بن إسحاق بن إبراهیم الخلیل می باشد. عمران پدر مریم غیر از عمران پدر [[حضرت موسی]] علیه السلام می باشد چون نسب عمران پدر موسی، عمران بن یصهر بن فاهث بن لاوى بن یعقوب بن إسحاق بن [[حضرت ابراهیم علیه السلام|إبراهیم]] علیه السلام می باشد.<ref> الکوکب الأنور على عقد الجوهر فی مولد النبی الأزهرا صلی الله علیه و آله (جعفر بن حسن برزنجى )، ص: ۴۶۶.</ref>
  
 +
[[حضرت زکریا علیه السلام|حضرت زکریا]] (علیه السلام) شوهر خاله حضرت مریم بود و در دوران کودکی اش، کفالت و سرپرستی او را به عهده گرفت.
  
==حضرت مریم عليهاالسلام ==
+
==حضرت مریم در قرآن==
  
'''وجه تسميه مریم'''
+
در [[قرآن کریم]] جز حضرت مریم نام هیچ زنى برده نشده<ref> ترجمه المیزان (سید محمدباقر موسوى همدانى)، ج۱۹، ص۵۷۸.</ref> و نام او سى و چهار بار در کلام الله مجید ذکر شده است؛<ref>قاموس قرآن (سید على اکبر قرشى)، ج۶، ص۲۵۲.</ref> که البته در غالب موارد به هنگام نام بردن [[حضرت عیسی علیه السلام|عیسی]] علیه السلام با نام «عیسی بن مریم» می باشد. از جمله مواردی که نام مریم به تنهایی برده شده آیات زیر است:
  
كلمه "مريم" در لغت آن شهر، به طورى كه گفته اند به معناى زن عابد است، و نيز زن خدمتكار است، از همين جا معلوم مى  شود كه چرا اين مادر دختر خود را بلافاصله بعد از وضع حمل مريم ناميد، و چرا خداى تعالى اين عمل او را حكايت كرد، خواست تا بعد از نوميدى از زاييدن پسرى كه محرر براى [[عبادت]] و خدمت باشد بلادرنگ همين دختر را براى اين كار محرر كند، پس اين كه گفت: "سميتها مريم"، به منزله اين است كه گفته باشد: "من اين دختر را براى تو محرر زاييدم" دليل بر اين كه جمله نامبرده به منزله صيغه [[نذر]] است، اين است كه خداى سبحان دنبالش اين نذر را قبول نموده و مى فرمايد: "فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً...".
+
*{{متن قرآن|«یا مَرْیمُ اقْنُتِی لِرَبِّک وَاسْجُدِی وَارْکعِی مَعَ الرَّاکعِینَ»}}؛ ای مریم! (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع‌کنندگان، رکوع کن. ([[سوره آل عمران]]، آیه ۴۳)
  
و اين كه بعد از گفتن آن سخن اضافه كرد كه "من او و ذريه او را از شر [[شيطان]] رانده شده، به خدا پناه مى دهم" براى اين بود كه او و ذريه اش موفق به [[عبادت]] و خدمت كنيسه بشوند تا اسم مريم مطابق با مسمى باشد.<ref> [[ترجمه الميزان]] (سيد محمد باقر موسوى همدانى)، ج  3، ص: 270.</ref>
+
*{{متن قرآن|«وَاذْکرْ فِی الْکتَابِ مَرْیمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَکانًا شَرْقِیا»}}؛ و در این کتاب (آسمانی) مریم را یاد کن، آن هنگام که از خانواده‌اش جدا شد و در ناحیه شرقی ([[بیت المقدس]]) قرار گرفت. ([[سوره مریم]]، آیه ۱۶)
  
'''نسب حضرت مریم'''
+
*{{متن قرآن|«وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاک وَطَهَّرَک وَاصْطَفَاک عَلَى نِسَاء الْعَالَمِینَ»}}؛ و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده است. (سوره آل عمران، آیه ۴۲)
  
مريم بنت عمران بن ماثان بن سليمان بن داود بن إيشا بن يهوذا بن يعقوب بن إسحاق بن إبراهيم الخليل می باشد. عمران پدر مریم غیر از عمران پدر موسی می باشد چون نسب عمران پدر [[حضرت موسی]] علیه السلام، عمران بن يصهر بن فاهث بن لاوى بن يعقوب بن إسحاق بن إبراهيم  می باشد.<ref> [[الكوكب الأنور على عقد الجوهر في مولد النبي الأزهرا]] صلی الله علیه و آله (جعفر بن حسن برزنجى )، ص: 466.</ref>
+
*{{متن قرآن|إِذْ قالَتِ الْمَلائِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ یبَشِّرُک بِکلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبین}}؛ هنگامی که فرشتگان مریم را گفتند که خدا تو را به کلمه خود بشارت مى‌‌دهد که نامش مسیح عیسى پسر مریم است، که در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان (درگاه خدا) است. (سوره آل عمران، آیه ۴۵)
  
'''حضرت مریم عليهاالسلام  در قرآن'''
+
برخی از فضائل و ویژگی های حضرت مریم علیهاالسلام که در قرآن کریم ذکر شده عبارت است از:
  
اصولا در [[قرآن کریم]] جز مريم نام هيچ زنى برده نشده<ref> ترجمه الميزان (سيد محمد باقر موسوى همدانى)، ج  19، ص: 578.</ref>، و نامش سى و چهار بار در كلام الله مجيد ذکر شده است.<ref> [[قاموس قرآن]] (سيد على اكبر قرشى)، ج  6، ص: 252.</ref>
+
*در [[سوره تحریم]] آیه ۱۲: {{متن قرآن|«الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا»}}: مریم را به خاطر عفتش مى ستاید، و شاید این به خاطر رفتار ناپسندى باشد که [[یهود|یهودیان]] نسبت به آن جناب روا داشته و تهمتى باشد که ایشان به وى زدند.<ref>ترجمه المیزان (سید محمدباقر موسوى همدانى)، ج۱۹، ص۵۷۹.</ref>
 +
*یکی از اوصاف حضرت مریم سخن گفتن با [[فرشتگان]] است. خداوند در [[سوره آل عمران]] آیه ۴۵ می فرماید: {{متن قرآن|«إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ یبَشِّرُک بِکلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیمَ وَجِیهًا فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ»}} (به یاد بیاورید) هنگامى را که فرشتگان گفتند: اى مریم! خداوند تو را به کلمه اى (وجود با عظمتى) از طرف خودش بشارت مى دهد که نامش «مسیح عیسى بن مریم» است، در حالى که در این جهان و جهان دیگر صاحب شخصیت خواهد بود و از مقربان است.
  
* 1- «یا مَرْیمُ اقْنُتِی لِرَبِّكِ وَاسْجُدِی وَارْكَعِی مَعَ الرَّاكِعِینَ»: ای مریم! (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود، خضوع کن و [[سجده]] بجا آور! و با [[رکوع]]‌کنندگان، رکوع کن.([[سوره آل عمران]]، آیه 43)
+
*وصف دیگر او خوردن روزی بهشتی می باشد. {{متن قرآن|«فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَکفَّلَهَا زَکرِیا کلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکرِیا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ یا مَرْیمُ أَنَّى لَک هَـذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ یرْزُقُ مَن یشَاء بِغَیرِ حِسَابٍ»}} پس پرودگارش او را به صورت نیکویى پذیرفت، و به طرز نیکویى نشو و نما داد، و زکریا را کفیلِ رشد و تربیت معنوى  او قرار داد. هر زمان که [[حضرت زکریا]] در [[محراب]] عبادت  بر او وارد مى شد، رزق ویژه اى نزدش مى یافت. روزى در کمال شگفتى  گفت: اى مریم! این رزق ویژه براى تو از کجاست؟! گفت: از سوى خداست، یقیناً خدا هر کس را بخواهد، رزق بى حساب مى دهد. (سوره آل عمران، آیه ۳۷)
  
* 2- «وَاذْكُرْ فِی الْكِتَابِ مَرْیمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِیا»: و در این کتاب (آسمانی)، مریم را یاد کن، آن هنگام که از خانواده‌اش جدا شد، و در ناحیه شرقی ([[بیت المقدس]]) قرار گرفت. ([[سوره مريم]]، آیه 16)
+
*برگزیده شدن حضرت مریم از سوی خداوند: {{متن قرآن|«وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاک وَطَهَّرَک وَاصْطَفَاک عَلَى نِسَاء الْعَالَمِینَ»}} و یاد کنید هنگامى که فرشتگان گفتند: اى مریم! قطعاً خدا تو را برگزیده و از همه آلودگى هاى ظاهرى و باطنى پاک ساخته، و بر زنان جهانیان برترى داده است. (سوره آل عمران، آیه ۴۲)
  
* 3- «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَ طَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِینَ»: و (به یاد آورید) هنگامی را که [[فرشتگان]] گفتند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده است. (سوره آل عمران، آیه 42)
+
*از اوصاف دیگر او راست گویی می باشد: {{متن قرآن|«مَّا الْمَسِیحُ ابْنُ مَرْیمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّیقَةٌ کانَا یأْکلاَنِ الطَّعَامَ انظُرْ کیفَ نُبَینُ لَهُمُ الآیاتِ ثُمَّ انظُرْ أَنَّى یؤْفَکونَ»}} مسیح فرزند مریم فقط فرستاده (خدا) بود. پیش از وى نیز فرستادگان دیگرى بودند مادرش نیز زن بسیار راستگویى بود، هر دو غذا مى خوردند (با این حال چگونه دعوى الوهیت مسیح و [[عبادت]] مادرش مریم مى کنید؟) بنگر چگونه نشانه ها را براى آن ها آشکار مى سازیم، سپس بنگر چگونه آن ها از [[حق]] بازداشته مى شوند؟ ([[سوره مائده]]، آیه ۷۵)
  
مادر مریم نذری می کند که در سوره آل  عمران آيه 35 آمده است که: «إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ».(35): ياد كن زمانى را كه زن عمران گفت: پروردگارا! بدرستى كه من [[نذر]] كردم براى تو كه اين طفلى كه در شكم دارم محرر (خادم بيت المقدس) باشد پس از من قبول فرما محققا تو سميعى و عالمى به آن چه نذر كردم و قرارداد نمودم.
+
*وصف دیگر در مورد حضرت مریم پاکدامنی او می باشد: {{متن قرآن|«وَمَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکلِمَاتِ رَبِّهَا وَکتُبِهِ وَکانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ»}} و داستان مریم دختر عمران است که بانویى پاک بود، و ما در او از [[روح]] خود دمیدیم و او کلمات پروردگار خود و کتب او را تصدیق کرد و از خاشعان بود. ([[سوره تحریم]]، آیه ۱۲)
  
لذا نذر كرد كه او را محرر قرار دهد. رَبِ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً: محرر به معنى حر يعنى آزاد، اشاره به اين كه هيچ شغلى نداشته باشد و ممحض بر [[عبادت]] باشد در [[مسجد]] كه بيت المقدس است و تنظيفات مسجد بر عهده او باشد.<ref> [[أطيب البيان في تفسير القرآن]] (سيد عبدالحسين طيب)، ج  3، ص: 178.</ref>
+
==ولادت حضرت مریم ==
 +
جریان [[تقویم: ولادت حضرت مریم علیها السلام|ولادت حضرت مریم]] علیها السلام در [[سوره آل عمران]] آیه ۳۵ چنین آمده است: {{متن قرآن|«إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَک مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّک أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»}}. یاد کن زمانى را که زن عمران گفت: پروردگارا! بدرستى که من نذر کردم براى تو که این طفلى که در شکم دارم مُحرّر (خادم بیت المقدس) باشد پس از من قبول فرما محققا تو سمیعى و عالمى به آنچه نذر کردم و قرارداد نمودم.
  
در تفسير قمى «[[تفسير قمى]] ج 1 ص 101» در ذيل آيه: "إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ..." از [[امام صادق]] علیه السلام روايت آمده كه فرمود: خداى تعالى به عمران [[وحى]] كرد كه من فرزندى به تو خواهم بخشيد، پسرى تام الخلقة، و پر بركت كه افراد كور مادرزاد و مبتلا به مرض برص را شفا مى دهد و به اذن خدا مردگان را زنده مى كند و من او را رسولى براى [[بنى اسرائيل]] قرار مى دهم.
+
محرّر به معنى حُر یعنى آزاد، اشاره به این که هیچ شغلى نداشته باشد و ممحّض بر [[عبادت]] باشد در مسجد که [[بیت المقدس|بیت المقدس]] است و تنظیفات مسجد بر عهده او باشد.<ref> أطیب البیان فی تفسیر القرآن (سید عبدالحسین طیب)، ج۳، ص۱۷۸.</ref>
  
عمران اين جريان را با همسرش حنه در ميان گذاشت و حنه همان مادر مريم است، همين كه مريم را حامله شد پيش خود خيال كرد كه حملش پسر است و وقتى آن را دختر زاييد عرضه داشت: "پروردگارا من او را دختر آوردم و معلوم است كه پسر چون دختر نيست و دختر نمى تواند پيغمبر شود".
+
به نظر [[علامه طباطبایى|علامه طباطبائی]] نامگذاری مریم نیز خود به خاطر [[نذر]] مادر او بوده است: «کلمه "مریم" در لغت آن شهر، به طورى که گفته اند به معناى زن عابد است، و نیز زن خدمتکار است، از همین جا معلوم مى شود که چرا این مادر دختر خود را بلافاصله بعد از وضع حمل مریم نامید، و چرا خداى تعالى این عمل او را حکایت کرد، خواست تا بعد از نومیدى از زاییدن پسرى که محرر براى عبادت و خدمت باشد بلا درنگ همین دختر را براى این کار محرر کند، پس این که گفت: "سمّیتُها مریم"، به منزله این است که گفته باشد: "من این دختر را براى تو محرر زاییدم" دلیل بر این که جمله نامبرده به منزله صیغه نذر است، این است که خداى سبحان دنبالش این نذر را قبول نموده و مى فرماید: {{متن قرآن|«فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً...»}} (سوره آل عمران، آیه ۳۷). و این که بعد از گفتن آن سخن اضافه کرد که "من او و ذریه او را از شر [[شیطان]] رانده شده، به خدا پناه مى دهم" براى این بود که او و ذریه اش موفق به عبادت و خدمت کنیسه بشوند تا اسم مریم مطابق با مسمى باشد.»<ref>ترجمه المیزان، سید محمد باقر موسوى همدانى، ج۳، ص۲۷۰.</ref>
  
خداى تعالى در پاسخش مى فرمايد: "خدا بهتر مى داند كه حنه چه زاييده"، و بعد از آن كه [[حضرت عیسی]] علیه السلام را به مريم داد، معلوم شد آن پسرى كه مژده اش را به عمران داده بودند عيسى بوده است.<ref> ترجمه الميزان (سيد محمد باقر موسوى همدانى)، ج  3، ص: 286.</ref>
+
در [[تفسیر قمی (کتاب)|تفسیر قمى]]<ref>علی بن ابراهیم، تفسیر قمى، ج ۱ ص ۱۰۱.</ref> در ذیل آیه: {{متن قرآن|«إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ...»}} از [[امام صادق]] علیه السلام روایت آمده که فرمود: خداى تعالى به عمران [[وحى]] کرد که من فرزندى به تو خواهم بخشید، پسرى تام الخلقة و پر برکت که افراد کور مادرزاد و مبتلا به مرض برص را شفا مى دهد و به اذن خدا مردگان را زنده مى کند و من او را رسولى براى [[بنى اسرائیل]] قرار مى دهم. عمران این جریان را با همسرش حنّه در میان گذاشت و حنه همان مادر مریم است، همین که مریم را حامله شد پیش خود خیال کرد که حملش پسر است و وقتى آن را دختر زایید عرضه داشت: "پروردگارا من او را دختر آوردم و معلوم است که پسر چون دختر نیست و دختر نمى تواند پیغمبر شود". خداى تعالى در پاسخش مى فرماید: "خدا بهتر مى داند که حنه چه زاییده"، و بعد از آن که [[حضرت عیسی]] علیه السلام را به مریم داد، معلوم شد آن پسرى که مژده اش را به عمران داده بودند عیسى بوده است.<ref> ترجمه المیزان (سید محمد باقر موسوى همدانى)، ج۳، ص۲۸۶.</ref>
  
از كافى مسندا از حضرت [[امام باقر]] عليه السلام و [[حدیث]] مروى از تفسير على بن ابراهيم مسندا از حضرت [[امام صادق]] عليه السلام اينست كه چون مادر مريم او را زائيد در خرقه اى او را پيچيد و آورد در بيت المقدس در نزد [[انبياء]] كه آن جا مشغول به [[عبادت]] بودند و آن ها بنابر نقل [[مجمع البيان]] بيست و نه نفر بودند و شرح نذر خود را بر آن ها بيان كرد آن ها هر كدام طالب شدند كه تكفل او را بنمايند چون پدر مريم كه عمران باشد مقام رياستى بر آن ها داشت [[حضرت زکریا]] فرمود: من سزاوارترم بتكفل او زيرا خاله اش در منزل من است راضى نشدند، بنا بر قرعه شد قرعه بنام زكريا درآمد.<ref> أطيب البيان في تفسير القرآن (سيد عبدالحسين طيبج  3، ص: 182.</ref>  
+
از [[امام باقر]] علیه السلام روایت شده است که چون مادر مریم او را زائید در خرقه اى او را پیچید و آورد در بیت المقدس و شرح نذر خود را بر آن ها بیان کرد آن ها هر کدام طالب شدند که تکفل او را بنمایند چون پدر مریم که عمران باشد مقام ریاستى بر آن ها داشت. [[حضرت زکریا]] فرمود: من سزاوارترم بتکفل او زیرا خاله اش در منزل من است. راضى نشدند، بنا بر قرعه شد و قرعه بنام زکریا درآمد.<ref> أطیب البیان فی تفسیر القرآن (سید عبدالحسین طیبج۳، ص۱۸۲.</ref>
 +
==ولادت حضرت عیسی ==
 +
بعد از آن که مریم به حد بلوغ رسید و در حجاب (محراب) قرار گرفت، خداى تعالى [[روح]] را (که یکى از [[فرشتگان]] بزرگ خدا است) نزد او فرستاد و روح به شکل بشرى تمام عیار در برابر مریم مجسم شد و به او گفت: که فرستاده اى است از نزد معبودش، و پروردگارش وى را فرستاده تا به اذن او پسرى به وى بدهد، پسرى بدون پدر و او را بشارت داد به این که بزودى از پسرش [[معجزات]] عجیبى ظهور مى کند و نیز خبر داد که خداى تعالى بزودى او را به [[روح القدس]] تایید نموده، کتاب و [[حکمت]] و [[تورات]] و [[انجیل]] مى آموزد و به عنوان رسولى به سوى [[ بنى اسرائیل]] گسیلش مى دارد. رسولى داراى آیات بینات و نیز به مریم از شأن پسرش و سرگذشت او خبر داد، آنگاه در مریم بدمید و او را حامله کرد، آن طور که یک نفر زن به فرزند خود حامله مى شود.
  
به شرحى كه خداوند در [[سوره آل عمران]] مي فرمايد: «فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِاللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ».
+
این مطالب از آیات "[[سوره آل عمران]]، آیه ۳۵-۴۴" استفاده مى شود: آنگاه مریم به مکانى دور منتقل شد و در آن جا درد زائیدنش گرفت و درد زائیدن او را به طرف تنه نخله اى کشانید و با خود مى گفت: اى کاش قبل از این مرده و از خاطره ها فراموش شده بودم، من همه چیز را و همه چیز مرا از یاد مى برد، در این هنگام از طرف پائین وى ندایش داد: غم مخور که پروردگارت پائین پایت نهر آبى قرار داده، تنه درخت را تکان بده تا پى در پى خرماى نورس از بالا بریزد، از آن خرما بخور و از آن آب بنوش و از فرزندى چون من خرسند باش، اگر از آدمیان کسى را دیدى که حتما خواهى دید، بگو من براى رحمان [[روزه]] گرفته ام و به همین جهت امروز با هیچ انسان سخن نمى گویم، مریم چون این را شنید از آن جا که فرزند خود را زائیده بود به طرف مردم آمد در حالى که فرزندش را در آغوش داشت. ([[سوره مریم]]، آیه ۲۰-۲۷)
  
اين آيه شريفه بيان مي كند كه خداوند متعال براى نخستين بار اين دختر پاك را به خاطر [[اخلاص]] كه در قلب مادرش بود به اين سمت روحانى و خدمت معنوى پذيرفت به اين نشانه كه هيچ وقت مريم در مدت خدمتش در [[بيت المقدس]] عادت ماهيانه نديد تا ناچار شود از اين مركز روحانى بيرون آيد و بسوى مقام صدق و صفا عنايت فرموده و به آداب نيكو پرورشش داد و از غذاهاى بهشتى نصيبش نمود تا شايستگى آن را داشته باشد كه [[حضرت عیسی]] عليه السلام از او به وجود آيد و زكريا را به عنوان كفالت مريم در بيت المقدس كه شايستگى آن را داشت انتخاب نموده و ديگران را كه در اين سرپرستى با او رقابت مى كردند محروم ساخت چنان كه مي فرمايد:
+
مردم وقتى مریم را به این حال دیدند، شروع کردند از هر سو به وى طعنه زدن و سرزنش نمودن، چون دیدند دخترى بدون شوهر بچه دار شده است، گفتند: اى مریم چه عمل شگفت  آورى کردى!، اى خواهر هارون نه پدرت بد مردى بود و نه مادرت زناکار، مریم اشاره کرد به کودکش که با او سخن بگوئید، مردم گفتند: ما چگونه با کسى سخن گوئیم که کودکى در گهواره است، در این جا عیسى به سخن درآمد و گفت: من بنده خدا هستم، خداى تعالى به من کتاب داد و مرا پیامبرى از پیامبران کرد و هر جا که باشم با برکتم کرد و مرا به [[نماز]] و [[زکات]] سفارش کرد مادام که زنده باشم، بر [[احسان]] به مادرم سفارش فرمود و مرا نه جبار کرد و نه شقى، و سلام بر من روزى که به دنیا آمدم و روزى که مى میرم و روزى که زنده برمى خیزم. ([[سوره مریم]]، آیه ۲۷-۳۴)
  
خداوند در اثر اجابت دعاء حنه مريم را به طرز نيكوئى با اين كه دختر بود به خدمت بيت المقدس پذيرفت و به طرز گياه وجود او را رويانيد و با تربيت عاليه روحى و جسمى او را پرورش داد و زكريا شوهر خواهر زن عمران را به عنوان كفالت و سرپرستى مريم انتخاب نمود و او نيز محرابى در مسجد براى مريم مهيا ساخت كه جز [[حضرت زکریا]] كسى اجازه ورود به آن جا را نداشت و هر زمان كه زكريا بر [[محراب]] مريم وارد مي شد و براى ديدار وى مى آمد غذاى مخصوص و غيرمعتاد از خوردنى در آن جا مى ديديد يعنى ميوه زمستانى را در تابستان و ميوه تابستانى را در زمستان مشاهده مى كرد لذا روزى از روى تعجب از او پرسيد با اين كه درهاى [[مسجد]] بسته است و كسى به اين جا وارد نمى شود اين غذا را از كجا آورده اى؟
+
==حضرت مریم در روایات==
  
مريم در جواب گفت: اين غذا از نزد خدا و از [[بهشت]] آمده است زيرا خداوند هر كه را بخواهد و مشيتش تعلق پذيرد بى اندازه و بدون محاسبه و از جائى كه گمان ندارد روزى مي دهد.<ref> أنوار العرفان في تفسير القرآن (داور پناه ابوالفضلج  5، ص: 342.</ref>
+
*در تفسیر [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]] از [[امام باقر]] علیه السلام روایت نموده: [[جبرئیل]] علیه السلام باذن پروردگار بر جیب لباس مریم دمید و فرزند در رحم او بی درنگ برشد و کمال رسید همچنان که جنین در درون مادر ظرف نه ماه بحد رشد می رسد، پس از آن مریم صدیقه در خود احساس حمل نمود. آن گاه خاله او همسر زکریاى پیامبر بر حالت مریم آگاه گشت بر او اعتراض کرد مریم از نظر حیاء و خجلت از خاله خود از آن مکان خارج شد و نیز از [[امام صادق]] علیه السلام روایت شد که مدت حمل او نه ساعت بطول انجامید.<ref> انوار درخشان (سید محمد حسین حسینى همدانىج۱۰، ص۳۸۰.</ref>
  
بعد از آن كه مريم به حد بلوغ رسيد و در حجاب (محراب) قرار گرفت، خداى تعالى [[روح]] را (كه يكى از [[فرشتگان]] بزرگ خدا است) نزد او فرستاد و روح به شكل بشرى تمام عيار در برابر مريم مجسم شد و به او گفت: كه فرستاده اى است از نزد معبودش، و پروردگارش وى را فرستاده تا به اذن او پسرى به وى بدهد، پسرى بدون پدر، و او را بشارت داد به اين كه بزودى از پسرش [[معجزات]] عجيبى ظهور مى كند و نيز خبر داد كه خداى تعالى بزودى او را به [[روح القدس]] تاييد نموده، كتاب و [[حكمت]] و [[تورات]] و [[انجيل]] اش مى آموزد و به عنوان رسولى به سوى [[ بنى اسرائيل]] گسيلش مى دارد.
+
*امام صادق علیه السلام فرمود: حضرت مریم علیهاالسلام سرور زنان زمان خود بوده است، و [[حضرت فاطمه]] علیهاالسلام سرور تمام زنان بهشتى، از اولین و آخرین آنها مى باشد.<ref>زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام (روحانى)، ص۱۹۸.</ref>
  
رسولى داراى آيات بينات، و نيز به مريم از شان پسرش و سرگذشت او خبر داد، آن گاه در مريم بدميد و او را حامله كرد، آن طور كه يك نفر زن به فرزند خود حامله مى شود، اين مطالب از آيات "[[سوره آل عمران]]، آيه 35-44" استفاده مى شود: آن گاه مريم به مكانى دور منتقل شد و در آن جا درد زائيدنش گرفت و درد زائيدن او را به طرف تنه نخله اى كشانيد و با خود مى گفت: اى كاش قبل از اين مرده و از خاطره ها فراموش شده بودم، من همه چيز را و همه چيز مرا از ياد مى برد، در اين هنگام از طرف پائين وى ندايش داد:
+
*عبدالاعلى مولى آل سام گوید: شنیدم از امام صادق علیه السلام که می فرمود: روز [[قیامت]] که مى شود زن زیبائى را که به خاطر زیبائیش به فتنه (و گناه) افتاده بیاورند، آن زن گوید: پروردگارا تو مرا زیبا آفریدى و به همین خاطر من گرفتار فتنه شدم، مریم علیهاالسلام را برابرش آرند و بدو گویند: آیا تو زیبائى یا این؟ ما او را زیبا آفریدیم و دچار فتنه نگشت.<ref> روضه کافى/ترجمه رسولى محلاتى، ج۲، ص۳۲.</ref>
 +
*در تفسیر [[مجمع البیان]] از ابى موسى از [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله روایت نموده: می فرمود: بسیارى از رجال به مقام کمال [[ایمان]] نائل آمده اند و از بانوان کسى به مقام کامل نرسیده جز چهار بانو: [[آسیه]] دختر مزاحم زوجه [[فرعون]]. مریم دختر عمران. [[خدیجه کبری|خدیجه]] دختر خویلد. [[حضرت فاطمه]] دختر محمد صلى الله علیه و آله.<ref> انوار درخشان (سید محمد حسین حسینى همدانى)، ج  ۱۶، ص: ۴۷۵.</ref>
  
غم مخور كه پروردگارت پائين پايت نهر آبى قرار داده، تنه درخت را تكان بده تا پى در پى خرماى نورس از بالا بريزد، از آن خرما بخور و از آن آب بنوش و از فرزندى چون من خرسند باش، اگر از آدميان كسى را ديدى كه حتما خواهى ديد، بگو من براى رحمان [[روزه]] گرفته ام و به همين جهت امروز با هيچ انسان سخن نمى گويم، مريم چون اين را شنيد از آن جا كه فرزند خود را زائيده بود به طرف مردم آمد در حالى كه فرزندش را در آغوش داشت ([[سوره مريم]]، آيه 20-27) و به طورى كه از آيات كريمه [[قرآن]] برمى آيد حامله شدنش و وضع حملش و سخن گفتن او و ساير شؤون وجودش از سنخ همين عناوين در ساير افراد انسان ها بوده.
+
==پانویس==
 
 
مردم و همشهريان مريم وقتى او را به اين حال ديدند، شروع كردند از هر سو به وى طعنه زدن و سرزنش نمودند چون ديدند دخترى شوهر نرفته بچه دار شده است، گفتند: اى مريم چه عمل شگفت  آورى كردى!، اى خواهر هارون نه پدرت بد مردى بود و نه مادرت زناكار، مريم اشاره كرد به كودكش كه با او سخن بگوئيد، مردم گفتند: ما چگونه با كسى سخن گوئيم كه كودكى در گهواره است، در اين جا عيسى به سخن درآمد و گفت:
 
 
 
من بنده خدا هستم، خداى تعالى به من كتاب داد و مرا پيامبرى از [[پیامبران]] كرد و هر جا كه باشم با بركتم كرد و مرا به [[نماز]] و [[زكات]] سفارش كرد، مادام كه زنده باشم بر [[احسان]] به مادرم سفارش فرمود و مرا نه جبار كرد و نه شقى، و سلام بر من روزى كه به دنيا آمدم و روزى كه مى ميرم و روزى كه زنده برمى خيزم. ([[سوره مريم]]، آيه 27-34)
 
 
 
پس اين كلام كه عيسى در كودكى اداء كرد، به اصطلاح علمى، نسبت به برنامه كار نبوتش براعت استهلال بوده (براعت استهلال به اين معنا است كه نويسنده كتاب در حمد و ثناى اول كتابش كلماتى بگنجاند كه در عين اين كه حمد و ثناى خدا است اشاره اى هم باشد به  اين كه در اين كتاب پيرامون چه مسائلى بحث مى شود)، عيسى علیه السلام هم با اين كلمات خود فهماند كه بزودى عليه ظلم و طغيان، قيام نموده و شريعت موسى علیه السلام را زنده و استوار مى سازد و آن چه از معارف آن شريعت مندرس و كهنه گشته تجديد مى كند و آن چه از آياتش كه مردم درباره اش اختلاف دارند بيان و روشن مى سازد.<ref> ترجمه الميزان (سيد محمد باقر موسوى همدانى)، ج  3، ص: 441.</ref>
 
 
 
'''حضرت مریم عليهاالسلام  در روايات'''
 
 
 
* 1- در تفسير مجمع از [[امام باقر]] عليه السلام روايت نموده:
 
 
 
[[جبرئيل]] امين عليه السلام باذن پروردگار بر جيب لباس مريم دميد و فرزند در رحم او بي درنگ برشد و كمال رسيد همچنان كه جنين در درون مادر ظرف نه ماه بحد رشد مي رسد پس از آن مريم صديقه در خود احساس حمل نمود. آن گاه خاله او همسر زكرياى پيامبر بر حالت مريم آگاه گشت بر او اعتراض كرد مريم از نظر حياء و خجلت از خاله خود از آن مكان خارج شد و نيز از [[امام صادق]] عليه السلام روايت شد كه مدت حمل او نه ساعت بطول انجاميد.<ref> انوار درخشان (سيد محمد حسين حسينى همدانى)، ج  10، ص: 380.</ref>
 
 
 
* 2- امام صادق عليه السلام فرمود:
 
 
 
حضرت مريم عليهاالسلام سرور زنان زمان خود بوده است، و [[حضرت فاطمه]] عليهاالسلام سرور تمام زنان بهشتى، از اولين و آخرين آن ها مى باشد.<ref> زندگانى حضرت زهرا عليهاالسلام (روحانى)، ص: 198.</ref>
 
 
 
* 3- [[عبدالاعلى مولى آل سام]] گويد:
 
 
 
شنيدم از امام صادق عليه السلام كه مي فرمود: روز [[قيامت]] كه مى شود زن زيبائى را كه به خاطر زيبائيش به [[فتنه]] (و [[گناه]]) افتاده بياورند، آن زن گويد: پروردگارا تو مرا زيبا آفريدى و به همين خاطر من گرفتار فتنه شدم، مريم عليهاالسلام را برابرش آرند و بدو گويند: آيا تو زيبائى يا اين؟ ما او را زيبا آفريديم و دچار فتنه نگشت.<ref> [[روضه كافى]]/ترجمه رسولى محلاتى، ج  2، ص 32.</ref>
 
 
 
'''اخلاق و فضائل و ويژگي هاي حضرت مریم عليهاالسلام '''
 
 
 
* 1- در [[سوره تحريم]] آیه 12:
 
 
 
«الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا»: مريم را به خاطر عفتش مى ستايد، و ستايش مريم علیهاالسلام در [[قرآن کریم]] مكرر آمده، و شايد اين به خاطر رفتار ناپسندى باشد كه يهوديان نسبت به آن جناب روا داشته، و تهمتى باشد كه ايشان به وى زدند، همچنین در «وَ كانَتْ مِنَ الْقانِتِينَ» يعنى مريم از زمره مردمى بود كه مطيع خدا و خاضع در برابر اويند، و دائما بر اين حال هستند، و اگر مريم علیهاالسلام را با اين كه زن بود، فردى از [[قانتين]] خواند با اين كه كلمه مذكور جمع مذكر است، بدين جهت بود كه بيشتر قانتين مردان هستند. که منظور از قانتين عموم اهل طاعت و خضوع براى خدا باشد.<ref> [[ترجمه الميزان]] (سيد محمد باقر موسوى همدانى)، ج  19، ص: 579.</ref>
 
 
 
* 2- در تفسير [[مجمع البیان]] از ابى موسى از رسول صلى الله عليه و آله روايت نموده:
 
 
 
مي فرمود: بسيارى از رجال به مقام كمال [[ايمان]] نائل آمده اند و از بانوان كسى به مقام كامل نرسيده جز چهار بانو:
 
 
 
* 1- [[آسیه]] دختر مزاحم زوجه [[فرعون]].
 
 
 
* 2- مريم دختر عمران.
 
 
 
* 3- خديجه دختر خويلد.
 
 
 
* 4- [[حضرت فاطمه]] طاهرة دختر محمد صلى الله عليه و آله.<ref> انوار درخشان (سيد محمد حسين حسينى همدانى)، ج  16، ص: 475.</ref>
 
 
 
* 3- یکی از اوصاف حضرت مریم سخن گفتن با [[فرشتگان]]:
 
 
 
خداوند در [[سوره آل عمران]] آیه 45 می فرماید: «إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسيحُ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجيهاً فِي الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبين »: (به ياد بياوريد) هنگامى را كه فرشتگان گفتند: اى مريم! خداوند تو را به كلمه اى (وجود با عظمتى) از طرف خودش بشارت مى دهد كه نامش «مسيح عيسى بن مريم» است، در حالى كه در اين جهان و جهان ديگر صاحب شخصيت خواهد بود و از [[مقربان]] است.
 
 
 
* 4-دیگر اوصاف او خوردن روزی بهشتی می باشد.
 
 
 
«فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِاللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ»: پس پرودگارش او را به صورت نيكويى پذيرفت، و به طرز نيكويى نشو و نما داد، و زكريا را كفيلِ رشد و تربيت معنوى  او قرار داد. هر زمان كه [[حضرت زکریا]] در [[محراب]] [[عبادت ]] بر او وارد مى شد، رزق ويژه اى نزدش مى يافت. روزى در كمال شگفتى  گفت: اى مريم! اين رزق ويژه براى تو از كجاست؟! گفت: از سوى خداست، يقيناً خدا هر كس را بخواهد، رزق بى حساب مى  دهد. ([[سوره آل عمران]]، آیه 37)
 
 
 
* 5- برگزیده شدن حضرت مریم از سوی خداوند:
 
 
 
«وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَاصْطَفاكِ عَلى  نِساءِ الْعالَمين »: و ياد كنيد هنگامى كه [[فرشتگان]] گفتند: اى مريم! قطعاً خدا تو را برگزيده و از همه آلودگى  هاى ظاهرى و باطنى  پاك ساخته، و بر زنان جهانيان برترى داده است. (سوره آل عمران، آیه 42)
 
 
 
* 6- اوصاف دیگر او راست گویی می باشد:
 
 
 
«مَاالْمَسيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّيقَةٌ كانا يَأْكُلانِ الطَّعامَ انْظُرْ كَيْفَ نُبَيِّنُ لَهُمُ الْآياتِ ثُمَّ انْظُرْ أَنَّى يُؤْفَكُون »: مسيح فرزند مريم فقط فرستاده (خدا) بود. پيش از وى نيز فرستادگان ديگرى بودند مادرش نيز زن بسيار راستگويى بود، هر دو غذا مى خوردند (با اين حال چگونه دعوى الوهيت مسيح و [[عبادت]] مادرش مريم مى كنيد؟) بنگر چگونه نشانه ها را براى آن ها آشكار مى سازيم، سپس بنگر چگونه آن ها از [[حق]] بازداشته مى شوند؟ ([[سوره مائده]]، آیه 75)
 
 
 
* 7- وصف دیگر در مورد حضرت مریم پاکدامنی او می باشد:
 
 
 
«وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتي  أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فيهِ مِنْ رُوحِنا وَ صَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَ كُتُبِهِ وَ كانَتْ مِنَ الْقانِتينَ»: و داستان مريم دختر عمران است كه بانويى پاك بود، و ما در او از [[روح]] خود دميديم و او كلمات پروردگار خود و كتب او را تصديق كرد و از خاشعان بود. ([[سوره تحريم]]، آیه 12)
 
 
 
==پانویس ==
 
 
<references />
 
<references />
==منابع:==
+
==منابع==
 
+
*ترجمه المیزان، سید محمد باقر موسوى همدانى؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ ش.
(1). [[ترجمه الميزان]]، سيد محمد باقر موسوى همدانى؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى [[حوزه علميه]] قم، چاپ پنجم، 1374 ش.
+
*الکوکب الأنور على عقد الجوهر فی مولد النبی الأزهرا صلی الله علیه و آله، جعفر بن حسن برزنجى؛ مرکز بن عطار للتراث.
 
+
*قاموس قرآن، سید على اکبر قرشى؛ تهران: اسلامیه، چاپ پنجم، ۱۳۶۷ ش.
(2). الكوكب الأنور على عقد الجوهر في مولد النبي الأزهرا صلی الله علیه و آله، جعفر بن حسن برزنجى ؛ مركز بن عطار للتراث .
+
*أطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب؛ تهران: انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.
 
+
*أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، داورپناه ابوالفضل، تهران: انتشارات صدر، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.
(3). قاموس [[قرآن]]، سيد على اكبر قرشى؛ [[تهران ]]: اسلاميه ، چاپ پنجم  ،1367 ش.
+
*انوار درخشان، سید محمدحسین حسینى همدانى؛ تهران، کتابفروشى لطفى، چاپ اول، ۱۴۰۴ ق.
 
+
*زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام، محمد روحانى على آبادى؛ تهران: انتشارات مهام، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
(4). أطيب البيان في تفسير القرآن، سيد عبدالحسين طيب؛ تهران: انتشارات [[اسلام]]، چاپ دوم، 1378 ش.
+
*روضه کافى، ترجمه رسولى محلاتى، سید هاشم رسولى محلاتى؛ تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ اول.
 
 
(5). أنوار العرفان في تفسير القرآن، داورپناه ابوالفضل، تهران: انتشارات صدر، چاپ اول، 1375 ش.
 
  
(6). انوار درخشان، سيد محمد حسين حسينى همدانى؛ تهران، كتابفروشى لطفى، چاپ اول، 1404 ق.
+
== مطالب مرتبط ==
  
(7). زندگانى حضرت زهرا عليهاالسلام (روحانى)، محمد روحانى على آبادى؛ تهران: انتشارات مهام، چاپ اول، 1379 ش.
+
* [[تقویم: ولادت حضرت مریم علیها السلام|ولادت حضرت مریم (عليهاالسلام)]]
 +
* [[حضرت عیسی علیه السلام|حضرت عیسی (علیه السلام)]]
 +
* [[حضرت زکریا علیه السلام|حضرت زکریا (علیه السلام)]]
  
(8). [[روضه كافى]]/ترجمه رسولى محلاتى، سيد هاشم رسولى محلاتى؛ تهران: انتشارات علميه اسلاميه، چاپ اول.
+
[[رده:شخصیت های ستوده شده در قرآن]]
 +
[[رده:زنان مطرح شده در قرآن]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۳۶

حضرت مریم (علیهاالسلام) مادر حضرت عیسی (علیه السلام) است که به معجزه الهی و بدون شوهر او را باردار شد. «مریم» تنها زنی است که نامش در قرآن کریم آمده و او بانویی مطهّره، صدّیقه و برگزیده معرفی شده است. کفالت و سرپرستی مریم در دوران کودکی او، به عهده حضرت زکریا (علیه السلام) بود.

نسب حضرت مریم

مریم فرزند عمران بن ماثان بن سلیمان بن داود بن إیشا بن یهوذا بن یعقوب بن إسحاق بن إبراهیم الخلیل می باشد. عمران پدر مریم غیر از عمران پدر حضرت موسی علیه السلام می باشد چون نسب عمران پدر موسی، عمران بن یصهر بن فاهث بن لاوى بن یعقوب بن إسحاق بن إبراهیم علیه السلام می باشد.[۱]

حضرت زکریا (علیه السلام) شوهر خاله حضرت مریم بود و در دوران کودکی اش، کفالت و سرپرستی او را به عهده گرفت.

حضرت مریم در قرآن

در قرآن کریم جز حضرت مریم نام هیچ زنى برده نشده[۲] و نام او سى و چهار بار در کلام الله مجید ذکر شده است؛[۳] که البته در غالب موارد به هنگام نام بردن عیسی علیه السلام با نام «عیسی بن مریم» می باشد. از جمله مواردی که نام مریم به تنهایی برده شده آیات زیر است:

  • «یا مَرْیمُ اقْنُتِی لِرَبِّک وَاسْجُدِی وَارْکعِی مَعَ الرَّاکعِینَ»؛ ای مریم! (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع‌کنندگان، رکوع کن. (سوره آل عمران، آیه ۴۳)
  • «وَاذْکرْ فِی الْکتَابِ مَرْیمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَکانًا شَرْقِیا»؛ و در این کتاب (آسمانی) مریم را یاد کن، آن هنگام که از خانواده‌اش جدا شد و در ناحیه شرقی (بیت المقدس) قرار گرفت. (سوره مریم، آیه ۱۶)
  • «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاک وَطَهَّرَک وَاصْطَفَاک عَلَى نِسَاء الْعَالَمِینَ»؛ و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده است. (سوره آل عمران، آیه ۴۲)
  • إِذْ قالَتِ الْمَلائِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ یبَشِّرُک بِکلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبین؛ هنگامی که فرشتگان مریم را گفتند که خدا تو را به کلمه خود بشارت مى‌‌دهد که نامش مسیح عیسى پسر مریم است، که در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان (درگاه خدا) است. (سوره آل عمران، آیه ۴۵)

برخی از فضائل و ویژگی های حضرت مریم علیهاالسلام که در قرآن کریم ذکر شده عبارت است از:

  • در سوره تحریم آیه ۱۲: «الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا»: مریم را به خاطر عفتش مى ستاید، و شاید این به خاطر رفتار ناپسندى باشد که یهودیان نسبت به آن جناب روا داشته و تهمتى باشد که ایشان به وى زدند.[۴]
  • یکی از اوصاف حضرت مریم سخن گفتن با فرشتگان است. خداوند در سوره آل عمران آیه ۴۵ می فرماید: «إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ یبَشِّرُک بِکلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیمَ وَجِیهًا فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ» (به یاد بیاورید) هنگامى را که فرشتگان گفتند: اى مریم! خداوند تو را به کلمه اى (وجود با عظمتى) از طرف خودش بشارت مى دهد که نامش «مسیح عیسى بن مریم» است، در حالى که در این جهان و جهان دیگر صاحب شخصیت خواهد بود و از مقربان است.
  • وصف دیگر او خوردن روزی بهشتی می باشد. «فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَکفَّلَهَا زَکرِیا کلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکرِیا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ یا مَرْیمُ أَنَّى لَک هَـذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ یرْزُقُ مَن یشَاء بِغَیرِ حِسَابٍ» پس پرودگارش او را به صورت نیکویى پذیرفت، و به طرز نیکویى نشو و نما داد، و زکریا را کفیلِ رشد و تربیت معنوى او قرار داد. هر زمان که حضرت زکریا در محراب عبادت بر او وارد مى شد، رزق ویژه اى نزدش مى یافت. روزى در کمال شگفتى گفت: اى مریم! این رزق ویژه براى تو از کجاست؟! گفت: از سوى خداست، یقیناً خدا هر کس را بخواهد، رزق بى حساب مى دهد. (سوره آل عمران، آیه ۳۷)
  • برگزیده شدن حضرت مریم از سوی خداوند: «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاک وَطَهَّرَک وَاصْطَفَاک عَلَى نِسَاء الْعَالَمِینَ» و یاد کنید هنگامى که فرشتگان گفتند: اى مریم! قطعاً خدا تو را برگزیده و از همه آلودگى هاى ظاهرى و باطنى پاک ساخته، و بر زنان جهانیان برترى داده است. (سوره آل عمران، آیه ۴۲)
  • از اوصاف دیگر او راست گویی می باشد: «مَّا الْمَسِیحُ ابْنُ مَرْیمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّیقَةٌ کانَا یأْکلاَنِ الطَّعَامَ انظُرْ کیفَ نُبَینُ لَهُمُ الآیاتِ ثُمَّ انظُرْ أَنَّى یؤْفَکونَ» مسیح فرزند مریم فقط فرستاده (خدا) بود. پیش از وى نیز فرستادگان دیگرى بودند مادرش نیز زن بسیار راستگویى بود، هر دو غذا مى خوردند (با این حال چگونه دعوى الوهیت مسیح و عبادت مادرش مریم مى کنید؟) بنگر چگونه نشانه ها را براى آن ها آشکار مى سازیم، سپس بنگر چگونه آن ها از حق بازداشته مى شوند؟ (سوره مائده، آیه ۷۵)
  • وصف دیگر در مورد حضرت مریم پاکدامنی او می باشد: «وَمَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکلِمَاتِ رَبِّهَا وَکتُبِهِ وَکانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ» و داستان مریم دختر عمران است که بانویى پاک بود، و ما در او از روح خود دمیدیم و او کلمات پروردگار خود و کتب او را تصدیق کرد و از خاشعان بود. (سوره تحریم، آیه ۱۲)

ولادت حضرت مریم

جریان ولادت حضرت مریم علیها السلام در سوره آل عمران آیه ۳۵ چنین آمده است: «إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَک مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّک أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ». یاد کن زمانى را که زن عمران گفت: پروردگارا! بدرستى که من نذر کردم براى تو که این طفلى که در شکم دارم مُحرّر (خادم بیت المقدس) باشد پس از من قبول فرما محققا تو سمیعى و عالمى به آنچه نذر کردم و قرارداد نمودم.

محرّر به معنى حُر یعنى آزاد، اشاره به این که هیچ شغلى نداشته باشد و ممحّض بر عبادت باشد در مسجد که بیت المقدس است و تنظیفات مسجد بر عهده او باشد.[۵]

به نظر علامه طباطبائی نامگذاری مریم نیز خود به خاطر نذر مادر او بوده است: «کلمه "مریم" در لغت آن شهر، به طورى که گفته اند به معناى زن عابد است، و نیز زن خدمتکار است، از همین جا معلوم مى شود که چرا این مادر دختر خود را بلافاصله بعد از وضع حمل مریم نامید، و چرا خداى تعالى این عمل او را حکایت کرد، خواست تا بعد از نومیدى از زاییدن پسرى که محرر براى عبادت و خدمت باشد بلا درنگ همین دختر را براى این کار محرر کند، پس این که گفت: "سمّیتُها مریم"، به منزله این است که گفته باشد: "من این دختر را براى تو محرر زاییدم" دلیل بر این که جمله نامبرده به منزله صیغه نذر است، این است که خداى سبحان دنبالش این نذر را قبول نموده و مى فرماید: «فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً...» (سوره آل عمران، آیه ۳۷). و این که بعد از گفتن آن سخن اضافه کرد که "من او و ذریه او را از شر شیطان رانده شده، به خدا پناه مى دهم" براى این بود که او و ذریه اش موفق به عبادت و خدمت کنیسه بشوند تا اسم مریم مطابق با مسمى باشد.»[۶]

در تفسیر قمى[۷] در ذیل آیه: «إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ...» از امام صادق علیه السلام روایت آمده که فرمود: خداى تعالى به عمران وحى کرد که من فرزندى به تو خواهم بخشید، پسرى تام الخلقة و پر برکت که افراد کور مادرزاد و مبتلا به مرض برص را شفا مى دهد و به اذن خدا مردگان را زنده مى کند و من او را رسولى براى بنى اسرائیل قرار مى دهم. عمران این جریان را با همسرش حنّه در میان گذاشت و حنه همان مادر مریم است، همین که مریم را حامله شد پیش خود خیال کرد که حملش پسر است و وقتى آن را دختر زایید عرضه داشت: "پروردگارا من او را دختر آوردم و معلوم است که پسر چون دختر نیست و دختر نمى تواند پیغمبر شود". خداى تعالى در پاسخش مى فرماید: "خدا بهتر مى داند که حنه چه زاییده"، و بعد از آن که حضرت عیسی علیه السلام را به مریم داد، معلوم شد آن پسرى که مژده اش را به عمران داده بودند عیسى بوده است.[۸]

از امام باقر علیه السلام روایت شده است که چون مادر مریم او را زائید در خرقه اى او را پیچید و آورد در بیت المقدس و شرح نذر خود را بر آن ها بیان کرد آن ها هر کدام طالب شدند که تکفل او را بنمایند چون پدر مریم که عمران باشد مقام ریاستى بر آن ها داشت. حضرت زکریا فرمود: من سزاوارترم بتکفل او زیرا خاله اش در منزل من است. راضى نشدند، بنا بر قرعه شد و قرعه بنام زکریا درآمد.[۹]

ولادت حضرت عیسی

بعد از آن که مریم به حد بلوغ رسید و در حجاب (محراب) قرار گرفت، خداى تعالى روح را (که یکى از فرشتگان بزرگ خدا است) نزد او فرستاد و روح به شکل بشرى تمام عیار در برابر مریم مجسم شد و به او گفت: که فرستاده اى است از نزد معبودش، و پروردگارش وى را فرستاده تا به اذن او پسرى به وى بدهد، پسرى بدون پدر و او را بشارت داد به این که بزودى از پسرش معجزات عجیبى ظهور مى کند و نیز خبر داد که خداى تعالى بزودى او را به روح القدس تایید نموده، کتاب و حکمت و تورات و انجیل مى آموزد و به عنوان رسولى به سوى بنى اسرائیل گسیلش مى دارد. رسولى داراى آیات بینات و نیز به مریم از شأن پسرش و سرگذشت او خبر داد، آنگاه در مریم بدمید و او را حامله کرد، آن طور که یک نفر زن به فرزند خود حامله مى شود.

این مطالب از آیات "سوره آل عمران، آیه ۳۵-۴۴" استفاده مى شود: آنگاه مریم به مکانى دور منتقل شد و در آن جا درد زائیدنش گرفت و درد زائیدن او را به طرف تنه نخله اى کشانید و با خود مى گفت: اى کاش قبل از این مرده و از خاطره ها فراموش شده بودم، من همه چیز را و همه چیز مرا از یاد مى برد، در این هنگام از طرف پائین وى ندایش داد: غم مخور که پروردگارت پائین پایت نهر آبى قرار داده، تنه درخت را تکان بده تا پى در پى خرماى نورس از بالا بریزد، از آن خرما بخور و از آن آب بنوش و از فرزندى چون من خرسند باش، اگر از آدمیان کسى را دیدى که حتما خواهى دید، بگو من براى رحمان روزه گرفته ام و به همین جهت امروز با هیچ انسان سخن نمى گویم، مریم چون این را شنید از آن جا که فرزند خود را زائیده بود به طرف مردم آمد در حالى که فرزندش را در آغوش داشت. (سوره مریم، آیه ۲۰-۲۷)

مردم وقتى مریم را به این حال دیدند، شروع کردند از هر سو به وى طعنه زدن و سرزنش نمودن، چون دیدند دخترى بدون شوهر بچه دار شده است، گفتند: اى مریم چه عمل شگفت آورى کردى!، اى خواهر هارون نه پدرت بد مردى بود و نه مادرت زناکار، مریم اشاره کرد به کودکش که با او سخن بگوئید، مردم گفتند: ما چگونه با کسى سخن گوئیم که کودکى در گهواره است، در این جا عیسى به سخن درآمد و گفت: من بنده خدا هستم، خداى تعالى به من کتاب داد و مرا پیامبرى از پیامبران کرد و هر جا که باشم با برکتم کرد و مرا به نماز و زکات سفارش کرد مادام که زنده باشم، بر احسان به مادرم سفارش فرمود و مرا نه جبار کرد و نه شقى، و سلام بر من روزى که به دنیا آمدم و روزى که مى میرم و روزى که زنده برمى خیزم. (سوره مریم، آیه ۲۷-۳۴)

حضرت مریم در روایات

  • در تفسیر مجمع البیان از امام باقر علیه السلام روایت نموده: جبرئیل علیه السلام باذن پروردگار بر جیب لباس مریم دمید و فرزند در رحم او بی درنگ برشد و کمال رسید همچنان که جنین در درون مادر ظرف نه ماه بحد رشد می رسد، پس از آن مریم صدیقه در خود احساس حمل نمود. آن گاه خاله او همسر زکریاى پیامبر بر حالت مریم آگاه گشت بر او اعتراض کرد مریم از نظر حیاء و خجلت از خاله خود از آن مکان خارج شد و نیز از امام صادق علیه السلام روایت شد که مدت حمل او نه ساعت بطول انجامید.[۱۰]
  • امام صادق علیه السلام فرمود: حضرت مریم علیهاالسلام سرور زنان زمان خود بوده است، و حضرت فاطمه علیهاالسلام سرور تمام زنان بهشتى، از اولین و آخرین آنها مى باشد.[۱۱]
  • عبدالاعلى مولى آل سام گوید: شنیدم از امام صادق علیه السلام که می فرمود: روز قیامت که مى شود زن زیبائى را که به خاطر زیبائیش به فتنه (و گناه) افتاده بیاورند، آن زن گوید: پروردگارا تو مرا زیبا آفریدى و به همین خاطر من گرفتار فتنه شدم، مریم علیهاالسلام را برابرش آرند و بدو گویند: آیا تو زیبائى یا این؟ ما او را زیبا آفریدیم و دچار فتنه نگشت.[۱۲]
  • در تفسیر مجمع البیان از ابى موسى از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت نموده: می فرمود: بسیارى از رجال به مقام کمال ایمان نائل آمده اند و از بانوان کسى به مقام کامل نرسیده جز چهار بانو: آسیه دختر مزاحم زوجه فرعون. مریم دختر عمران. خدیجه دختر خویلد. حضرت فاطمه دختر محمد صلى الله علیه و آله.[۱۳]

پانویس

  1. الکوکب الأنور على عقد الجوهر فی مولد النبی الأزهرا صلی الله علیه و آله (جعفر بن حسن برزنجى )، ص: ۴۶۶.
  2. ترجمه المیزان (سید محمدباقر موسوى همدانى)، ج۱۹، ص۵۷۸.
  3. قاموس قرآن (سید على اکبر قرشى)، ج۶، ص۲۵۲.
  4. ترجمه المیزان (سید محمدباقر موسوى همدانى)، ج۱۹، ص۵۷۹.
  5. أطیب البیان فی تفسیر القرآن (سید عبدالحسین طیب)، ج۳، ص۱۷۸.
  6. ترجمه المیزان، سید محمد باقر موسوى همدانى، ج۳، ص۲۷۰.
  7. علی بن ابراهیم، تفسیر قمى، ج ۱ ص ۱۰۱.
  8. ترجمه المیزان (سید محمد باقر موسوى همدانى)، ج۳، ص۲۸۶.
  9. أطیب البیان فی تفسیر القرآن (سید عبدالحسین طیب)، ج۳، ص۱۸۲.
  10. انوار درخشان (سید محمد حسین حسینى همدانى)، ج۱۰، ص۳۸۰.
  11. زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام (روحانى)، ص۱۹۸.
  12. روضه کافى/ترجمه رسولى محلاتى، ج۲، ص۳۲.
  13. انوار درخشان (سید محمد حسین حسینى همدانى)، ج ۱۶، ص: ۴۷۵.

منابع

  • ترجمه المیزان، سید محمد باقر موسوى همدانى؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ ش.
  • الکوکب الأنور على عقد الجوهر فی مولد النبی الأزهرا صلی الله علیه و آله، جعفر بن حسن برزنجى؛ مرکز بن عطار للتراث.
  • قاموس قرآن، سید على اکبر قرشى؛ تهران: اسلامیه، چاپ پنجم، ۱۳۶۷ ش.
  • أطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب؛ تهران: انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.
  • أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، داورپناه ابوالفضل، تهران: انتشارات صدر، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.
  • انوار درخشان، سید محمدحسین حسینى همدانى؛ تهران، کتابفروشى لطفى، چاپ اول، ۱۴۰۴ ق.
  • زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام، محمد روحانى على آبادى؛ تهران: انتشارات مهام، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
  • روضه کافى، ترجمه رسولى محلاتى، سید هاشم رسولى محلاتى؛ تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ اول.

مطالب مرتبط