خطبه: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | «خُطبه» کلام مخصوص و سخنانى است آشکار که خطیب در برابر دیگران ایراد مى‌کند که مشتمل بر ستایش [[الله|خداوند]] و [[صلوات]] بر [[پیامبر اسلام|محمد]] و [[اهل البیت|آل محمد]] و توصیه به [[تقوا]] و مواعظ دیگر است. بنابر آنچه در منابع [[حدیث|حدیثى]] و تاریخى آمده است، [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلى اللّه علیه و آله و دیگر [[معصوم|معصومان]] علیهم السلام به مناسبت هاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==خطبه در فقه== | |
| + | مهم‌ترین مواردى که خواندن خطبه به نحو [[واجب]] یا [[مستحب]] در [[فقه]] مطرح است، عبارت است از: [[نماز جمعه]]، [[نماز عید فطر|نماز عید فطر]] و نماز [[عید قربان]]، [[نماز باران]]، موسم [[حج]]، هنگام خواستگارى و عقد [[ازدواج|نکاح]] و خطبه هنگام کسوف. | ||
| − | + | *نماز جمعه: خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه که به جاى دو [[رکعت|رکعت]] از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحت نماز جمعه است.<ref>جواهرالکلام، ۱۱/۲۰۷.</ref> خطبه‌هاى نماز جمعه باید مشتمل بر [[حمد]] و ثناى [[الله|خداى متعال]] و [[صلوات]] بر [[پیامبر اسلام|محمد]] و آل محمد علیهم السلام و موعظه باشد. هر چند برخى صلوات را در خطبه اول و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته‌اند.<ref>۲۰۸ـ۲۱۴؛ مستند الشیعة، ۶/ ۶۵ـ۶۷.</ref> بنابر مشهور، قرائت [[سوره|سوره‌اى]] کوتاه در هر دو خطبه واجب است.<ref>جواهرالکلام، ۱۱/۲۱۱.</ref> برخى [[تلاوت قرآن|تلاوت]] یک [[آیه|آیه]] که به حسب معنا تمام باشد و به آیه قبل و بعدش بستگى نداشته باشد را نیز مجزى دانسته‌اند. | |
| − | *نماز | + | *نماز عیدین: نماز [[عید فطر|عید فطر]] و [[عید قربان|قربان]] در صورتى که به جماعت خوانده شود، داراى خطبه است که امام پس از نماز آن را مى‌خواند و بهتر است از خطبه‌هاى مأثور باشد. در وجوب یا [[استحباب]] خطبه ـ در فرض وجوب نماز ـ اختلاف است.<ref>الحدائق الناضرة ۱۰/ ۲۱۰ـ۲۱۱؛ جواهرالکلام ۱۱/ ۳۳۶ـ۳۳۹.</ref> |
| − | + | *نماز باران: خطبه نماز باران پس از نماز خوانده مى‌شود؛ لیکن در این که قبل از ذکرهاى وارد شده خوانده مى‌شود یا بعد از آن، اختلاف است.<ref>تحریرالاحکام ۱/ ۲۹۲؛ البیان/ ۲۱۹ـ۲۲۰.</ref> برخى خواندن آن را قبل و بعد از نماز جایز دانسته‌اند.<ref>تذکرة الفقهاء ۴/۲۱۴.</ref> در این که در نماز باران یک خطبه مستحب است یا دو خطبه اختلاف است.<ref>تحریر الوسیلة ۱ /۲۱۵-۲۴۶</ref> در نماز باران خواندن خطبه‌هاى مأثور افضل است؛ در غیر این صورت، خطبه‌اى خوانده شود که مشتمل بر حمد و ستایش خداوند و [[دعا]] و تضرّع به درگاه الهى جهت آمدن باران باشد.<ref>جواهرالکلام، ۱۲/۱۴۸.</ref> برخى خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ایراد خطبه بدین گونه یا به نحو مشهور را مجزى دانسته‌اند.<ref>الحدائق الناضرة ۱۰/۴۹۱؛ جواهرالکلام ۱۲/۱۵۰.</ref> | |
| − | * | + | *موسم حج: مستحب است امام ([[امیر الحاج|امیر الحاج]]) در موسم [[حج]] به ویژه هفتم [[ذی الحجه]]، نهم ذی الحجه ([[روز عرفه]]) و روز قربانى در [[منا|منی]]، همچنین روز نَفْر اوّل (دومین روز از [[ایام تشریق|ایام تشریق]]) در اجتماع حاجیان خطبه بخواند و آنان را با وظایف خود و مناسک حج آشنا کند.<ref>قواعدالاحکام، ۱/۴۳۶؛ المبسوط، ۱/۳۶۵.</ref> |
| − | * | + | *هنگام خواستگارى و عقد: خواندن خطبه قبل از عقد نکاح مستحب است. در خطبه عقد کیفیت خاصى شرط نیست؛ لیکن بهتر است پس از حمد و ستایش خداوند متعال، شهادتین و درود بر [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و خاندان پاک آن حضرت، به [[تقوا]] توصیه و براى زوجین دعا شود. افضل در خطبه عقد، خواندن خطبه‌هاى مأثور از [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام است. همچنین بنابر تصریح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولى دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در این خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمد و آل محمد کفایت مى‌کند.<ref>جواهرالکلام ۲۹/ ۴۰ـ۴۱؛ العروة الوثقى ۵/۴۸۵.</ref> |
| − | + | ==خطبه‌های اهل‌البیت== | |
| + | [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلى اللّه علیه و آله و دیگر [[معصوم|معصومان]] علیهم السلام، به مناسبت هاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند. چنانچه بزرگترین بخش از کتاب [[نهج البلاغه]] که به سخنان [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام اختصاص دارد، بخش خطبه های آن حضرت است؛ و یا سخنان [[حضرت فاطمه]] علیهاالسلام در مسجد [[مدینه]] که با عنوان [[خطبه فدکیه]] مشهور می باشد. | ||
| − | + | '''خطبه‌های عاشورایی:''' | |
| − | + | در نهضت [[عاشورا]]، یک سرى خطابه‌ها و سخنرانی ها توسط [[سیدالشهدا]]، [[امام سجاد]]، [[حضرت زینب]] علیهم السلام و یاران امام انجام گرفته که در کتب تاریخى و روایى ثبت است و اغلب تعیین‌کننده بوده است، چه آنها که پیش از عاشورا و در طول راه و در خود [[مکه]] بوده، چه خطبه‌هایى که روز عاشورا ایراد شده و چه آنچه از زبان [[اسرای اهل بیت علیهم السلام|اسیران]] آزاده در [[کوفه]] و [[شام]] صادر شده است. | |
| − | + | خطبه‌هاى [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام و نیز [[خطبه امام سجاد علیه السلام در مجلس یزید|خطبه امام سجاد در مجلس یزید]]، همچنین [[سخنرانی حضرت زینب(س) در میان کوفیان|خطابه زینب کبرى در کوفه]] و [[مناظره حضرت زينب با يزيد|مناظره آن حضرت با يزيد]] در [[شام]]، از معروفترین آنهاست.<ref> جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۱۶۱. </ref> | |
| + | ==پانویس== | ||
| + | {{پانویس}} | ||
| + | ==منابع== | ||
| − | + | *[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام]]، ج۳، صص۴۷۳-۴۷۱. | |
| − | + | *جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۱۶۱. | |
| − | + | [[رده:خطبه های اهل البیت علیهم السلام]] | |
| − | + | [[رده:احکام]] | |
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۰۵:۴۰
«خُطبه» کلام مخصوص و سخنانى است آشکار که خطیب در برابر دیگران ایراد مى‌کند که مشتمل بر ستایش خداوند و صلوات بر محمد و آل محمد و توصیه به تقوا و مواعظ دیگر است. بنابر آنچه در منابع حدیثى و تاریخى آمده است، پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و دیگر معصومان علیهم السلام به مناسبت هاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند.
خطبه در فقه
مهم‌ترین مواردى که خواندن خطبه به نحو واجب یا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز جمعه، نماز عید فطر و نماز عید قربان، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگارى و عقد نکاح و خطبه هنگام کسوف.
- نماز جمعه: خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه که به جاى دو رکعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحت نماز جمعه است.[۱] خطبه‌هاى نماز جمعه باید مشتمل بر حمد و ثناى خداى متعال و صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام و موعظه باشد. هر چند برخى صلوات را در خطبه اول و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته‌اند.[۲] بنابر مشهور، قرائت سوره‌اى کوتاه در هر دو خطبه واجب است.[۳] برخى تلاوت یک آیه که به حسب معنا تمام باشد و به آیه قبل و بعدش بستگى نداشته باشد را نیز مجزى دانسته‌اند.
- نماز عیدین: نماز عید فطر و قربان در صورتى که به جماعت خوانده شود، داراى خطبه است که امام پس از نماز آن را مى‌خواند و بهتر است از خطبه‌هاى مأثور باشد. در وجوب یا استحباب خطبه ـ در فرض وجوب نماز ـ اختلاف است.[۴]
- نماز باران: خطبه نماز باران پس از نماز خوانده مى‌شود؛ لیکن در این که قبل از ذکرهاى وارد شده خوانده مى‌شود یا بعد از آن، اختلاف است.[۵] برخى خواندن آن را قبل و بعد از نماز جایز دانسته‌اند.[۶] در این که در نماز باران یک خطبه مستحب است یا دو خطبه اختلاف است.[۷] در نماز باران خواندن خطبه‌هاى مأثور افضل است؛ در غیر این صورت، خطبه‌اى خوانده شود که مشتمل بر حمد و ستایش خداوند و دعا و تضرّع به درگاه الهى جهت آمدن باران باشد.[۸] برخى خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ایراد خطبه بدین گونه یا به نحو مشهور را مجزى دانسته‌اند.[۹]
- موسم حج: مستحب است امام (امیر الحاج) در موسم حج به ویژه هفتم ذی الحجه، نهم ذی الحجه (روز عرفه) و روز قربانى در منی، همچنین روز نَفْر اوّل (دومین روز از ایام تشریق) در اجتماع حاجیان خطبه بخواند و آنان را با وظایف خود و مناسک حج آشنا کند.[۱۰]
- هنگام خواستگارى و عقد: خواندن خطبه قبل از عقد نکاح مستحب است. در خطبه عقد کیفیت خاصى شرط نیست؛ لیکن بهتر است پس از حمد و ستایش خداوند متعال، شهادتین و درود بر پیامبر و خاندان پاک آن حضرت، به تقوا توصیه و براى زوجین دعا شود. افضل در خطبه عقد، خواندن خطبه‌هاى مأثور از ائمه علیهم السلام است. همچنین بنابر تصریح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولى دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در این خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمد و آل محمد کفایت مى‌کند.[۱۱]
خطبه‌های اهل‌البیت
پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و دیگر معصومان علیهم السلام، به مناسبت هاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند. چنانچه بزرگترین بخش از کتاب نهج البلاغه که به سخنان امام علی علیه السلام اختصاص دارد، بخش خطبه های آن حضرت است؛ و یا سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام در مسجد مدینه که با عنوان خطبه فدکیه مشهور می باشد.
خطبه‌های عاشورایی:
در نهضت عاشورا، یک سرى خطابه‌ها و سخنرانی ها توسط سیدالشهدا، امام سجاد، حضرت زینب علیهم السلام و یاران امام انجام گرفته که در کتب تاریخى و روایى ثبت است و اغلب تعیین‌کننده بوده است، چه آنها که پیش از عاشورا و در طول راه و در خود مکه بوده، چه خطبه‌هایى که روز عاشورا ایراد شده و چه آنچه از زبان اسیران آزاده در کوفه و شام صادر شده است.
خطبه‌هاى امام حسین علیه السلام و نیز خطبه امام سجاد در مجلس یزید، همچنین خطابه زینب کبرى در کوفه و مناظره آن حضرت با يزيد در شام، از معروفترین آنهاست.[۱۲]
پانویس
- ↑ جواهرالکلام، ۱۱/۲۰۷.
- ↑ ۲۰۸ـ۲۱۴؛ مستند الشیعة، ۶/ ۶۵ـ۶۷.
- ↑ جواهرالکلام، ۱۱/۲۱۱.
- ↑ الحدائق الناضرة ۱۰/ ۲۱۰ـ۲۱۱؛ جواهرالکلام ۱۱/ ۳۳۶ـ۳۳۹.
- ↑ تحریرالاحکام ۱/ ۲۹۲؛ البیان/ ۲۱۹ـ۲۲۰.
- ↑ تذکرة الفقهاء ۴/۲۱۴.
- ↑ تحریر الوسیلة ۱ /۲۱۵-۲۴۶
- ↑ جواهرالکلام، ۱۲/۱۴۸.
- ↑ الحدائق الناضرة ۱۰/۴۹۱؛ جواهرالکلام ۱۲/۱۵۰.
- ↑ قواعدالاحکام، ۱/۴۳۶؛ المبسوط، ۱/۳۶۵.
- ↑ جواهرالکلام ۲۹/ ۴۰ـ۴۱؛ العروة الوثقى ۵/۴۸۵.
- ↑ جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۱۶۱.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، صص۴۷۳-۴۷۱.
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۱۶۱.
