علی(علیه السلام) و پایان تاریخ (کتاب)

على(ع) و پايان تاريخ، آخرين امام در نگاه اولين امام اثر سيد عبدالمجيد فلسفيان به زبان فارسى و در سال 1378ش نوشته شده است.

انگيزه مؤلف، معرفى سيماى نورانى امام زمان(ع) با استفاده از كلام امام على(ع) و اثبات نياز به حجت‌هاى ناطق خداوند، بيان صفات و ويژگى‌هاى آن بزرگواران و بحث از آخرين حجت اوست.

علی(علیه‌السلام) و پایان تاریخ

ساختار

كتاب با يك پيش‌درآمد و مقدمه آغاز شده است. پس از آن مطالب كتاب در سه فصل ارائه شده است.

اين نوشته هرچند بر محور كلام قرآن ناطق مى‌چرخد، اما از قرآن صامت نيز غافل نبوده و بدين جهت در آغاز هر بحث، به اين حبل متين چنگ زده و از نور آن اقتباس نموده است؛ در مواردى هم براى تبيين و توضيح آيات، اشاره گذرايى به كل سوره نموده است.

هرچند از اولين امام در وصف آخرين امام، روايت‌ها و سخنان زيادى مانده، ولى نويسنده تنها به سخنان آن حضرت در نهج البلاغه اشاره كرده است.

گزارش محتوا

مؤلف در پيش‌درآمد كتاب پس از اينكه عصر حاضر را عصر انتظار معرفى مى‌كند، نظريه‌ها و فرضيه‌هايى كه در پى پاسخ‌گويى به انتظارِ انسانِ عصرِ انتظار هستند، مانند نظريه كمونيسم يا كمون نهايى، حاكميت دموكراسى ليبرال، نظريه برخورد و روياروى تمدن‌ها و نظريه اديان را برشمرده و توضيح مى‌دهد. آنچه بين اين نظريه‌هاى متفاوت و متعارض مشترك مى‌باشد، اعتقاد و اعتراف همه آنها به جهت‌دار بودن تاريخ بشرى و حركت همه انسان‌ها به سوى آينده و پايان تاريخ خويش است.

در مقدمه كتاب، معناى لغوى و اصطلاحى حجت را بررسى كرده تا معناى خاصى كه مورد نظر است، تبيين شود. در اين راستا معناى لغوى آن «چيز مشخص و داراى حد و مرز كه براى اثبات مطلوب، بيان مقصود و دفع عذر استفاده مى‌شود» و در اصطلاح علم كلام «آنچه خداوند به وسيله آن انسان‌ها را دعوت به خود كرده تا هدايت شوند و به صراط مستقيم راه يابند» معنا شده است.

در فصل اول كتاب به نياز انسان به حجت و استمرار حجت‌هاى الهى بر اساس دلايل عقلى از جمله دليل لطف، برهان عنايت، قاعده امكان اشرف و شواهد نقلى از قرآن و نهج البلاغه پرداخته شده و در پايان از خاتميت رسالت و فسلفه آن گفتگو شده است.

ضرورت شناخت و تبيين راه‌هاى آن، ضرورت وجود حجت در كنار هميشگى و پيوستگى بودن آن و هدفمندى خلقت انسان در كلام اميرالمؤمنين(ع) از ديگر مباحث اين فصل است.

فصل دوم، از حجت‌هاى بعد از رسول خاتم، ويژگى‌ها و صفات آنان از جمله عصمت، دارا بودن علوم رسول، وارثان كتاب و برگزيدگان رب‌الارباب بودن ونيز از ايل، تبار و عدد آنها، سخن به ميان آمده است.

مؤلف در پاسخ به سؤال «چرا خاتميت و انقطاع وحى؟» بيان مى‌كند كه انقطاع وحى در كمال وحى و پايدارى و كامل شدن آن است و خاتميت نيز ختم نبوت است نه ختم حجيت.

از ديگر مطالب اين فصل، مسئوليت امام پس از رسول در قبال مردم، وظيفه مردم در برابر امام، تشكيل حكومت دينى، راه‌هاى شناخت ائمه(ع)، چگونگى ارتباط انسان با خدا و هدف بعثت پيامبر(ص) مى‌باشد.

فصل سوم، بعد از بيان نياز انسان به حجت و بيان ويژگى‌هاى حجج بعد از رسول در فصول قبل، از آخرين حجت خداوند و كسى كه با او پايان تاريخ بشرى رقم خورده و طومار هزاران ساله زندگى انسان در روى زمين بعد از او درهم پيچيده مى‌شود و از ويژگى‌ها، ياران و زمينه‌هاى ظهور گفتگو مى‌شود، تا با پايان اين فصل نياز به حجت و پيوستگى حجت‌ها و آخرين حجت برحق زمين آشكار شود.

وصيت امام على(ع) به كميل و معيار ايشان در دسته‌بندى انسان‌ها بر اساس علم و داشتن ظرافت و ظرفيت، صفات حجج از جمله صاحبان علم بودن، همنشينى با روح الامين و انس با حق و همچنين اوصاف منتظران راستين در كلام امام چهارم(ع)، توصيف جهان در آستانه ظهور، وجود مكاتب در عصر غيبت، تشريح جنگ سفيانى و آداب فراگيرى حكمت از جمله مباحث مهم اين فصل است.

مؤلف از ديدگاه امام على(ع) به علت و فلسفه غيبت اشاره كرده و بيان مى‌كند اگر مردم ظرفيت خود را با پذيرش علوم ائمه(ع)وسعت مى‌دادند و دنياگرايى و شهوت بر آنها چيره نمى‌شد و چون بنى اسرائيل قصد قتل حجت خدا نمى‌كردند، دوران غربت و غيبت شكل نمى‌گرفت.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده و پاورقى‌ها به ذكر منابع و توضيح برخى عبارات متن پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (1388)،«امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(عليه‌السلام) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج 2 ص 768.

منبع

ویکی نور