کتابخانه ایاصوفیه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی 'اين كتابخانه از ملحقات مسجد اياصوفيه است كه توسط سلطان محمد اول تأسيس شده است. ا...' ایجاد کرد)
 
(ویرایش)
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
اين كتابخانه از ملحقات مسجد اياصوفيه است كه توسط سلطان محمد اول تأسيس شده است. اين بنا چه از لحاظ معماري، و چه از حيث داشتن مجموعه كتابي گرانبها، و نيز از بابت خدمه زيادي كه نسبت به زمان خود داشته، شايان توجه است. وقفنامه اين كتابخانه در شوال 1152ق. تهيه شد و مقدار زيادي از كتاب‌هاي آن نيز در شعبان همان سال تأمين گرديد، اما مراسم گشايش آن در 24 محرم 1153 انجام گرفت. در اين مراسم كه محمود اول نيز در آن شركت داشت، آيين ختم ]صحيح [بخاري صورت گرفت و دعاي آن خوانده شد. هريك از محدثان و مفسران، از كتابي "درس افتتاح" دادند، سپس واعظ اياصوفيه وعظ كرد و آنگاه مراسم نيايش صورت گرفت. پس از مراسم گشايش، پادشاه به كاركنان كتابخانه هدايايي بخشيد.
+
ﺑﻨﺎﻯ «ﺍﻳﺎﺻﻮﻓﻴﻪ»، ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ «ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ» ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﺩﺭ [[ترکیه|ﺗﺮﻛﻴﻪ]]، ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺑﺰﺭگ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﺛﺮﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﻴﺰﺍﻧﺲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻨﻮﺱ ﺍﻭﻝ ﺑﻨﺎ ﺷﺪ، ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۹۱۶ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ [[کلیسا|ﻛﻠﻴﺴﺎ]] ﻭ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۴۸۱ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ [[مسجد|ﻣﺴﺠﺪ]] ﻓﻌﺎﻝ ﺑﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺁﺗﺎﺗﻮﺭﻙ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۳۵ﻡ ﺑﻪ ﻣﻮﺯﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ.
  
گشايش اين كتابخانه، در ميان مردم نيز واكنش‌هايي پديد آورد، مثلا در حماسه‌اي كه به مناسبت گشايش سروده شد، تزيينات بنا وصف شده بود و گفته مي‌شد كه همه مردم آن را مي‌پسنديدند. سلطان محمود اول نيز پس از گشايش كتابخانه، بارها به مناسبت‌هايي از آنجا بازديد كرد و به مسئولان آن، از جمله "حافظ‌الكتب" (كتابدار)ها، "مُجلِّد" (صحاف)ها، و "مستحفظ" (نگهبان)هاي آن هديه‌ها داد.
+
کتابخانه ایاصوفیه از ملحقات [[مسجد اياصوفيه]] است که توسط سلطان محمد اول تأسیس شده است. این بنا چه از لحاظ معماری، و چه از حیث داشتن مجموعه کتابی گرانبها، و نیز از بابت خدمه زیادی که نسبت به زمان خود داشته، شایان توجه است. وقفنامه این کتابخانه در [[ماه شوال|شوال]] ۱۱۵۲ق. تهیه شد و مقدار زیادی از کتاب‌های آن نیز در [[ماه شعبان|شعبان]] همان سال تأمین گردید، اما مراسم گشایش آن در ۲۴ [[ماه محرم|محرم]] ۱۱۵۳ انجام گرفت. در این مراسم که محمود اول نیز در آن شرکت داشت، آیین ختم [[صحیح بخاری (کتاب)|صحیح بخاری]] صورت گرفت و دعای آن خوانده شد. هریک از [[محدث|محدثان]] و مفسران، از کتابی "درس افتتاح" دادند، سپس واعظ ایاصوفیه وعظ کرد و آنگاه مراسم نیایش صورت گرفت. پس از مراسم گشایش، پادشاه به کارکنان کتابخانه هدایایی بخشید.
  
به نوشته صبحي محمد، مورخ ترك، كتابخانه اياصوفيه در بدو تأسيس، مجموعه باارزشي داشته كه بالغ بر 4000 جلد مي‌شد. شماري از كتاب‌هاي اين مجموعه از "خزينه عامره" آورده شده بود؛ و بخش مهمي از آن را دولتمرداني چون صدراعظم، شيخ‌الاسلام، و "دارالسعاده آغاسي" (رئيس خواجگان حرمسرا)، به رسم هديه براي سلطان محمود اول، به كتابخانه بخشيده بودند. در فهرست كتاب‌هاي اين كتابخانه كه با دقت تمام تهيه شده، مهر ورود كتاب‌ها و مهر تأييد بازرس حَرَمين ]مكه و مدينه[، قاضي عسگرهاي آناطولي، و روم ايلي مشاهده مي‌شود. از فهرست‌هاي ديگر اين كتابخانه كه در سال‌هاي بعد تهيه شده، برمي‌آيد كه مجموعه نفيس كتاب‌هاي آن با دقت تمام محافظت شده است. كتابخانه اياصوفيه پنج فهرست دارد كه چهارتاي آن خطي و يكي چاپي است.
+
گشایش این کتابخانه، در میان مردم نیز واکنش‌هایی پدید آورد، مثلا در حماسه‌ای که به مناسبت گشایش سروده شد، تزیینات بنا وصف شده بود و گفته می‌شد که همه مردم آن را می‌پسندیدند. سلطان محمود اول نیز پس از گشایش کتابخانه، بارها به مناسبت‌هایی از آنجا بازدید کرد و به مسئولان آن، از جمله "حافظ‌الکتب" (کتابدار)ها، "مُجلِّد" (صحاف)ها، و "مستحفظ" (نگهبان)های آن هدیه‌ها داد.
  
كتابخانه اياصوفيه در قياس با ديگر كتابخانه‌هاي عثماني، كاركنان و متصديان بيشتري داشته است. شمار آنها كه به بيست و دو تن مي‌رسيد بدين شرح است: شش تن "حافظ كُتُب" (كتابدار)؛ دو نفر "نقطه‌جي" (نقطه‌گذار) كه علاوه بر تطبيق كتب ]استنساخ شده[ موظف بودند درس كساني را كه ]صحيح [بخاري مي‌خواندند، تعقيب و صفحه‌اي را كه به آن رسيده بودند يادداشت كنند؛ دو مستحفظ كه مأمور حفاظت و نظافت كتابخانه بودند؛ دو "بَوّاب" (دربان)؛ سه فراش (مستخدم)؛ يك "ماني‌النقوش" (نقاش)؛ دو تعميركار كه با هم مأمور مرمت كتابخانه بودند؛ يك "قورشونْي" (سُرب‌كار، ظاهرآ براي مرمت گنبد بناها كه با ورقه‌هاي سربي پوشانده مي‌شد)؛ و يك "بُخورجي" (مسئول بخور دادن) كه كارش معطر كردن فضاي كتابخانه بود. براي اين كاركنان، در مقايسه با كاركنان ساير كتابخانه‌ها، دستمزدهاي بسيار بالايي تعيين شده بود.
+
به نوشته صبحی محمد، مورخ ترک، کتابخانه ایاصوفیه در بدو تأسیس، مجموعه باارزشی داشته که بالغ بر ۴۰۰۰ جلد می‌شد. شماری از کتاب‌های این مجموعه از "خزینه عامره" آورده شده بود؛ و بخش مهمی از آن را دولتمردانی چون صدراعظم، شیخ‌الاسلام، و "دارالسعاده آغاسی" (رئیس خواجگان حرمسرا)، به رسم هدیه برای سلطان محمود اول، به کتابخانه بخشیده بودند.  
  
جلسات درس كه قبل از كتابخانه اياصوفيه در چند كتابخانه ديگر نيز داير شده بود، در اين كتابخانه نظم خاصي پيدا كرد. استاداني با عناوين "درس عام" (مدرس علوم ديني)، "محدث"، و "شيخ‌الُقراء" موظف بودند كه در بعضي روزهاي هفته براي طلاب تدريس كنند، ضمن آنكه براي طلابي كه در اين جلسات شركت مي‌كردند، اجرتي تعيين شده بود.
+
در فهرست کتاب‌های این کتابخانه که با دقت تمام تهیه شده، مهر ورود کتاب‌ها و مهر تأیید بازرس حَرَمین [<nowiki/>[[مکه]] و [[مدینه|مدینه]]]، قاضی عسگرهای آناطولی، و روم ایلی مشاهده می‌شود. از فهرست‌های دیگر این کتابخانه که در سال‌های بعد تهیه شده، برمی‌آید که مجموعه نفیس کتاب‌های آن با دقت تمام محافظت شده است. کتابخانه ایاصوفیه پنج فهرست دارد که چهارتای آن خطی و یکی چاپی است.
  
مجموعه كتابخانه اياصوفيه در 1347ش./1968، به كتابخانه سليمانيه انتقال داده شد.
+
کتابخانه ایاصوفیه در قیاس با دیگر کتابخانه‌های عثمانی، کارکنان و متصدیان بیشتری داشته است. شمار آنها که به بیست و دو تن می‌رسید بدین شرح است: شش تن "حافظ کتُب" (کتابدار)؛ دو نفر "نقطه‌جی" (نقطه‌گذار) که علاوه بر تطبیق کتب [استنساخ شده] موظف بودند درس کسانی را که [صحیح] بخاری می‌خواندند، تعقیب و صفحه‌ای را که به آن رسیده بودند یادداشت کنند؛ دو مستحفظ که مأمور حفاظت و نظافت کتابخانه بودند؛ دو "بَوّاب" (دربان)؛ سه فراش (مستخدم)؛ یک "مانی‌النقوش" (نقاش)؛ دو تعمیرکار که با هم مأمور مرمت کتابخانه بودند؛ یک "قورشونْی" (سُرب‌کار، ظاهرآ برای مرمت گنبد بناها که با ورقه‌های سربی پوشانده می‌شد)؛ و یک "بُخورجی" (مسئول بخور دادن) که کارش معطر کردن فضای کتابخانه بود. برای این کارکنان، در مقایسه با کارکنان سایر کتابخانه‌ها، دستمزدهای بسیار بالایی تعیین شده بود.
 +
 
 +
جلسات درس که قبل از کتابخانه ایاصوفیه در چند کتابخانه دیگر نیز دایر شده بود، در این کتابخانه نظم خاصی پیدا کرد. استادانی با عناوین "درس عام" (مدرس علوم دینی)، "محدث"، و "شیخ‌الُقراء" موظف بودند که در بعضی روزهای هفته برای طلاب تدریس کنند، ضمن آنکه برای طلابی که در این جلسات شرکت می‌کردند، اجرتی تعیین شده بود.
 +
 
 +
مجموعه کتابخانه ایاصوفیه در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸م، به کتابخانه سلیمانیه انتقال داده شد.
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* [http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%20%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%87.aspx دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "كتابخانه اياصوفيه" از اسماعيل اي. ارونسال <ref>Ismail E. Erünsal</ref>(TDVIA) ترجمه علي كاتبي]، بازیابی: 15 مرداد 1392.
 
  
==پانویس==   
+
*[http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%20%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%87.aspx دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "كتابخانه اياصوفيه" از اسماعيل اي. ارونسال (Ismail E. Erünsal)] ترجمه علي كاتبي، بازیابی: 15 مرداد 1392.
{{پانویس}}
+
 
 +
*اکبر تقی پور، ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺩﺳﺘﻨﻮﻳﺲ ﻫﺎﻯ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺍﻳﺎﺻﻮﻓﻴﻪ ـ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ، کلیات کتاب ماه، شماره 38، در دسترس در [http://www.mirasmaktoob.ir/d.asp?id=10983 میراث مکتوب]، بازیابی:18 آذر 1392.
 +
 
 +
[[رده:کتابخانه های تاریخی جهان اسلام]]
 +
[[رده:اماکن ترکیه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۳۷

ﺑﻨﺎﻯ «ﺍﻳﺎﺻﻮﻓﻴﻪ»، ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ «ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ» ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﺩﺭ ﺗﺮﻛﻴﻪ، ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺑﺰﺭگ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﺛﺮﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﻴﺰﺍﻧﺲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻨﻮﺱ ﺍﻭﻝ ﺑﻨﺎ ﺷﺪ، ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۹۱۶ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻛﻠﻴﺴﺎ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۴۸۱ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺴﺠﺪ ﻓﻌﺎﻝ ﺑﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺁﺗﺎﺗﻮﺭﻙ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۳۵ﻡ ﺑﻪ ﻣﻮﺯﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ.

کتابخانه ایاصوفیه از ملحقات مسجد اياصوفيه است که توسط سلطان محمد اول تأسیس شده است. این بنا چه از لحاظ معماری، و چه از حیث داشتن مجموعه کتابی گرانبها، و نیز از بابت خدمه زیادی که نسبت به زمان خود داشته، شایان توجه است. وقفنامه این کتابخانه در شوال ۱۱۵۲ق. تهیه شد و مقدار زیادی از کتاب‌های آن نیز در شعبان همان سال تأمین گردید، اما مراسم گشایش آن در ۲۴ محرم ۱۱۵۳ انجام گرفت. در این مراسم که محمود اول نیز در آن شرکت داشت، آیین ختم صحیح بخاری صورت گرفت و دعای آن خوانده شد. هریک از محدثان و مفسران، از کتابی "درس افتتاح" دادند، سپس واعظ ایاصوفیه وعظ کرد و آنگاه مراسم نیایش صورت گرفت. پس از مراسم گشایش، پادشاه به کارکنان کتابخانه هدایایی بخشید.

گشایش این کتابخانه، در میان مردم نیز واکنش‌هایی پدید آورد، مثلا در حماسه‌ای که به مناسبت گشایش سروده شد، تزیینات بنا وصف شده بود و گفته می‌شد که همه مردم آن را می‌پسندیدند. سلطان محمود اول نیز پس از گشایش کتابخانه، بارها به مناسبت‌هایی از آنجا بازدید کرد و به مسئولان آن، از جمله "حافظ‌الکتب" (کتابدار)ها، "مُجلِّد" (صحاف)ها، و "مستحفظ" (نگهبان)های آن هدیه‌ها داد.

به نوشته صبحی محمد، مورخ ترک، کتابخانه ایاصوفیه در بدو تأسیس، مجموعه باارزشی داشته که بالغ بر ۴۰۰۰ جلد می‌شد. شماری از کتاب‌های این مجموعه از "خزینه عامره" آورده شده بود؛ و بخش مهمی از آن را دولتمردانی چون صدراعظم، شیخ‌الاسلام، و "دارالسعاده آغاسی" (رئیس خواجگان حرمسرا)، به رسم هدیه برای سلطان محمود اول، به کتابخانه بخشیده بودند.

در فهرست کتاب‌های این کتابخانه که با دقت تمام تهیه شده، مهر ورود کتاب‌ها و مهر تأیید بازرس حَرَمین [مکه و مدینه]، قاضی عسگرهای آناطولی، و روم ایلی مشاهده می‌شود. از فهرست‌های دیگر این کتابخانه که در سال‌های بعد تهیه شده، برمی‌آید که مجموعه نفیس کتاب‌های آن با دقت تمام محافظت شده است. کتابخانه ایاصوفیه پنج فهرست دارد که چهارتای آن خطی و یکی چاپی است.

کتابخانه ایاصوفیه در قیاس با دیگر کتابخانه‌های عثمانی، کارکنان و متصدیان بیشتری داشته است. شمار آنها که به بیست و دو تن می‌رسید بدین شرح است: شش تن "حافظ کتُب" (کتابدار)؛ دو نفر "نقطه‌جی" (نقطه‌گذار) که علاوه بر تطبیق کتب [استنساخ شده] موظف بودند درس کسانی را که [صحیح] بخاری می‌خواندند، تعقیب و صفحه‌ای را که به آن رسیده بودند یادداشت کنند؛ دو مستحفظ که مأمور حفاظت و نظافت کتابخانه بودند؛ دو "بَوّاب" (دربان)؛ سه فراش (مستخدم)؛ یک "مانی‌النقوش" (نقاش)؛ دو تعمیرکار که با هم مأمور مرمت کتابخانه بودند؛ یک "قورشونْی" (سُرب‌کار، ظاهرآ برای مرمت گنبد بناها که با ورقه‌های سربی پوشانده می‌شد)؛ و یک "بُخورجی" (مسئول بخور دادن) که کارش معطر کردن فضای کتابخانه بود. برای این کارکنان، در مقایسه با کارکنان سایر کتابخانه‌ها، دستمزدهای بسیار بالایی تعیین شده بود.

جلسات درس که قبل از کتابخانه ایاصوفیه در چند کتابخانه دیگر نیز دایر شده بود، در این کتابخانه نظم خاصی پیدا کرد. استادانی با عناوین "درس عام" (مدرس علوم دینی)، "محدث"، و "شیخ‌الُقراء" موظف بودند که در بعضی روزهای هفته برای طلاب تدریس کنند، ضمن آنکه برای طلابی که در این جلسات شرکت می‌کردند، اجرتی تعیین شده بود.

مجموعه کتابخانه ایاصوفیه در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸م، به کتابخانه سلیمانیه انتقال داده شد.

منابع

  • اکبر تقی پور، ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺩﺳﺘﻨﻮﻳﺲ ﻫﺎﻯ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺍﻳﺎﺻﻮﻓﻴﻪ ـ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ، کلیات کتاب ماه، شماره 38، در دسترس در میراث مکتوب، بازیابی:18 آذر 1392.