میر محمد تقی مدرس: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | میر | + | میر محمدتقی مدرس (۱۲۷۳-۱۳۳۳ ه.ق) معروف به «مدرس ثانی» از فقهای برجسته قرن چهاردهم هجری است. علامه محمدتقی مدرس، [[فقیه|فقیهی]] مبارز و استادی کامل در [[اصول فقه|اصول]] بود که نزدیک به ۳۰ سال در [[مدرسه صدر بازار]] اصفهان به تدریس سطوح عالی [[فقه]] و اصول اشتغال داشت و به تربیت جمع کثیری از افاضل و دانشمندان همت گماشت. |
| − | |||
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
|نام شخصیت = | |نام شخصیت = | ||
| − | |نام کامل = میر | + | |نام کامل = میر محمدتقی مدرس |
|تصویر= [[پرونده:Mir-modares.jpg]] | |تصویر= [[پرونده:Mir-modares.jpg]] | ||
| − | |زادروز = | + | |زادروز = 1273 قمری |
|زادگاه = اصفهان | |زادگاه = اصفهان | ||
| − | |وفات = | + | |وفات = 1333 قمری |
|مدفن = اصفهان | |مدفن = اصفهان | ||
| − | |اساتید = | + | |اساتید = [[میرزا حبیب الله رشتی]]، [[میرزا محمدحسن شیرازی]]،... |
| − | |شاگردان = میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالشریعه، | + | |شاگردان = میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالشریعه،... |
| − | |آثار =الرسائل التقویه فی المسائل | + | |آثار =الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیة، رساله ای در تسامح در ادله سنن،... |
}} | }} | ||
| + | |||
==شرح حال== | ==شرح حال== | ||
| − | + | میر محمدتقی، فرزند علامه میر سید حسن مدرس میرصادقی، عالم فاضل جلیل القدر، عظیم المنزلة در ۱۳ ماه [[صفر]] سال ۱۲۷۳ ه.ق در [[اصفهان]] متولد شد.<ref>سید مصلح الدین مهدوی، اعلام اصفهان، تصحیح: نصرالهی، غلامرضا، ج ۲، نشر: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، سال ۱۳۸۷، ص ۲۱۹.</ref> | |
| + | |||
| + | در سه چهار ماهگی، پدر بزرگوارش بدرود جهان گفت و میر محمدتقی با وجود بی پدری بعد از طی مراتب کودکی، همت به تحصیل گماشته<ref>میرزا محمدعلی معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۶، نشر: نفائس، صص: ۲۰۳۱ و ۲۰۳۲.</ref> و جانشین خلفی برای پدر علامه اش، «میر سید حسن مدرس اعظم» بود که نام و خاطره پدر و مجالس درس او را در اذهان همگان زنده کرد. | ||
| − | + | ==تحصیلات و اساتید== | |
| − | + | محمدتقی مدرس پس از تحصیل در [[اصفهان]]، نزد [[سید محمدهاشم چهارسوقی|میرزا هاشم چهارسوقی]] راهی [[عتبات عالیات]] شد<ref>مهدوی، همان.</ref> و مدت ها در آن اراضی شریفه خدمت چندین نفر از معاریف علماء درس خواند.<ref>معلم حبیب آبادی، همان.</ref> وی از درس شیخ هادی طهرانی، حاج [[میرزا حبیب الله رشتی]] و [[آخوند خراسانی|آخوند ملا محمدکاظم خراسانی]] در [[نجف]] اشرف مستفیض شد. سپس به [[سامرا]] عزیمت نموده و از درس [[میرزا محمدحسن شیرازی|محمدحسن شیرازی]] بهره گرفت. همچنین از میر سید محمد فشارکی و [[میرزا محمدتقی شیرازی]] نیز کسب فیض نمود.<ref>مهدوی، همان.</ref> | |
| − | + | میر محمدتقی مدرس مدت ده سال در اعتاب مقدسه محضر علمای آن سامان کسب فیوضات نموده تا به مقامات عالیه [[اجتهاد]] نایل شد.<ref>سید مصلح الدین مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج ۱، تصحیح: نیلفروشان، محمدرضا، نشر: گلدسته، چاپ اول، ۱۳۸۴، ص ۴۰۵. </ref> | |
| − | + | ==تدریس و شاگردان== | |
| − | + | '''روش تدریس:''' | |
| − | + | مرحوم میر سید محمدحسن مدرس (معروف به میر سید حسن ثانی) فرزند و شاگرد مدرس ثانی، راجع به سبک بی نظیر پدر علّامه اش در تدریس و ویژگی های آن می نویسد: "از ویژگی علامه مدرس ثانی، قریحه غریب و سلیقه ابتکاری، استقامت معظم له جهت ورود در هر مسأله فقهی، اصولی و خروج از آنها بود. از دیگر خصایص معظم له، این بود که مسأله را به گونه ای بیان می فرمود که در میان دیگر مدرسین وقت [[اصفهان]] نظیری نداشت و فی الواقع بیانی ساحرانه داشت...". | |
| − | + | شیوه مدرس ثانی، محققانه، ابتکاری و با اسلوبی نو و بدیع بود. از جمله ویژگی های محفل درسی ایشان، توجه داشتن به نظرات علمای [[عامه]] و تطبیق آن با آرا و نظریات علمای [[شیعه]] بوده است. شیوه درسی [[فقیه]] اعظم و زعیم اکبر، بزرگ مرجع جهان تشیع مرحوم [[آیت الله بروجردی]] کاملاً شبیه به شیوه درسی علامه مدرس ثانی بود و به نظر برخی از محققین، ظاهراً مرحوم بروجردی شیوه مذکور را از استادشان در اصفهان تعلیم گرفته بوده اند. | |
| − | + | از دیگر خصوصیات مدرس ثانی، حافظه عجیب و خارق العاده ایشان بود که به ویژه از رموز موفقیت معظم له در امر تدریس و تحقیق به شمار می رفته است.<ref>دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، (علی کرباسی زاده اصفهانی) "علامه مدرس ثانی" حوزه اصفهان، سال دوم، شماره ۶، ۱۳۸۰، صص ۱۶۲ و ۱۶۳.</ref> | |
| − | + | '''شاگردان:''' | |
| − | + | محمدتقی مدرس سالها در [[مدرسه صدر بازار]] به تدریس [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] مشغول بود و جمعی از فضلاء از جمله: میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالشریعه، شیخ محمود مفید، میرزا مهدی دولت آبادی، میر سید حسن مدرس ثانی (فرزندش) و... در خدمت او حاضر می شدند.<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، صص ۲۱۹ و ۲۲۰.</ref> | |
| − | + | ==آثار و تألیفات== | |
| − | + | از آثار به جای مانده از ایشان، مجموعه ای موسوم به: الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیة که شامل ۶ قسمت می باشد و هر کدام رساله ای جداگانه است که عبارتند از: | |
| − | در | + | *رساله ای در بیان ضابطه ممیزه بین حق و حکم. |
| + | *رساله ای در صلوة مسافر. | ||
| + | *رساله ای در منجزّات مریض. | ||
| + | *رساله ای در قاعده "من ملک شیئاً ملک الاقرار به" | ||
| + | *رساله ای در ماهیت اجاره. | ||
| + | *رساله ای در مسأله ضمان. | ||
| + | *رساله عملیه. | ||
| + | *رساله ای در تسامح در ادله سنن. | ||
| + | *رساله ای در مسأله تعاریض و ترجیح. | ||
| + | *رساله ای در تحدید وقت مغرب و عشاء. | ||
| + | *رساله ای در وقت فرائض و نوافل. | ||
| + | *رساله ای در مسأله تکلیف کفار. | ||
| + | *رساله ای در اجتماع امر و نهی. | ||
| + | *رساله ای در "اعذار مانعة من الصلوة" که در [[ربیع الاول]] ۱۳۰۰ قمری (ظاهراً در ایام اقامت در اعتاب مقدسه) نوشته اند. | ||
| + | *رساله ای در مباحث [[اصول فقه|اصول]] که در زمان تحصیلاتشان در [[عتبات عالیات]] نوشته اند.<ref>حوزه اصفهان، همان، صص: ۱۷۷ و ۱۷۸.</ref> | ||
| − | + | مرحوم میر محمدتقی مدرس قضاوت هم می کرده، لیکن فوق العاده در حکم، مساهله می نموده است.<ref>میر سید علی جناب، رجال و مشاهیر اصفهان، تصحیح: پور عصار، رضوان، نشر: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵، ص ۴۹۲.</ref> | |
| − | == | + | ==فعالیت اجتماعی و سیاسی== |
| − | از | + | محمدتقی مدرس در سال ۱۳۰۹ ق، یا به نقل از کتاب دانشمندان و بزرگان اصفهان، در سال ۱۳۰۵ ق، به امر استادش [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای بزرگ شیرازی]] به اصفهان برگشته و به تدریس، تبلیغ و تحقیق مشغول شده و به جای پدر عالیقدر خود در مسجد رحیم خان به اقامه [[نماز جماعت]] پرداخت. |
| − | + | همچنین علامه مدرس ثانی مانند فقیه شهید مظلوم، مرحوم آیت الله [[شيخ فضل الله نورى|شیخ فضل الله نوری]]، هر چند ابتدا از هواخواهان [[مشروطیت|مشروطه]] به شمار می رفت، اما چون مشروطۀ مورد نظر ایشان مشروطه مشروعه بود، به تدریج از مخالفان سرسخت مشروطه غیرمشروعه به شمار رفتند. آقا میر محمدتقی مانند بسیاری از علمای دیگر در حمایت از جریان مشروطه ای که زیر نظر و تحت حمایت فقها و مجتهدین [[شیعه]] باشد از هیچ اقدامی دریغ نمی ورزید. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | در اعلامیه تاریخی علمای اصفهان بر ضّد سلطه اقتصادی بیگانه نیز، علامه مدرس ثانی به همراه برخی از علما و بزرگان وقت، مصرف کالاها و منسوجات بیگانه را تحریم و مردم را به استفاده از امکانات محدود ملی و تولیدات داخلی توصیه کرده اند.<ref>حوزه اصفهان، همان، صص: ۱۶۵ تا ۱۶۷.</ref> | |
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | وی سرانجام | + | وی سرانجام در شصت سالگی در شب دوشنبه هفتم ماه [[ربیع الثانی]] سنة ۱۳۳۳ قمری در اصفهان بدرود حیات گفت و در مقبره والد جدش (واقع در مسجد رحیم خان) دفن شد.<ref>معلم حبیب آبادی، همان منبع، صص: ۲۰۳۲ و ۲۰۳۳.</ref> |
| − | == پانویس == | + | ==پانویس== |
| − | <references/> | + | <references /> |
[[رده:علمای قرن سیزدهم]] | [[رده:علمای قرن سیزدهم]] | ||
[[رده:علمای قرن چهاردهم]] | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۵۴
میر محمدتقی مدرس (۱۲۷۳-۱۳۳۳ ه.ق) معروف به «مدرس ثانی» از فقهای برجسته قرن چهاردهم هجری است. علامه محمدتقی مدرس، فقیهی مبارز و استادی کامل در اصول بود که نزدیک به ۳۰ سال در مدرسه صدر بازار اصفهان به تدریس سطوح عالی فقه و اصول اشتغال داشت و به تربیت جمع کثیری از افاضل و دانشمندان همت گماشت.
| |
| نام کامل | میر محمدتقی مدرس |
| زادروز | 1273 قمری |
| زادگاه | اصفهان |
| وفات | 1333 قمری |
| مدفن | اصفهان |
|
| |
| اساتید | |
| شاگردان |
میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالشریعه،... |
| آثار |
الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیة، رساله ای در تسامح در ادله سنن،... |
محتویات
شرح حال
میر محمدتقی، فرزند علامه میر سید حسن مدرس میرصادقی، عالم فاضل جلیل القدر، عظیم المنزلة در ۱۳ ماه صفر سال ۱۲۷۳ ه.ق در اصفهان متولد شد.[۱]
در سه چهار ماهگی، پدر بزرگوارش بدرود جهان گفت و میر محمدتقی با وجود بی پدری بعد از طی مراتب کودکی، همت به تحصیل گماشته[۲] و جانشین خلفی برای پدر علامه اش، «میر سید حسن مدرس اعظم» بود که نام و خاطره پدر و مجالس درس او را در اذهان همگان زنده کرد.
تحصیلات و اساتید
محمدتقی مدرس پس از تحصیل در اصفهان، نزد میرزا هاشم چهارسوقی راهی عتبات عالیات شد[۳] و مدت ها در آن اراضی شریفه خدمت چندین نفر از معاریف علماء درس خواند.[۴] وی از درس شیخ هادی طهرانی، حاج میرزا حبیب الله رشتی و آخوند ملا محمدکاظم خراسانی در نجف اشرف مستفیض شد. سپس به سامرا عزیمت نموده و از درس محمدحسن شیرازی بهره گرفت. همچنین از میر سید محمد فشارکی و میرزا محمدتقی شیرازی نیز کسب فیض نمود.[۵]
میر محمدتقی مدرس مدت ده سال در اعتاب مقدسه محضر علمای آن سامان کسب فیوضات نموده تا به مقامات عالیه اجتهاد نایل شد.[۶]
تدریس و شاگردان
روش تدریس:
مرحوم میر سید محمدحسن مدرس (معروف به میر سید حسن ثانی) فرزند و شاگرد مدرس ثانی، راجع به سبک بی نظیر پدر علّامه اش در تدریس و ویژگی های آن می نویسد: "از ویژگی علامه مدرس ثانی، قریحه غریب و سلیقه ابتکاری، استقامت معظم له جهت ورود در هر مسأله فقهی، اصولی و خروج از آنها بود. از دیگر خصایص معظم له، این بود که مسأله را به گونه ای بیان می فرمود که در میان دیگر مدرسین وقت اصفهان نظیری نداشت و فی الواقع بیانی ساحرانه داشت...".
شیوه مدرس ثانی، محققانه، ابتکاری و با اسلوبی نو و بدیع بود. از جمله ویژگی های محفل درسی ایشان، توجه داشتن به نظرات علمای عامه و تطبیق آن با آرا و نظریات علمای شیعه بوده است. شیوه درسی فقیه اعظم و زعیم اکبر، بزرگ مرجع جهان تشیع مرحوم آیت الله بروجردی کاملاً شبیه به شیوه درسی علامه مدرس ثانی بود و به نظر برخی از محققین، ظاهراً مرحوم بروجردی شیوه مذکور را از استادشان در اصفهان تعلیم گرفته بوده اند.
از دیگر خصوصیات مدرس ثانی، حافظه عجیب و خارق العاده ایشان بود که به ویژه از رموز موفقیت معظم له در امر تدریس و تحقیق به شمار می رفته است.[۷]
شاگردان:
محمدتقی مدرس سالها در مدرسه صدر بازار به تدریس فقه و اصول مشغول بود و جمعی از فضلاء از جمله: میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالشریعه، شیخ محمود مفید، میرزا مهدی دولت آبادی، میر سید حسن مدرس ثانی (فرزندش) و... در خدمت او حاضر می شدند.[۸]
آثار و تألیفات
از آثار به جای مانده از ایشان، مجموعه ای موسوم به: الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیة که شامل ۶ قسمت می باشد و هر کدام رساله ای جداگانه است که عبارتند از:
- رساله ای در بیان ضابطه ممیزه بین حق و حکم.
- رساله ای در صلوة مسافر.
- رساله ای در منجزّات مریض.
- رساله ای در قاعده "من ملک شیئاً ملک الاقرار به"
- رساله ای در ماهیت اجاره.
- رساله ای در مسأله ضمان.
- رساله عملیه.
- رساله ای در تسامح در ادله سنن.
- رساله ای در مسأله تعاریض و ترجیح.
- رساله ای در تحدید وقت مغرب و عشاء.
- رساله ای در وقت فرائض و نوافل.
- رساله ای در مسأله تکلیف کفار.
- رساله ای در اجتماع امر و نهی.
- رساله ای در "اعذار مانعة من الصلوة" که در ربیع الاول ۱۳۰۰ قمری (ظاهراً در ایام اقامت در اعتاب مقدسه) نوشته اند.
- رساله ای در مباحث اصول که در زمان تحصیلاتشان در عتبات عالیات نوشته اند.[۹]
مرحوم میر محمدتقی مدرس قضاوت هم می کرده، لیکن فوق العاده در حکم، مساهله می نموده است.[۱۰]
فعالیت اجتماعی و سیاسی
محمدتقی مدرس در سال ۱۳۰۹ ق، یا به نقل از کتاب دانشمندان و بزرگان اصفهان، در سال ۱۳۰۵ ق، به امر استادش میرزای بزرگ شیرازی به اصفهان برگشته و به تدریس، تبلیغ و تحقیق مشغول شده و به جای پدر عالیقدر خود در مسجد رحیم خان به اقامه نماز جماعت پرداخت.
همچنین علامه مدرس ثانی مانند فقیه شهید مظلوم، مرحوم آیت الله شیخ فضل الله نوری، هر چند ابتدا از هواخواهان مشروطه به شمار می رفت، اما چون مشروطۀ مورد نظر ایشان مشروطه مشروعه بود، به تدریج از مخالفان سرسخت مشروطه غیرمشروعه به شمار رفتند. آقا میر محمدتقی مانند بسیاری از علمای دیگر در حمایت از جریان مشروطه ای که زیر نظر و تحت حمایت فقها و مجتهدین شیعه باشد از هیچ اقدامی دریغ نمی ورزید.
در اعلامیه تاریخی علمای اصفهان بر ضّد سلطه اقتصادی بیگانه نیز، علامه مدرس ثانی به همراه برخی از علما و بزرگان وقت، مصرف کالاها و منسوجات بیگانه را تحریم و مردم را به استفاده از امکانات محدود ملی و تولیدات داخلی توصیه کرده اند.[۱۱]
وفات
وی سرانجام در شصت سالگی در شب دوشنبه هفتم ماه ربیع الثانی سنة ۱۳۳۳ قمری در اصفهان بدرود حیات گفت و در مقبره والد جدش (واقع در مسجد رحیم خان) دفن شد.[۱۲]
پانویس
- ↑ سید مصلح الدین مهدوی، اعلام اصفهان، تصحیح: نصرالهی، غلامرضا، ج ۲، نشر: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، سال ۱۳۸۷، ص ۲۱۹.
- ↑ میرزا محمدعلی معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۶، نشر: نفائس، صص: ۲۰۳۱ و ۲۰۳۲.
- ↑ مهدوی، همان.
- ↑ معلم حبیب آبادی، همان.
- ↑ مهدوی، همان.
- ↑ سید مصلح الدین مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج ۱، تصحیح: نیلفروشان، محمدرضا، نشر: گلدسته، چاپ اول، ۱۳۸۴، ص ۴۰۵.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، (علی کرباسی زاده اصفهانی) "علامه مدرس ثانی" حوزه اصفهان، سال دوم، شماره ۶، ۱۳۸۰، صص ۱۶۲ و ۱۶۳.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، صص ۲۱۹ و ۲۲۰.
- ↑ حوزه اصفهان، همان، صص: ۱۷۷ و ۱۷۸.
- ↑ میر سید علی جناب، رجال و مشاهیر اصفهان، تصحیح: پور عصار، رضوان، نشر: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵، ص ۴۹۲.
- ↑ حوزه اصفهان، همان، صص: ۱۶۵ تا ۱۶۷.
- ↑ معلم حبیب آبادی، همان منبع، صص: ۲۰۳۲ و ۲۰۳۳.
