زین العابدین مازندرانی

زین العابدین مازندرانی(1227- 1309قمری) اهل شهر بابل (بارفروش) مازندران بود که پس از تکمیل تحصیلات خود، در کربلا مقیم شد و از کرسی درس او عالمان متعددی به مقام اجتهاد رسيدند. او پس از وفات صاحب ضوابط مرجع تقلید بسیاری از شیعیان گردید.

تحصیلات

زین العابدین تحصیلات خود را در بارفروش آغاز کرد. استاد بزرگ شیخ زین العابدین در بارفروش سعیدالعلماء مازندرانی بود. شیخ از او اجازه روایت نیز داشته است. بعد از این استفاده، شیخ برای تکمیل تحصیلات خود در رجب ۱۲۵۰ قمری به عراق مهاجرت کرد. در این سفر او با استاد خود سعیدالعلماء هم سفر بود. شیخ مدتی را در کربلا تحصیل نمود و پس از آن به نجف رفت. سید ابراهیم قزوینی(صاحب ضوابط) (م۱۲۶۴ قمری)، شیخ محمد حسین اصفهانی(صاحب فصول)، شیخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهر) (م۱۲۶۶ قمری)، شیخ علی آل کاشف الغطاء و شیخ مرتضی انصاری از اساتید او در کربلا و نجف بوده‌اند.

تدریس

شیخ زین العابدین در نجف در مضیقه بوده است. به گونه‌ای که این وضع باعث می‌شود برای برطرف شدن این حالت به امیرالمؤمنین علیه السلام ، توسل جوید. در خواب حضرت به او می‌فرمایند: «در نجف زندگی شما به همین منوال خواهد بود. اگر می‌خواهید وضعیت شما خوب شود، به کربلابرو.» . پس از این رؤیای صادقه، ایشان به طرف کربلارهسپار می‌شد. یکی از ثروت مندان مازندرانی که در کربلا ساکن بود، در عالم خواب خدمت اباعبدالله الحسین، علیه السلام ، می‌رسد. ایشان به او می‌فرمایند: «فردا میهمانی به این اسم می‌آید. شما موظف‌اید از ایشان پذیرایی کنید.» . این مرد مازندرانی فردا جلوی دروازه می‌ایستد تا با نشانی خواب، میهمان را پیدا کند. اتفاقا شیخ زین العابدین با کوله بار از دروازه ی کربلاوارد می‌شود و مرد ثروت مند خواب خود را برای او نقل می‌کند و از شیخ پذیرایی می‌کند.

مراجعت شیخ به کربلابعد از وفات استادش صاحب جواهربوده است. او بعد از ورود به کربلا به تدریس مشغول می‌شود. عالم بزرگ آن زمان در کربلا شیخ محمدحسین فاضل اردکانی بود و دومین قطب علمی کربلا شیخ زین العابدین مازندرانی بود. او در کربلابه منصب امامت و فتوا رسید. بعد از وفات مرحوم فاضل اردکانی ریاست مطلق علمی کربلا با او بود. شیخ در کربلابه تدریس و تربیت شاگرد مشغول شد و فضلای زیادی از حوزه ی درسی وی برخاستند.

مرجعیت

از ميرزا زين العابدين مازندرانی به عنوان مرجع تقلید بسیاری از شیعیان پس از وفات صاحب ضوابط، در عراق و ایران و هند یاد شده است رساله عملیه او بارها در آن زمان به چاپ رسیده است. کثرت مقلدان وی به قدری بود که به گفتۀ فشارکی، ملقب به «کعبه» و «قبله» بود. سید محسن امین که در سال ۱۳۰۸ق به عراق رفته، هنگام برشمردن علمای بزرگ و مراجع تقلید، زین العابدین مازندرانی را به عنوان مرجع بزرگ کربلا نام برده است.

آثار

از وی آثاری چند برجای مانده است از جمله:

• ذخیرة المعاد: در علم فقه و به فارسی
• زینة العباد:رساله او به فارسی با حواشی آخوند خراسانی
• رساله در مناسک حج
• رساله در ارتداد
• رساله‌ای در نماز
• زینة العباد در شرح شرائع الاسلام
• کتابی در اصول فقه از ابتدا تا انتها
• حواشی بر کتاب جواهر
• حواشی بر مسالک الافهام

درگذشت

مازندرانی در ذی قعده سال ۱۳۰۹ق درگذشت و در باب قاضی الحاجات در صحن حرم امام حسین(ع) به خاک سپرده شد. البته در روز وفاتش اختلافاتی وجود دارد، برخی ۱۳، بعضی ۱۶، عده‌ای ۱۷ و برخی هم ۱۹ ذی قعده را ذکر کرده‌اند.

منابع

• احسان فتاحی اردکانی، زندگی نامه زین العابدین مازندرانی، در گلشن ابرار، جلد9
• زین‌العابدین مازندرانی، ویکی شیعه

الکنی و الالقاب، ج 2، ص 314.

اعیان الشیعة، سید محسن امین، دار التعارف للمبوعات، بیروت، بی تا، ج 7، ص 167.

تراجم الرجال، سید احمد حسینی، کتابخانه مرعشی نجفی، قم، 1414، ج 1، ص 227.

سر دلبران، شیخ مرتضی حائری، ص۱۳۱.

مجله ی پیام حوزه شماره ی ۲۰.

آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۵۸۶؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳؛

آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵

معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۳، ص۸۴۵.

امین، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۵۳.

آقابزرگ، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰

آقابزرگ، الذریعه، ج۱۲، ص۹۳.

مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶؛ زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۶۵.

شیخ زین العابدین مازندرانی

آقابزرگ، الذریعه، ج۱۵، ص۵۶.

اعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۷، ص۱۶۷.

امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.