انجیل یوحنا
«انجیل یوحنّا» حدود شصت سال پس از حضرت مسیح (علیه‌السلام) یعنى اواخر قرن اول میلادی توسط شخصی به نام «یوحنّا» - از حواریون دوازده‌گانه - نوشته شده است. در این انجیل به آمدن «فارقلیط» موعود بشارت داده شده، که پس از عیسی مسیح آمده و همه چیز را تعلیم خواهد داد؛ این کلمه به معنای «ستوده‌ترین» (احمد) بوده و اشاره به پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) است.
معرفی اجمالی
«یوحنّا» از شاگردان مسیح علیه السلام و از دوستان و همسفران پولس است. با اینکه یوحنا پس از گرفتاری عیسی علیه السلام، به همراه دیگر شاگردان از آنجا گریخت، اما مسیح علیه السلام او را مورد عنایت قرار داد و فرزند مادر خود خواند.
برخی از دانشمندان «عهد جدید» در انتساب این انجیل به یوحنّا تردید کرده‌اند؛ و انجیل یوحنا، بیش از انجیل های دیگر در بین علمای کتاب مقدس محل تردید و بحث قرار گرفته است؛ چنانکه برخی بر این باورند که نویسنده آن، یوحنا پسر زبدی، یکی از حواریون و شاگردان نزدیک عیسی مسیح است و مورخان وی را یوحنای رسول، شاگرد یوحنای تعمید دهنده (حضرت یحیی علیه السلام) می‌دانند که عیسی او و برادرش یعقوب را به نزد خود خواند و از آن پس این دو و پطرس از نزدیک‌ترین شاگردان مسیح شدند. گروهی نیز، یوحنای شیخ را نویسنده این انجیل می‌دانند و معتقدند که او همان یوحنای حواری است. «برطشنیدر» می‌گوید: «تمام این انجیل و نامه‌های یوحنا از نوشته‌های او نیست و توسط گروهی دیگر در آغاز قرن دوم نوشته شده و به یوحنا نسبت داده شده تا مورد اعتماد مردم قرار گیرد.» گروهی دیگر آن را اثر یکی از دانش آموختگان اسکندریه می‌دانند.
این انجیل بعد از اناجیل دیگر و در آسیای صغیر منتشر شده است. درباره زمان نوشتن آن نیز تردید وجود دارد و احتمال داده‌اند که بین سال‌های ۹۶ تا ۱۰۰ میلادی بوده است. اگر زمان شهادت یوحنا آشکار بود، امکان داشت که در مورد درستی و یا نادرستی نسبت این انجیل به او داوری کرد؛ اما در مورد زمان شهادت او نیز اختلاف است که برخی سال شهادت وی را سال ۱۰۰ میلادی و گروه دیگر سال ۷۰ میلادی می‌دانند.
محتوای انجیل یوحنا
«انجیل یوحنّا» تفاوت‌های بسیاری با سه انجیل دیگر (متّى، مرقس و لوقا) دارد؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت حدود ۹۰% محتوای آن در اناجیل دیگر وجود ندارد. «انجیل یوحنا» مختصرى از اتفاقات مهم مربوط به زندگى عیسی علیه السلام را دارد، به اضافه تعلیمات روحانى و اوامر او که در سایر اناجیل بدان توجهى نشده است. ولى برخى مطالب را چون داستان میلاد و صعود مسیح و «عشاء ربّانى» و از این قبیل عجایب که سه انجیل دیگر آورده اند متعرض نشده. و از این رو محققان گفته اند که «یوحنا» از آن سه متأخرتر است.
در این انجیل عیسی مسیح به عنوان پسر خدا و کسی که از ازل بوده، معرفی می‌شود و مسیحیان در اثبات الوهیت عیسی علیه السلام، بر این انجیل بسیار تکیه می‌کنند. همچنین در این انجیل، معجزاتی به مسیح علیه السلام نسبت داده شده که در اناجیل دیگر نیست.
در انجیل یوحنا، مطالب و آموزه های عرفانی مانند: مواجهه مستقیم با خداوند، ورود به ملکوت خداوند، وحدت وجود، انسان کامل، تولد ثانی و مراحل سه گانه سلوکی (تزکیه، اشراق و اتحاد) بیان شده است.
همچنین در بین اناجیل اربعه، تنها «انجیل یوحنا» ویژگی های «شخصی» را بیان می کند که نشانه هایی از ابدیت و جهان شمولی آیین و تعالیم او در آینده، به روشنی به چشم می خورد. شخصی که با لفظ «پارقلیطا» در آنجا از آن یاد می شود، شواهد متعددی وجود دارد که ویژگی های آن با ویژگی های همان «احمد» موجود در آیه «وَإِذْ قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیمَ یا بَنِی إِسْرَائِیلَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیکمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَینَ یدَی مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ یأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ...»[۱] مطابقت دارد.
توضیح اینکه، در سه مورد از «انجیل یوحنّا»، روى کلمه «فارقلیط» تکیه شده که در ترجمه‌هاى فارسى، به «تسلّى دهنده» ترجمه شده است، از جمله مسیح می گوید: «من از پدر خواهم خواست و او "تسلّى دهنده‌ى" دیگر به شما خواهد داد که تا ابد با شما خواهد ماند.»[۲]
نکته این است که در متن سریانى اناجیل که از اصل یونانى گرفته شده است، به جاى «تسلّى دهنده» (فاراقلیط)، کلمه «پارقلیطا» آمده: «وَ اَنا بِت طالبِن مِن بَبِی وَخینَ پارقَلیطا بِت یبِل لُوخُون هَل اَبَد»؛[۳] و در متن یونانى «پیرکلتوس» آمده، که از نظر فرهنگ یونانى به معنى «شخص مورد ستایش» و معادل واژه‌هاى «محمّد و احمد» در زبان عربى است. در واقع، اصل این کلمه (پارقلیط) در زبان یونانی «پریکلیتوس» به معنای «ستوده ترین» است، نه «پاراکلیتوس» (فاراقلیط) به معنای «تسلی دهنده».[۴] ولى هنگامى که ارباب کلیسا متوجّه شدند انتشار چنین ترجمه‌اى ضربه‌ى شدیدى به تشکیلات آنها وارد مى‌کند، به جاى «پیرکلتوس»، کلمه‌ى «پاراکلتوس» را نوشتند که به معناى «تسلّى دهنده» است و با این تحریف آشکار، این سند زنده را دگرگون ساختند، هر چند با وجود این تحریف، بشارت روشنى از ظهور یک پیامبر بزرگ در آینده مشهود است.[۵]
لازم به ذکر است که در کتاب عهد جدید، علاوه بر «انجیل یوحنّا»، بخشی به نام «نامه‌هاى یوحنّا» نیز وجود دارد. پس از نامه‌هاى پطرس به سه فقره از نامه‌هاى یوحنّا برخورد مى‌کنیم که به ترتیب رساله هاى ۲۳ و ۲۴ و ۲۵ عهد جدید را تشکیل مى‌دهند. یکى از این نامه ها جنبه عمومى دارد و ممکن است که به ضمیمه انجیل خود، به عنوان پاسخ به ایرادهایى نوشته که برخى مخالفان به شخصیت عیسى داشته‌اند. صاحب کتاب قاموس مقدّس مى‌گوید: عموماً معتقدند که نامه‌هاى یوحنّا در اُفسس به سال‌هاى ۹۶ تا ۹۸ میلادى نگارش یافته است.
پانویس
منابع
- "تولدی نو (سفر من از مسیحیت به اسلام)"، در دسترس در: پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب.
- "آموزهای عرفانی در اناجیل هم نوا و انجیل یوحنا"، مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی، ۱۴۰۱.
- "پارقلیطا در انجیل یوحنا همان احمد(ص) است"، فصلنامه معرفت ادیان، شماره ۱۲.
- تفسیر نور، محسن قرائتی.
