علی بن احمد پنجگردی
این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«ابوالحسن علی بن احمد پَنجگردی» (۵۰۳-۴۳۳ ق)، محدّث، لغوی، ادیب و شاعر شیعه ایرانی در سده ششم قمری است. پنجگردی از نخستین گردآورندگان دیوان اشعار امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) است.
محتویات
زندگی‌نامه
ابوالحسن علی بن احمد پَنجگردی در ۴۳۳ قمری در پنجگرد (فنجکرد)، از قریه های نیشابور به دنیا آمد.[۱] او معاصر بزرگانی همچون فتال نیشابوری (متوفی ۵۰۸) و زمخشری (متوفی ۵۳۸) بود.
ابوالحسن پنجگردی را با القابی همچون بقیة المشایخ، شیخ الافاضل، اعجوبه دوران، آیت اقران، امام، ادیب، اریب و لبیب کامل، ستوده اند.[۲]
پنجگردی لغت و دیگر علوم ادبی را نزد یعقوب بن احمد ادیب (متوفی ۴۷۴)، استاد مشهور در ادب و لغت و صاحب تألیفات و شاگردان فراوان فرا گرفت و حدیث را نیز از قاضی ناصحی آموخت.[۳]
از جمله شاگردان پنجگردی، احمد بن محمد مَیدانی (متوفی ۵۱۸) بود.[۴] میدانی کتاب «السامی فی الأسامی» خود را به نام و تشویق استادش پنجگردی تألیف کرد و در دیباچه کتاب خود او را فراوان ستود. برخی معاصران پنجگردی نیز زبان به مدح او گشوده اند.[۵] عبدالکریم سمعانی (متوفی ۵۶۲) او را از مشایخ حدیث خود معرفی کرده و نظم و نثرش را ستوده است.
علی بن احمد پنجگردی هشتاد سال زیست و در پایان عمر زمین گیر شد. او در سال ۵۰۳ قمری (یا ۵۱۲ ق) درگذشت و در قبرستان حیره در مقبره «نوح» به خاک سپرده شد.[۶]
شعر پنجگردی
برخی شاعران معاصر پنجگردی مانند عبدالکریم سمعانی زبان به مدح او گشوده، و نظم و نثرش را ستوده اند. علامه امینی[۷] او را از شاعران «غدیریه» سرای سده ششم هجری برشمرده است. شوشتری نیز ابیات غدیریة او را آورده است.
پنجگردی از نخستین گردآورندگان دیوان اشعار امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. کتاب «تاج الاشعار» یا «سَلوة الشیعة» که حاوی اشعار آن حضرت است از پنجگردی می باشد.[۸] این کتاب به گفته قطب الدین کَیْدَری (متوفی قرن ششم) دارای دویست بیت از اشعار منسوب به حضرت علی علیه السلام است که وی این ابیات را در کتاب خود، «انوار العقول فی اشعار وصیّ الرسول» آورده و آن را از مصادر خود برشمرده است.[۹]
علامه مجلسی (متوفی ۱۱۱۰) نیز در فهرست مصادر «بحارالانوار»[۱۰] از دیوان اشعار منسوب به حضرت علی علیه السلام گرد آمده توسط پنجگردی نام برده است. نسخه ای از کتاب پنجگردی در کتابخانه مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری فعلی) موجود است.[۱۱] اشعار پراکنده ای نیز از او در منابع مختلف نقل شده است.[۱۲]
پانویس
- ↑ امینی، الغدیر، ج۴، ص۳۱۹.
- ↑ یاقوت حموی، معجم‌الادباء؛ فتال نیشابوری، ج۱، ص۱۰۳، ۲۳۶؛ شوشتری، ج۱، ص۵۶۲.
- ↑ رجوع کنید به سمعانی، الانساب.
- ↑ افندی اصفهانی، ج۳، ص۳۵۲؛ امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۵۶؛ امینی، الغدیر.
- ↑ رجوع کنید به یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۶، ص۹۷.
- ↑ یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۱۲، ص۲۷۰؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۳، ص ۲۰۵؛ امینی، ج۴، ص۳۲۰.
- ↑ الغدیر، ج۴، ص۳۱۹.
- ↑ ابن شهر آشوب، معالم، ص۷۱.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه؛ امین، اعیان، ج۹، ص۲۵۰.
- ↑ مجلسی، ج۱، ص۴۲.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، ج۱۲، ص۲۲۳.
- ↑ رجوع کنید به ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۱۰۶؛ فتال نیشابوری، ج۱، ص۱۰۳؛ یاقوت حموی، ج۱۲، ص۲۷۱ـ۲۷۲.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "پنجگردی"، از باقر قربانی زرّین.
