نهایة الحکمه (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید محمدحسین طباطبایی |
| موضوع | فلسفه اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | علی زارعی سبزواری |
|
| |
کتاب «نهایة الحکمة» از تألیفات علامه طباطبایی (م، ۱۳۶۰ ش)، کتابی فلسفی و به زبان عربی است. کتاب «نهایة الحکمه» به منظور تدریس فلسفه در حوزه‌های علمی نگارش یافته و هم اکنون به عنوان متن درسی فلسفه معروف می‌باشد.
مؤلف
آیت‌الله سید محمدحسین طباطبایی، معروف به علامه طباطبایی (۱۲۸۱-۱۳۶۰ ش)، فقیه، عارف، فیلسوف و مفسر بزرگ شیعه معاصر است. علامه پس از تحصیلات مقدماتی به نجف رفت و از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۴ شمسی از اساتید بزرگ آنجا همچون سید علی آقای قاضی، آیت‌الله شیخ محمدحسین اصفهانى، آیت‌الله میرزای نایینى، سید ابوالحسن اصفهانى و آیت‌الله حجّت کوه‌کمرى بهره گرفت.
علامه طباطبایی در سال ۱۳۲۵ شمسی به قم رفت و در آنجا شروع به تدریس دروس تفسیر قرآن و فلسفه نمود که در آن زمان چندان بدان اهمیت داده نمی شد و این کار او موجب رونق این دو در حوزه قم شد. بسیاری از مدرسان بعدی فلسفه در حوزه علمیه قم شاگردان او بودند.
آثار ارزشمند دیگر مرحوم علامه طباطبایی علاوه بر «نهایة الحکمه» عبارتند از: تفسیر المیزان، بدایة الحکمة، سنن النبی، شیعه در اسلام و قرآن در اسلام.
معرفی کتاب
علامه طباطبایی کتاب «بدایة الحکمه» را به عنوان اولین متن درسی برای جویندگان حکمت الهی تالیف نمودند و «نهایة الحکمه» را برای کسانی که به خوبی «بدایة الحکمه» را فراگرفته و با مسایل فلسفی اسلامی آشنایی حاصل کرده اند، 5 سال بعد نگاشته اند.
در واقع اگر «بدایه» برای مرحله ابتدایی فلسفه است، «نهایه» برای مرحله پایانی آن تنظیم گردیده و در اکثر مراحل «نهایة الحکمه» مباحث مفصل تر از آنچه در «بدایة الحکمه» است بررسی گردیده اند. یعنی اقوال و آراء بیشتری مطرح گردیده و درباره برخی مسایل عمیق تر مطالب ذکر شده اند و به اشکالات نیز پاسخ های دقیق تری داده شده است.
دشواری فهم مطالب «نهایة الحکمه» مربوط به همین موارد است، یعنی سطح مسایل مورد بحث «نهایه» بالاتر از سطح «بدایه» است، وگرنه در اغلب موارد، عبارات نهایه گویاتر است؛ به طوری که می توان از آن برای تبیین عبارات «بدایه» استفاده کرد.
«بدایة» و «نهایة» با ارائه مسیری مستقیم و هموار نمودن پستی ها و بلندی ها، طریقی بدیع و راهی رفتنی در برابر پویندگان حکمت متعالیه و فلسفه اسلامی گشوده است. راهی که با بهره گیری از نور برهان، مصباح ذخایر فراوان عقلی و مشکوة میراث علمی گذشتگان، افق درخشان حکمت نظری را نمایانده است تا ابواب حقیقت را با مفتاح عقل بگشاید.
کتاب «نهایة الحکمه» به منظور تدریس فلسفه در حوزه های علمی نگارش یافته و هم اکنون این کتاب بسان «بدایة الحکمه» به عنوان متن درسی فلسفه معروف می باشد و نسبت به سایر متون فلسفی از مزایایی برخوردار است.
ویژگی‌های کتاب
- اکتفا نمودن به اسلوب برهانی و پرهیز از به کاربردن مطالب شعری و ذوقی، که برای یک متن فلسفی بسیار ضروری است.
- رعایت نظم منطقی در چینش مراحل و فصول کتاب، به گونه ای که از مطالب پیشین، مطالب پسین را می توان استنتاج کرد.
- اهتمام به مسائل مهمتر و کلیدی و اجتناب از مباحث غیرلازم مانند طبیعیات.
- اجتناب از خلط میان علوم اعتباری با علوم حقیقی و اجتناب از بهره گیری از روش تجربه و حس در فلسفه نظری.
بخش‌های کتاب
نهایة الحکمه دارای 5 مرحله و 24 فصل است که عبارتند از:
- مرحله اول: 5 فصل، فی احکام الوجود الکلیة.
- مرحله دوم: 3 فصل، فی الوجود المستقل و الرابط.
- مرحله سوم: 1 فصل، فی انقسام الوجود الی ذهنی و خارجی.
- مرحله چهارم: 8 فصل، فی مواد القضایا.
- مرحله پنجم: 7 فصل، فی الماهیة و احکامها.
ترجمه، شرح و تعلیقات
بر اين کتاب تعليقات و شروح و ترجمه هاي فراوان نگاشته شده است که از جمله آنها شرح و ترجمه محمدتقی مصباح یزدی، حسين حقانی زنجانی، علی شيروانی، علی اوجبی و حسين عشاقی می باشد.
منابع
- "نهایة الحکمه"، کتابشناسی طهور، (22 خرداد 1391).
- "نهایة الحکمه"، حافظ فرزانه، پایگاه راسخون، (22 خرداد 1391).
