نصر بن قابوس

«نصر بن قابوس لخمی» از فقیهان و راویان موثق شیعه در قرن دوم هجری و از اصحاب امام صادق و امام کاظم و امام رضا علیهم‌السلام است. علمای رجال او را فردی جلیل‌القدر، فاضل و اهل ورع معرفی کرده‌اند.

نام کامل	نصر بن قابوس لخمی
زادگاه	کوفه
شاگردان	اسحاق بن ابراهیم، سعید بن ابی الجهم، صالح بن عقیه،...
آثار	کتاب الحدیث، كتاب نوادر،...

نصر در نظر رجالیان

نصر بن قابوس قابوسی، از قبیله «لخم» و اهل کوفه بود. ممکن است نامش در بعضی کتابها به گونه «نضر» هم آمده باشد که ظاهراً صحیح نیست.

احمد بن علی نجاشی می گوید: نصر بن قابوس، از امام صادق و امام کاظم و امام رضا عليهم‌السلام روايت مى‌كند و نزد ايشان فردی صاحب منزلت بوده و دارای کتابی است.

شیخ طوسی نیز نصر بن قابوس را در زمره سفرا و وکلای فاضل و مورد ستایش امام صادق (علیه‌السّلام) ذکر کرده و نوشته است که وی مدت بیست سال وکیل امام صادق (علیه‌السّلام) بود و کسی از این موضوع آگاهی نداشت.

و شیخ مفید در «الارشاد» می‌گوید: نصر از یاران خاص امام کاظم (علیه‌السّلام) به شمار می‌رفت و از فقیهان برجسته شیعه و فردی موثق و با ورع بود و از جمله راویانی است که امامت حضرت رضا (علیه‌السّلام) را از زبان امام کاظم (علیه‌السّلام) شنیده و نقل کرده است.

شيخ ابوعمرو کشی ضمن نقل روایاتی از نصر بن قابوس، آن را دالّ بر منزلت و تدیّن او می داند. کشّی از نصر روايت كرده كه گفت: «كنتُ عند أبي الحسن عليه السلام في منزله، فأخذ بيدي فوقفني على بيت من الدار، فدفع الباب فإذا علي ابنه عليه السلام وفي يده كتاب ينظر إليه، فقال لي: يا نصر تعرف هذا؟ قلت: نعم هذا علي ابنك، قال: يا نصر، أتدري ما هذا الكتاب الذي ينظر فيه؟ فقلت: لا، قال: هذا الجفر الذي لا ينظر فيه إلا نبي أو وصي. قال الحسن بن موسى: فلعمري ما شك نصر فيه ولا ارتاب حتى أتاه وفاة أبي الحسن عليه السلام»؛ در منزل حضرت ابوالحسن موسى عليه السلام بودم، پس گرفت آن حضرت دست مرا و آورد مرا بر در اطاقى از خانه و در را گشود، ديدم پسرش على عليه السلام را و در دستش كتابى است كه در آن نظر مى‌كند. پس فرمود به من: اى نصر! اين را مى‌شناسى؟ گفتم: آرى، اين پسر تو است. فرمود: اى نصر! مى‌دانى اين كتابى كه در آن نظر مى‌كند چيست؟ گفتم: نه، فرمود: اين جفرى است كه نظر نمى‌كند در آن مگر پيغمبر يا وصى پيغمبر. راوى گويد: كه براى نصر شك و ريب حاصل نشد در باب امامت تا آمد او را خبر وفات حضرت کاظم عليه السلام.

همچنین در روايت دیگری از نصر بن قابوس آمده است: «قلت لأبي الحسن الأول عليه السلام: إني سألت أبا عبدالله عليه السلام عن الامام من بعده، فأخبرني أنك أنت هو فلما توفى ذهب الناس عنك يمينا وشمالا، وقلت فيك أنا وأصحابي، فأخبرني عن الامام من ولدك. قال: ابني علي عليه السلام. فدل هذا الحديث على منزلة الرجل من عقله واهتمامه بدينه إن شاء الله»؛ وقتى خدمت امام موسى عليه السلام عرض كرد كه من از پدرت پرسيدم از امام بعد از او، آن جناب شما را تعيين كرد، پس زمانى كه آن حضرت رحلت فرمود، مردم به راست و چپ رفتند و من و اصحابم امامت را در تو گفتم. پس خبر ده مرا كه امام بعد از تو در اولاد تو كدام است؟ فرمود: پسرم على عليه السلام.

شاگردان و آثار

نصر بن قابوس، شاگردان و راویانی را تربیت کرده که از آن جمله‌اند: اسحاق بن ابراهیم، سعید بن ابی الجهم و صالح بن عقیه.

كتاب نوادر و کتاب الحدیث را برای او ذکر کرده اند.

منابع

• "نصر قابوسی"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۹۹.
• "نصر بن قابوس"، دايرةالمعارف طهور، بازیابی: 17 اردیبهشت 1393.
• منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، قسمت دوم، باب یازدهم: در تاريخ حضرت رضا عليه‌السلام.