مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

ابونصر فراهی

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«بدرالدین مسعود بن ابوبکر» معروف به «ابونصر فراهی» (م، ۶۴۰ ق)، فقیه، شاعر، ادیب و لغت‌شناس ایرانی در قرن هفتم هجری است. ابونصر فراهی در لغت و فقه و حدیث مهارت داشت. کتاب شعری معروف او «نصاب الصبیان»، نخستین کتاب لغت منظوم عربی به فارسی است که به منظور سهولت تعلیم لغات عرب به کودکان و نوآموزان بزرگسال فارسى زبان سروده شده است.

نام کامل ابونصر مسعود فراهی
زادگاه فراه، افغانستان
وفات ۶۴۰ قمری
مدفن فراه

Line.png


آثار

نصاب الصبیان، لمعة البدر، شرح ذات العقدین،...

ولادت

بدرالدین مسعود یا محمد بن ابی بکر بن حسین فراهى، در شهری به نام «فره» یا «فراه»[۱] که میان هرات و سیستان قرار دارد متولد شد. او هنگام تولد نابینا بود.[۲] از زندگی او اطلاعی در دست نیست، تنها می‌دانیم که وی در اوایل حملۀ مغول به ایران و در زمان آخرین ملوک سیستان می‌زیسته است.[۳]

جایگاه علمی

ابونصر فراهی در لغت و فقه و حدیث مهارت داشت.[۴] او با اینکه نابینا زاده شد، در شعر و ادب عربی و فارسی نیز مقامی بلند یافت و ظاهراً با زبانهای هندی و ترکی نیز آشنایی داشته است.

وی از نابینایانی بوده است که هوش سرشار داشته و دربارۀ فراست و روشنی باطن او داستانهایی گفته می‌شده است. چنانکه در تذکرۀ «عرفات العاشقین» به یکی از این داستانها اشاره شده و هم در آنجا از سفر او به مکه سخن رفته است.[۵]

آثار و تألیفات

  1. نصاب الصبیان؛ نخستین کتاب لغت منظوم عربی به فارسی است که به سبب ارزش تعلیمی آن در روزگار گذشته و اهمیت آن در تعلیم لغت عربی به نوآموزان، شهرت و رواج تمام داشته است. این کتاب منظومه‌ای است شامل ۲۰۰ بیت در ۷ بحر مختلف و در ۴۰ بند. مجموع واژه‌های عربی آن ۲۲۲‘۱ است. اهمیت این کتاب امروز به سبب اشتمال آن بر شمار قابل توجهی از لغات اصیل و درست فارسی و معانی و معادلهای آنها به زبان عربی است.
  2. لمعة البدر؛ ابونصر فراهی در ۶۱۷ ق. کتاب فقهی معروف «جامع الصغیر فی الفروع» محمد بن حسن شیبانی (۱۳۵-۱۸۷ ق) را به نام «لمعة البدر» به نظم درآورد که علاءالدین محمد بن عبدالرحمن خجندی نیز شرحی بر آن به نام «ضوء اللمعة» نگاشت.
  3. شرح ذات العقدین؛ در توضیح پاره‌ای ازمسائل فقه حنفی به نظم عربی که نسخه‌ای از آن در کتابخانۀ برلین موجود است.

وفات

تاریخ وفات ابونصر فراهی معلوم نیست؛ بقول کاتب چلبى در کشف الظنون، او تا سال ۶۴۰ هجرى حیات داشته است. ابن حسام در شرح خود بر نصاب الصبیان که در نیمه قرن هشتم آنرا نوشته می نویسد: که قبر او در قریه رج از نواحى فراه است.[۶]

پانویس

  1. راهنماى دانشوران در ضبط نامها، نسب‏ها و نسبت‏ها، ج‏۲، ص: ۹۶.
  2. ‏مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاکنون، ج‏۶، ص: ۱۸۱.
  3. رازی، هفت اقلیم، ۳۰۰-۳۰۱.
  4. ‏مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاکنون، ج‏۶، ص: ۱۸۱.
  5. اوحدی، عرفات العاشقین، ۴۶.
  6. نصاب الصبیان، فراهى، مقدمه.

منابع

  • "ابونصر فراهی"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  • راهنماى دانشوران در ضبط نامها، نسب‏ها و نسبت‏ها.
  • نصاب الصبیان‏، ابونصر فراهی.
  • مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاکنون.

پیوندها