محمدجواد مشکور

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«محمدجواد مشکور» (۱۳۷۴-۱۲۹۷ ش)، ادیب، زبان‌شناس، استاد دانشگاه و محقق شیعه معاصر و از شاگردان علامه طباطبایى بود. آثار او چه به صورت تأليف و چه به صورت تصحيح متون اصيل و ترجمه، همگى در ارتقاى سطح دانش اسلام‌شناسى و ايران‌شناسى جايگاه خاصى دارند.

۲۲۰px
نام کامل محمدجواد باهنر
زادروز ۱۲۹۷ شمسی
زادگاه تهران
وفات ۱۳۷۴ شمسی
مدفن تهران، بهشت زهرا

Line.png

اساتید

علامه طباطبایى، میرزا مهدی آشتیانی، بدیع‌الزمان فروزانفر، احمد بهمنیار، ملک الشعرای بهار، عباس اقبال،...


آثار

فرهنگ فرق اسلامی، سیر کلام در فرق اسلام، ‏تاریخ روابط فرهنگی ایران، تاریخ شیعه و فرقه‌هاى اسلام، سیر اندیشه‌هاى دینى در ایران،...

رندگی‌نامه

محمدجواد مشکور فرزند حاج شیخ علاءالدین، در سال ۱۲۹۷ شمسی در محله سنگلج تهران به دنیا آمد.

او تحصیلات ابتدایى را در مدرسه‌ى دارالفنون گذراند. سپس وارد دانشسراى عالى و دانشکده‌ى معقول و منقول شد و در سال ۱۳۱۸ موفق به اخذ درجه‌ى کارشناسى در ادبیات فارسى و ادبیات عرب شد. مدتى به تدریس در دبیرستان‌ها پرداخت و چند سالى به خدمت در وزارت دارایى مشغول شد.

مشکور چندى نیز نزد دایى‌هاى خود شریعت سنگلجى و محمدمهدى سنگلجى به تحصیل علم پرداخت. همچنین از محضر استادانى چون علامه طباطبایى، علامه محمد بن عبدالوهاب قزوینى، میرزا مهدی آشتیانی، بدیع‌الزمان فروزانفر، احمد بهمنیار، ملک الشعرای بهار و عباس اقبال بهره برد. همچنین به تحصیل و تحقیق در زبان‌هاى باستانى پرداخت. وى از سال ۱۳۲۷ تا سال ۱۳۳۸ به تدریس تاریخ ایران قدیم و زبان پهلوى در دانشگاه تبریز مشغول بود.

در ۱۳۳۲ ش. براى گذراندن دوره‌ى دکترا به دانشگاه سوربن پاریس رفت و درباره‌ى تاریخ و فرهنگ خاورمیانه از قرن نهم پیش از میلاد تا قرن نهم میلادى به تحقیق پرداخت و در ۱۳۳۶ ش. موفق به اخذ مدرک دکترا در تاریخ اسلام و خاورمیانه شد. وى از ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۴ ش. مدیریت مجله‌ى «الاخاء» را به عهده داشت. در این بین او در کنگره‌هاى بین‌المللى در انگلستان و فرانسه و آلمان و روسیه و ترکیه شرکت نمود و در ۱۳۵۲ ش. با سمت رایزن فرهنگى به دمشق رفت.

در سال ۱۳۴۴ به خدمت تمام وقت دانشسراى عالى درآمد و در کنار آن در دانشکده‌ى ادبیات و علوم انسانى و دانشکده‌ى الهیات و معارف اسلامى دانشگاه تهران نیز به تدریس مشغول بود. در سال ۱۳۵۳ به عنوان رایزن فرهنگى ایران عازم سوریه شد و در ضمن به تدریس تاریخ فرقه‌های اسلامی به خصوص فرقه‌هاى شیعه و تاریخ زبان‌هاى سامى در دانشگاه دمشق پرداخت.

وى ضمن تدریس تاریخ فرق اسلامى به ویژه شیعه در دوره‌ى فوق لیسانس در دمشق، موفق به تأسیس دو کرسى زبان و ادبیات فارسى در دو دانشگاه دمشق و حلب شد و کتابخانه‌اى مربوط به کتب ایران و اسلام در مرکز رایزنى و کتابخانه‌اى مربوط به ایران‌شناسى در کتابخانه‌ى مرکزى دانشگاه دمشق دایر کرد. یکى از مهم‌ترین موفقیتهایش در آنجا مشخص کردن قبر ابونصر فارابى در باب الصغیر و شیخ اشراق شهاب الدین سهروردى در باب البرید بود.

دکتر مشکور در مهر سال ۱۳۵۸ پس از قریب چهل سال خدمت دانشگاهى بازنشسته شد، ولى همچنان به کار تدریس و تحقیق مشغول بود. مشکور یکى از همکاران علامه على‌اکبر دهخدا در کار «لغت نامه» نیز بود.

مرحوم محمدجواد مشکور سرانجام در ۲۵ فروردین ۱۳۷۴ ش، وفات یافت و پیکرش در بهشت زهرای تهران در قطعه‌ى ۸۸ (ویژه‌ى هنرمندان و نویسندگان) به خاک سپرده شد.

آثار و تألیفات

دکتر جواد مشکور چهل و شش عنوان کتاب و بیش از صد مقاله در زمینه ادبیات، تاریخ، ادیان و مذاهب، زبان‌شناسى به زبان‌هاى فارسى و عربى و فرانسوى نوشته است. برخى از آثار ایشان به این شرح هستند:

  • فرهنگ فرق اسلامی
  • سیر کلام در فرق اسلام
  • ‏تاریخ روابط فرهنگی ایران
  • کلمات حضرت محمد صلی الله علیه وآله (متن عربى و ترجمه، ۱۳۱۸)؛
  • تاریخ اوستا و ادبیات دینى پهلوى (۱۳۲۵)؛
  • تاریخ ایران باستان به روایت ابن عبرى (یوسف بنیان، ترجمه، ۱۳۲۶)؛
  • تاریخ مذاهب اسلام یا ترجمه الفرق بین الفرق (عبدالقاهر بغدادى، ترجمه)؛
  • النکت الاعتقادیة (شیخ مفید، ترجمه، تبریز، ۱۳۳۳)؛
  • تاریخ اجتماعى ایران در عهد باستان (۱۳۴۷)؛
  • تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجرى (۱۳۵۲)؛
  • نظرى به تاریخ آذربایجان و آثار باستانى و جمعیت‌شناسى آن (۱۳۴۹)؛
  • ترجمه تاریخ طبرى قسمت مربوط به ایران (محمد بن محمد بلعمى، ۱۳۳۷)؛
  • دستورنامه در صرف و نحو زبان فارسى (۱۳۳۸)؛
  • فرق الشیعه یا مقالات الامامیة والفرق و اسماؤها و صنوفها (۱۳۲۵)؛
  • کارنامه اردشیر بابکان (۱۳۲۹)؛
  • مجوس در کتب مقدس سامى (۱۳۲۵)؛
  • هفتاد و سه ملت یا اعتقادات مذهب (۱۳۳۷)؛
  • گفتارى درباره دینکرد (۱۳۲۵)؛
  • ایران در عهد باستان (۱۳۴۳)؛
  • تصحیح منطق الطیر عطار، اخبار سلاجقه روم (۱۳۵۰)؛
  • سیر اندیشه‌هاى دینى در ایران (۱۳۵۵)؛
  • تاریخ شیعه و فرقه‌هاى اسلام تا قرن چهارم هجرى (۱۳۵۷)؛
  • فرهنگ تطبیقى عربى با زبان‌هاى سامى و ایرانى (۱۳۵۷)؛
  • جغرافیاى تاریخى ایران قدیم (۱۳۷۱).

منابع