جنگ قادسیه

از دانشنامه‌ی اسلامی
(تغییرمسیر از قادسیه)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«جنگ قادسیه» از مهمترین جنگ‌هایی است که بین اعراب مسلمان و سپاه ساسانی ایران در زمان خلیفه دوم در نزدیکی «قادسیه» اتفاق افتاد، و سرانجام این منطقه به تصرف مسلمین‌ درآمد.

قادسیه

«قادسیه» نام محلى در ۱۵ فرسخى[۱] کوفه است که در سال ۱۴ هجری در نزدیکی آن، میان سپاه اعراب مسلمان و حکومت ساسانی ایران در زمان خلیفه دوم جنگی درگرفت. یاقوت حموی می‌نویسد: قادسیه جایی است که تا کوفه پانزده فرسنگ و تا غریب چهل میل فاصله دارد.[۲]

در همین مکان و در سال ۶۰ هجری بود که حصین بن نُمیر و نیروهاى گشتى عبیدالله بن زیاد، پیک امام حسین علیه‌السلام یعنی قیس بن مسهر صیداوی را دستگیر کردند. قیس، حامل نامه‌اى از امام به سوى مردم کوفه بود و همانجا نامه را با دندانهایش پاره کرد تا اسامى مخاطبان بدست نیروهاى دشمن نیفتد.[۳]

نبرد قادسیه

طبری تاریخ وقوع جنگ قادسیه را سال ۱۴ هجری[۴] و بلاذری ۱۶ هجری[۵] را ذکر کرده‌اند. مورخان محل جنگ را جایی در پنجاه مایلی کوفه نزدیکی قادسیه به نام «غریب» ذکر کرده‌اند.

ابوحنیفه دینوری در مورد علت وقوع این جنگ آورده است: «چون یزدگرد پادشاه شد مردم را از هر سو فرا خواند و سپاهی فراهم ساخت و رستم، پیر هرمز را بر آنان فرماندهی داد. رستم به سوی قادسیه حرکت کرد، چون این خبر به جریر بن عبدالله و مثنی بن حارثه رسید، برای عمر نامه نوشتند و او را آگاه ساختند. عمر مردم را فرا خواند و آماده ساخت. حدود ۲۰ هزار نفر جمع شدند سپس سعد بن ابی وقاص را به فرماندهی ایشان گماشت. سعد با سپاهیانش حرکت کرد و به قادسیه رسید. سپاهیان عراق نیز به او پیوستند.»[۶] دینوری می‌افزاید: «عمر به ابوموسی اشعری و ابوعبیده جراح جداگانه نامه نوشته و از اهالی مدینه و شام خواستند که گروهی را به یاری سعد بن ابی‌وقاص بفرستند.»[۷] رستم و نیروهای او پیشنهاد پذیرفتن اسلام و یا پرداخت جزیه را رد کردند و تنها راه سوم یعنی جنگ را پذیرفتند.[۸]

بیشتر مورخان تعداد نیروهای ایران را ۱۲۰ هزار نفر نوشته‌اند.[۹] طبری می‌نویسد: «ایرانیان ۱۲۰ هزار نفر بودند و ۳۰ فیل نیز به همراه داشتند.»[۱۰] مقدسی تعداد نیروهای سپاه ایران را ۶۰ هزار نفر ذکر کرده و می‌نویسد: «این نیروها همگی زره‌پوش بودند و جنگ افزارهای زیادی به همراه داشتند.»[۱۱] مسعودی شمار مسلمانان را ۸۸ هزار نفر و شمار مشرکان (ساسانیان) را ۶۰ هزار نفر نوشته است.[۱۲]

این جنگ که در چهار روز به طول انجامید، سرانجام با پیروزی مسلمانان و فتح و دستیابی به سراسر سواد (عراق) به جز مدائن به پایان رسید. پیروزی در این جنگ موجبات دست‌یابی اعراب را به تیسفون، پایتخت زمستانی ساسانیان فراهم آورد و پس از مدتی تمامی مدائن به تصرف مسلمانان درآمد.

پانویس

  1. حدود ۹۰ کیلومتر.
  2. حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۲، ص۶۹۰.
  3. الحسين فى طريقه الى الشهاده، ص ۴۹.
  4. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۱۷۱۳.
  5. بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۱۴.
  6. دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ج۱، ص۱۱۹.
  7. دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ج۱، ص۱۲۰.
  8. ابن اعثم کوفی، احمد بن محمد، الفتوح، ج۱، ص۱۵۷.
  9. بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۱۴.
  10. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۱۷۱۱.
  11. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۷۱.
  12. مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۶۶۹.

منابع