طومار
طومار[۱] کلمه عربی شده و واژه‌ای یونانی، به معنی نامه، کتاب، دفتر، صحیفه، مکتوب، نوشته دراز، نوشته لوله کرده و لوله کاغذ درنوردیده است.
طوماری، صفت نسبی به معنی خط و قلم حلی (قلم درشت) و در مقابل غباری (قلم و خط بسیار ریز) است.
در مصر باستان، ورق‌های پاپیروس را از جهت عرض به هم می‌چسبانیدند و از آن نواری طویل ـ گاهی تا چند متر ـ می‌ساختند و سپس روی آن می‌نوشتند. بعدها، این شکل کتابت مورد تقلید جوامع دیگر نیز قرار گرفت و بعضی فرمان‌ها و مکتوبات را به صورت طوماری تحریر می‌کردند.
در دوره‌های اسلامی نیز بسیاری از مکتوبات را بر روی کاغذهایی می‌نوشتند که از جانب طول به هم متصل می‌شدند و آنها را مانند کتاب‌های خطی آراسته و تذهیب می‌کردند.
در عصر قاجار بیشتر قباله‌های ازدواج و وقفنامه‌ها را در کاغذهای طوماری می‌نوشتند. گاهی هم پشت کاغذهای اتصال یافته را برای استحکام بیشتر با پارچه‌ای ظریف آستر می‌کردند. همچنین برای حفاظت طومارها از محفظه یا غلاف چرمی، چوبی، و فلزی استفاده می‌شد.
یکی از مهم‌ترین علل استفاده از طومار، حفظ مطالب زیاد در فضا و حجمی کم است و علت دیگر آن را می‌توان حفاظت اطلاعات مضبوط در آنها از آسیب‌ها و حوادث طبیعی دانست.
پانویس
منابع
- دائرة المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "طومار" از رضا خانی‌پور، بازیابی: ۱۳ مرداد ۱۳۹۲.
