دعای ۵۴ صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

فهرست دعاهای صحیفه سجادیه

متن دعای ۵۴ صحیفه سجادیه


دعاى درخواست رفع ‌هم‌ّ ‌و‌ ‌غمّ؛

وَ کانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیهِ السَّلَامُ فِی اسْتِکشَافِ الْهُمُومِ:

یا فَارِجَ الْهَمِّ، وَ کاشِفَ الْغَمِّ، یا رَحْمَانَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْرُجْ هَمِّی، وَ اکشِفْ غَمِّی.

یا وَاحِدُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ‏ «لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ»، اعْصِمْنِی وَ طَهِّرْنِی، وَ اذْهَبْ بِبَلِیتِی.

[وَ اقْرَأْ آیةَ الْکرْسِی وَ الْمُعَوِّذَتَینِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ، وَ قُلْ]:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک سُؤَالَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ، وَ ضَعُفَتْ قُوَّتُهُ، وَ کثُرَتْ ذُنُوبُهُ، سُؤَالَ مَنْ لَا یجِدُ لِفَاقَتِهِ مُغِیثاً، وَ لَا لِضَعْفِهِ مُقَوِّیاً، وَ لَا لِذَنْبِهِ غَافِراً غَیرَک، یا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکرَامِ أَسْأَلُک عَمَلًا تُحِبُّ بِهِ مَنْ عَمِلَ بِهِ، وَ یقِیناً تَنْفَعُ بِهِ مَنِ اسْتَیقَنَ بِهِ حَقَّ الْیقِینَ فِی نَفَاذِ أَمْرِک.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْبِضْ عَلَى الصِّدْقِ نَفْسِی، وَ اقْطَعْ مِنَ الدُّنْیا حَاجَتِی، وَ اجْعَلْ فِیمَا عِنْدَک رَغْبَتِی شَوْقاً إِلَى لِقَائِک، وَ هَبْ لِی صِدْقَ التَّوَکلِ عَلَیک.

أَسْأَلُک مِنْ خَیرِ کتَابٍ قَدْ خَلَا، وَ أَعُوذُ بِک مِنْ شَرِّ کتَابٍ قَدْ خَلَا، أَسْأَلُک خَوْفَ الْعَابِدِینَ لَک، وَ عِبَادَةَ الْخَاشِعِینَ لَک، وَ یقِینَ الْمُتَوَکلِینَ عَلَیک، وَ تَوَکلَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیک.

اللَّهُمَّ اجْعَلْ رَغْبَتِی فِی مَسْأَلَتِی مِثْلَ رَغْبَةِ أَوْلِیائِک فِی مَسَائِلِهِمْ، وَ رَهْبَتِی مِثْلَ رَهْبَةِ أَوْلِیائِک، وَ اسْتَعْمِلْنِی فِی مَرْضَاتِک عَمَلًا لَا أَتْرُک مَعَهُ شَیئاً مِنْ دِینِک مَخَافَةَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک.

اللَّهُمَّ هَذِهِ حَاجَتِی فَأَعْظِمْ فِیهَا رَغْبَتِی، وَ أَظْهِرْ فِیهَا عُذْرِی، وَ لَقِّنِّی فِیهَا حُجَّتِی، وَ عَافِ فِیهَا جَسَدِی.

اللَّهُمَّ مَنْ أَصْبَحَ لَهُ ثِقَةٌ أَوْ رَجَاءٌ غَیرُک، فَقَدْ أَصْبَحْتُ وَ أَنْتَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی فِی الْأُمُورِ کلِّهَا، فَاقْضِ لِی بِخَیرِهَا عَاقِبَةً، وَ نَجِّنِی مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیدِنَا مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ الْمُصْطَفَى وَ عَلَى آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

ترجمه‌ها

ترجمه انصاریان

دعا در زدودن اندوه‌ها:

ای زداینده‌ اندوه و برطرف کننده غم، ‌ای رحمن دنیا و آخرت و رحمت آورنده در دو دنیا، بر محمد و آلش درود فرست، و اندوه مرا برطرف ساز، و غم دلم را بزدای،‌

ای یگانه،‌ ای یکتا،‌ ای بی‌نیاز،‌ ای کسی که نزاده‌ای و زائیده نشده‌ای و کسی همتای حضرت تو نیست، مرا حفظ کن و به پاکی آر، و گرفتاریم را برطرف کن. و آیةالکرسی و معوّذتین (سوره‌های فلق و ناس) و قل هوالله را بخوان و بگو:

خداوندا، از تو می‌خواهم همچون خواهش کسی که نیازش سخت، و نیرویش سست است، و گناهانش افزایش یافته، همچون خواهش کسی که برای نیاز خود فریادرسی، و برای ضعفش نیرودهنده‌ای، و برای معصیتش آمرزنده‌ای جز تو نمی‌یابد،‌ ای صاحب جلال و اکرام، از تو درخواست عملی دارم که هرکه آن را بجای آورد دوستش داری، و یقینی که هر کس در مسیر قضای تو به آن آراسته به حقّ یقین گردد او را بدین خاطر نفع رسانی.

خداوندا بر محمد و آلش درود فرست، و جان مرا در حال ثبات و استواری بگیر، و نیازم را از دنیا قطع کن، و رغبتم را به رحمتت برانگیز تا شوق لقایت در سر داشته باشم، و مرا صدق توکل بر خودت مرحمت فرما.

از تو بهترین سرنوشت گذشته را مسئلت دارم، و از بدترین سرنوشت گذشته به تو پناه می‌برم، پروردگارا، ترس بندگان، و عبادت خاشعان، و یقین توکل کنندگان، و توکل مؤمنان را از تو درخواست دارم.

خداوندا رغبت و شوق مرا در گدایی‌ام مانند رغبت عاشقانت در گدایی‌شان، و ترسم را مانند ترس اولیائت قرار ده، و مرا در رضای خود چنان به کار‌دار که با وجود آن چیزی از دین تو را به خاطر وحشت از آفریده‌ای ترک نکنم.

خداوندا این نیاز من است، پس رغبتم را در آن عظیم کن، و عذرم را در آن آشکار فرما، و حجتم را در آن بر زبانم گذار، و جسمم را در آن سلامت بخش.

خداوندا هر کس روز کند در حالی که به غیر تو اعتماد و امیدی داشته باشد، پس من روز کردم در حالی که در همه کارها اعتماد وامیدم تویی، پس برایم برنامه‌ای مقدّر فرمای که پایان آن از همه فرخنده‌تر باشد، و از فتنه‌های گمراه‌کننده رهایی‌ام بخش، به حق مهربانیت‌ای مهربانترین مهربانان

و درود و برکات خداوند بر سرور ما محمّد فرستاده و برگزیده حق، و بر خاندان پاکش باد.

شرح‌ها

دیار عاشقان (انصاریان)

در درخواست از حق جهت دورگرداندن اندوه ها:

«یا فَارِجَ الْهَمِّ وَ کاشِفَ الْغَمِّ یا رَحْمَانَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ افْرُجْ هَمِّی وَ اکشِفْ غَمِّی

یا وَاحِدُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ اعْصِمْنِی وَ طَهِّرْنِی وَ اذْهَبْ بِبَلِیتِی

وَ اقْرَأْ آیةَ الْکرْسِی وَ الْمُعَوِّذَتَینِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ قُلْ

اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک سُؤَالَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَ ضَعُفَتْ قُوَّتُهُ وَ کثُرَتْ ذُنُوبُهُ

سُؤَالَ مَنْ لاَ یجِدُ لِفَاقَتِهِ مُغِیثاً وَ لاَ لِضَعْفِهِ مُقَوِّیاً وَ لاَ لِذَنْبِهِ غَافِراً غَیرَک

یا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکرَامِ أَسْأَلُک عَمَلاً تُحِبُّ بِهِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ یقِیناً تَنْفَعُ بِهِ مَنِ اسْتَیقَنَ بِهِ حَقَّ الْیقِینَ فِی نَفَاذِ أَمْرِک

اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ اقْبِضْ عَلَى الصِّدْقِ نَفْسِی وَ اقْطَعْ مِنَ الدُّنْیا حَاجَتِی

وَ اجْعَلْ فِیمَا عِنْدَک رَغْبَتِی شَوْقاً إِلَى لِقَائِک وَ هَبْ لِی صِدْقَ التَّوَکلِ عَلَیک

أَسْأَلُک مِنْ خَیرِ کتَاب قَدْ خَلاَ وَ أَعُوذُ بِک مِنْ شَرِّ کتَاب قَدْ خَلاَ

أَسْأَلُک خَوْفَ الْعَابِدِینَ لَک وَ عِبَادَةَ الْخَاشِعِینَ لَک وَ یقِینَ الْمُتَوَکلِینَ عَلَیک وَ تَوَکلَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیک»:

مناجات با قاضى الحاجات:

اى وجود مقدسى که غم را، آن غمى که بر پایه امور مادى است استوار است و جز محروم کردن من از سعادت حاصلى ندارد، غم پول، غم ریاست، غم شهوات، غم امور دنیایى، از دلم بر مى دارى تا باعث جدائى من از تو نگردد، و آخرتم را به دنیا نفروشد، و امنیت درونم را بهم نزند، که این غم، غم خطرناکى است و محصول وساوس شیاطین، و اى دور کننده اندوه، اى بخشاینده در دنیا و آخرت و بسیار مهربان در آن دو سرا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست و غم مرا بردار، و اندوهم را دور ساز.

مولایم اگر دلم دچار غم و اندوه امور مادى شود ـ در حالى که بااین همه عنایت و لطف تو و اینکه رساندن روزى را به تمام موجودات همراه با شرایط لازم بر خود واجب کرده اى ـ از فیوضات حضرتت محروم شود، و دیگر جاى عرش رحمن نخواهد بود، این دل در این زمان جولانگاه شیطان خواهد شد و مرا به شقاوت ابدى دچار خواهد کرد!

در حقیقت دان که دل شد جام جم *** مى نماید اندرو هر بیش و کم

دل بود مرآت وجه ذوالجلال *** در دل صافى نماید حق جمال

حق نگنجد در زمین و آسمان *** در دل مؤمن بگنجد این بدان

ملک دل را کس ندیده غایتى *** در احاطه حق دل آمد آیتى

مظهر شأن الهى دل بود *** مظهر شأنش کماهى دل بود

اى یگانه، اى یکتا، اى مقصود در نیازها، اى آن که مانندى ندارى که برایش مبدأ باشى، و مانندى برایت نیست که متأخّر از او باشى، اى که احدى همتاى تو نبوده، با لطف و رحمتت و با عنایت و کرمت مرا از خطر حوادث و پیشامدها در پناهت حفظ کن، و از آلودگیها پاک گردان، و غم و اندوهم را از ظرف حیات و زندگانیم دور کن.

آنگاه آیة الکرسى و قل اعوذ بربّ الفلق و بربّ الناس و سوره توحید بخوان و بگو:

محبوب من، این بنده ذلیل و عبد حقیر توست که در حال درخواست قرار دارد، درخواست مى کنم درخواست کسى که احتیاجش بسیار شدید، و قدرت و توانائیش فوق العاده سست، و گناهان و خطاهایش بسیار است، در خواست محتاجى که براى احتیاجش فریاد رسى، و براى ضعفش قدرت دهنده اى، و براى معاصیش آمرزنده اى جز تو نمى یابد.

اى داراى عظمت و احسان و نیکى، از تو درخواست دارم مرا به اعمال و کردارى موفق کنى که به سبب آن دوست دارى هر که را که آن را انجام دهد، و به یقین و باورى رسانى که به خاطر آن سود و منفعت مى دهى کسى را که در مجراى امر تو حقیقت یقین را به دست آورده است.

بارالها بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و مرا به راستى در تمام امور بمیران، و حاجت و نیازمندیم را از دنیا جدا کن، و رغبت و خواسته ام را در آنچه نزد توست، به صورت اشتیاق به لقائت قرار ده، و صدق اعتماد و توکل بر خودت را به من عنایت فرما.

الهى نیکى آنچه بر حسب اراده ات بر من نوشته شده و گذشته از تو مى خواهم، و به تو پناه مى برم از شرّ آنچه بر من مقدّر شده و نسبت به آن کارى نمى توان انجام داد.

محبوب من ترس عابدان حقیقى، و پرستش فروتنان واقعى، و یقین و باور متوکلین، و توکل و اعتماد مؤمنین را بر من ارزانى دار، که بدون این ترس و پرستش و یقین و توکل احدى به جایى نمى رسد.

به پاى دوست رسد گر سر ارادت من *** به ماه طعنه زند اختر سعادت من

به یاد چشم تو بیمار بسترى شده ام *** بدین امید که آئى پى عیادت من

از آن به سوى تو روى آورم به وقت نماز *** که ابروى تو بود قبله عبادت من

نهادم از سر تحقیق پا به وادى عشق *** خدا کند نشود گفتگوش عادت من

شهید آرزوى وصلت پرى شده ام *** بود به وادى هجرت اگر شهادت من

به راه دوست گرم بگسلند بند از بند *** زبون خصم نخواهد شدن رشادت من

زبان به نام تو زان تا دم اجل گویاست *** که گوشزد شده این نام در ولادت من

سزد به چرخ بسایم سر از شرف رنجى *** به پاى دوست رسد گر سر ارادت من

«اَللَّهُمَّ اجْعَلْ رَغْبَتِی فِی مَسْأَلَتِی مِثْلَ رَغْبَةِ أَوْلِیائِک فِی مائِلِهِمْ وَ رَهْبَتِی مِثْلَ رَهْبَةِ أَوْلِیائِک

وَ اسْتَعْمِلْنِی فِی مَرْضَاتِک عَمَلاً لاَ أَتْرُک مَعَهُ شَیئًا مِنْ دِینِک مَخَافَةَ أَحَد مِنْ خَلْقِک

اَللَّهُمَّ هَذِهِ حَاجَتِی فَأَعْظِمْ فِیهَا رَغْبَتِی وَ أَظْهِرْ فِیهَا عُذْرِی وَ لَقِّنِّی فِیهَا حُجَّتِی وَ عَافِ فِیهَا جدِی

اَللَّهُمَّ مَنْ أَصْبَحَ لَهُ ثِقَةٌ أَوْ رَجَاءٌ غَیرُک فَقَدْ أَصْبَحْتُ وَ أَنْتَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی فِی الْأُمُورِ کلِّهَا

فَاقْضِ لِی بِخَیرِهَا عَاقِبَةً وَ نَجِّنِی مِنْ مَضِلاَّتِ الْفِتَنِ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیدِنَا مُحَمَّد رَسُولِ اللَّهِ الْمُصْطَفَى وَ عَلَى آلِهِ الطَّاهِرِینَ».

الهى رغبت شوق مرا در حاجت و خواسته ام مانند رغبت دوستانت در خواسته هایشان، و ترسم را از مقامت مانند ترس دوستانت قرار ده، و مرا در رضا و خوشنودیت به عمل و برنامه اى رهنمون باش که با آن چیزى از دین تو را به خاطر ترس احدى از مخلوقاتت رها نکنم، و خلاصه باورى در انجام عمل به من بده که دراین نقطه قرار گیرم که سود و زیان در این فضاى بى کران هستى به دست کسى غیر تو نیست.

الهى آنچه خواستم نیاز و حاجت من است، پس رغبت و شوق و خواهشم را در آن بزرگ گردان، و مرا در طلب ان به خاطر آنکه لایق آن نیستم سرزنش مکن، و حجّت و برهانم را در آن به من بیاموز، و جسمم را عافیت ده.

الهى هر که وارد صبح شود در حالى که اعتماد یا امیدش بجز تو باشد، پس من داخل در روز شدم در حالى که اعتماد و امیدم در همه کارها توئى، از این رو انجام بهترین آن کارها را از نظر عاقبت برایم حکم و مقدّر فرما، و مرا به وسیله رحمت و لطفت از فتنه ها و آزمایش هاى گمراه کننده از راه صواب نجات ده، اى مهربان ترین مهربانان.

خداوند بر سید و آقاى ما محمّد فرستاده برگزیده اش و بر آل او که از هر عیب و نقصى پاکیزه اند درود فرستد.

به پایان رسیدن این دفتر در روز پنجم مرداد سال هزار و سیصد و هفتادو دو برابر با هفتم صفر سال ۱۴۱۴ مقارن اذان ظهر بود. شروع این کتاب که از تاریخ ۱۵/۷/۱۳۶۷ بوده است تا پایان آن جمعاً به لطف و عنایت حق و به اراده و رحمت حضرت ربّ العزّة به مدت پنج سال طول کشید. طول این مدت به خاطر این بود که من قسمتى از این شرح و تفسیر را در تهران و قسمتى را در بسیارى از شهرهاى ایران که براى منبر و تبلیغ رفته بودم نوشتم، و کثرت مشغله، و صرف اوقات در مطالعه منابر، و برخورد به ماه رمضان و محرم و صفر که کارم را تعطیل مى کردم و مراجعات شیعیان حضرت مولا براى امور شرعى و جهان ظاهرى، مرا از سرعت بخشیدن به کار کامل و جامع انجام دادن آن بازداشت. در این شرح و تفسیر کاستى ها و نواقص زیادى هست، بدون شک اگر متخصصى توانا، اندیشمندى بزرگ، حکیمى وارسته، فیلسوفى عظیم القدر، عارفى شوریده به این کار اقدام مى کرد از این همه کاستى و نقص پاک بود، ولى این کار به دست فقیرى بینوا، تهیدستى از علم، گناهکارى بیچاره، ضعیفى بى مقدار صورت گرفت; طبیعتاً دچار نواقص فراوان شد. من امیدوارم چه در زمان حیاتم چه بعد از مماتم آگاهان کامل، عارفان واصل، عاشقان صادق، بصیران ناطق دنباله این کار را بگیرند و شرح و تفسیرى در خور این پنجاه و چهار دعاى صحیفه که فرهنگ کاملى از معارف ملکوتیه است بنویسند تا دَین خود را در درجه اول به حضرت زین العابدین((علیه السلام)) و در درجه بعد به امت اسلامى و بخصوص شیعیان اهل بیت ادا کنند.

خاتمه:

امید است روزى این کتاب با عظمت "صحیفه" کتاب درسى حوزه ها، و منبع تبلیغ مبلّغان، و رشته اى از علوم دانشگاهى گردد، تا بر اثر آن سعادت دنیا و آخرت آنان که عاشق سعادتند تأمین شود.

چه نیکوست که در این عصر فرخنده، ـ عصرى که در آن به همت والاى امام راحل خمینى بت شکن و ملّت بزرگ ایران، نظام مقدس جمهورى اسلامى بر پا شده و فعلا تداوم آن با رهبرى حکیمانه حضرت آیت الله حاج سیدعلى حسینى خامنه اى است و این فقیر از هر دو بزرگواران به عنوان ولىّ فقیه مفتخرم ـ دستگاههایى که در این نظام عهده دار امور معنوى و فرهنگى جامعه اند، این منبع عظیم فرهنگى و تربیتى یعنى "صحیفه سجادیه" را به زبانهاى مختلف ترجمه کنند، تا جهان بشریت از فیض این دریاى ملکوتى که جهت تربیت انسان در تمام شئون حیات از مشرق قلب حضرت سجّاد به صورت دعا و مناجات به خاطر مقتضیات عصر و زمان آن جناب طلوع کرده بهره مند شود.

من چنانکه آرزو داشتم این کتاب با عظمت که از زمان حضرت سجّاد تاکنون به این مفصلى در زبان فارسى تفسیر نشده بود به صحنه تفسیر آید، و خداوند مهربان توفیق این کار را براى اولین بار به این عبد فقیر و بنده مسکین عنایت کرد و زبانم تا قیامت از شکر چنین نعمتى عاجز است، آرزو دارم روزى را ببینم که در این مملکت اسلامى "صحیفه سجادیه" در حوزه ها و مدارس و دانشگاهها به عنوان کتاب درسى شناخته شده، و فرزندان این مرز و بوم کلاسى به عنوان کلاس صحیفه داشته باشند.

در پایان باید عرضه بدارم این فقیر به خاطر معنویت و پاکى "صحیفه" جهت و شرح و تفسیرش در مدت پنج سال، تمام مجلدات شرح را به طرف قبله و با وضو نوشته ام، و اگر ثوابى داشته باشد آن را به ارواح انبیاء و ائمّه و اولیاء و شهداى را حق و حقیقت بخصوص شهداى با کرامت انقلاب اسلامى ایران و مؤمنین و مؤمنات و ذوى الحقوق خود تقدیم مى دارم.

۵ مرداد سال ۱۳۷۲ برابر با هفتم صفر ۱۴۱۴.