الالفین فی امامة امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (کتاب)
 | |
| نویسنده | علامه حلی |
| موضوع | اثبات امامت امیرالمؤمنین علیه‌السلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «الألفَین فی إمامة مولانا أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب» از آثار ارزشمند علامه حلى (م، ۷۲۶ ق) است، که در آن دلایل متعدد قرآنی، حدیثی و عقلی در اثبات امامت امیرالمؤمنین امام على علیه‌السلام بیان شده است.
مؤلف
حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى (۶۴۷-۷۲۶ ق)، مشهور به «علامه حلى»، فقیه، محدث و متکلم بزرگ شیعى قرن ۷ هجری، در ۲۷ رمضان سال ۶۴۷ ق، در شهر حله عراق به دنیا آمد. از اساتید وی می توان به محقق حلى (دایى علامه) و خواجه نصیرالدین طوسی اشاره کرد.
علامه حلی ریاست و مرجعیت شیعه در قرن هفتم هجری را به عهده داشت. او صاحب آثاری در فقه، اصول، کلام و رجال و غیره است. برخی دیگر از آثار ایشان عبارتند از: منهاج الکرامه فی معرفة الامامه، قواعد الاحکام، تحریر الأحکام، تهذیب الوصول الی علم الاصول، نهج الحق و کشف الصدق، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین و تذکرة الفقهاء.
مرحوم علامه حلی در ۲۱ محرم سال ۷۲۶ ق، وفات نمود و در یکى از صحن‌هاى حرم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نجف اشرف مدفون گردید.
معرفى کتاب
کتاب «الالفین فى امامة امیرالمؤمنین علیه السلام»، همان گونه که از اسمش پیدا است در موضوع ذکر دلایل اثبات امامت امیرالمؤمنین على علیه السلام است.
علامه حلى، نگارش این کتاب را در ماه رمضان سال ۷۱۲ق. در شهر گرگان وقتى که مصاحب سلطان محمد اولجایتو بود، به پایان رساند. اصل کتاب در دو جلد تألیف شده و پس از علامه، فخرالمحققین حلی آن را جمع آورى و مرتب نموده است. فخرالمحققین در پایان نسخه نوشته که در سال ۷۵۴ ق. در نجف اشرف کتاب را جمع آورى نمودم.
وجه تسمیۀ این کتاب به اَلفَین (دو هزار) این است که مؤلف هزار دلیل در اثبات امامت امیرالمؤمنین(ع) و هزار دلیل در رد شبهات مخالفین امامت آن حضرت بیان مى‌کند. مؤلف در مقدمه مى‌گوید: «أوردتُ فیه من الادلة الیقینیة و البراهین العقلیة و النقلیة الف دلیل على امامة سید الوصیین على بن ابى‌طالب(ع) و الف دلیل على ابطال شبهه الطاعنین و أوردت فیه من الادلة على باقى الائمة ما فیه کفایة للمسترشدین». «من در این کتاب از ادله یقینى و برهان‌هاى عقلى و نقلى امامت سید اوصیا على بن ابى طالب علیه السلام و هزار دلیل بر ابطال شبهات مخالفان آوردم. همچنین به قدر کفایت، ادله امامت بقیه امامان علیه السلام را ذکر کردم... و آن را بر یک مقدمه و دو مقاله و یک خاتمه مرتب نمودم».
محتوای کتاب
به گفته علامه حلى در مقدمۀ کتاب، «الألفین» از یک مقدمه و دو مقاله و یک خاتمه تشکیل یافته است. اما ظاهرا او تنها به نوشتن یک مقدمه و یک مقاله و بخشى کوچک از مقالۀ دوم اکتفاء کرده است. او هزار دلیل اول را تمام کرده و از هزار دلیل دوم تنها ۳۸ دلیل بیان کرده است. علامه در پایان کتاب فرموده: «این آخرین مطلبى بود که از ادله نقل کردم و مجموع آنها ۱۰۳۸ دلیل است؛ لکن ادله امامت امیرالمؤمنین علیه السلام بسیار است و ما به همین مقدار اکتفا نمودیم». از ظاهر این گفته و مقایسه آن با آنچه در ابتداى کتاب ذکر نموده، چنین برمى آید که یا علامه از قصد خود منصرف شده و به همین مقدار از ادله اکتفا کرده، و یا این که فخرالمحققین هنگام تنظیم کتاب بقیه ادله را پیدا نکرده و حدود نهصد دلیل مفقود شده است. گرچه علامه حلى مقدمه مبسوطى در ابتداى کتاب آورده و دو مقاله را هم ذکر کرده، اما در کتاب اثرى از خاتمه کتاب، که در ابتدا وعده داده بود، به چشم نمى خورد.
علامه ذیل مقدمه از ۶ مبحث در مورد مباحث کلى امامت بحث مى‌کند. او طى ده فصل که هر کدام ادلۀ صدگانه هستند، وجوب عصمت امام را اثبات مى‌کند. مؤلف در مقالۀ دوم هم ۳۸ دلیل برای اثبات وجوب عصمت امام بیان مى‌کند. وی برای اثبات وجوب عصمت امام هم از ادلۀ عقلیه، هم از ادلۀ نقلیه و هم از ادلۀ مرکب از مقدمات عقلى و نقلى استفاده مى‌کند. در ادلۀ نقلیه به آیات قرآنى استناد مى‌کند و در ادلۀ عقلى بیشتر برهان اقامه مى‌کند. همچنین در بیان ادله صرفا به طرح ادله نمى‌پردازد، بلکه در مواردى که شبهاتى حول ادله هست آنها را با «اعترض علیه» و یا «لا یقال» و یا... بیان کرده، سپس به آنها جواب مى‌دهد.
اکثر ادله‌اى که مؤلف در این کتاب آنها را برای وجوب عصمت امام بیان کرده است، به خود او اختصاص دارد و قبل از او کسى از این ادله استفاده نکرده است و همین کتاب مى‌تواند دلالت کند بر عظمت علمى و دقت نظر او.
مؤلف همچنانکه گفته شد، در این کتاب کمتر از دیگران استفاده نموده است؛ ولى در بین کسانى که از آنها مطلبى نقل مى‌کند، سید مرتضى و کتاب شافى او در صدر قرار دارد.
تعداد روایاتى که در این کتاب مورد استناد و استشهاد مؤلف قرار گرفته است، کمتر از ۲۰ روایت مى‌باشد و حال آنکه آیات مورد استناد و استشهاد مؤلف قریب به ۵۰۰ آیه مى‌باشد.
شرح و ترجمه کتاب
- شیخ محمدحسین مظفر بر این کتاب تعلیقاتى دارد که همراه خود کتاب در سال ۱۳۷۲ق. در نجف اشرف در ۴۰۶ صفحه به چاپ رسیده است.
- این کتاب را جعفر وجدانى به نام «الفین» ترجمه کرده و این ترجمه در سال ۱۳۹۵ق. در ایران توسط انتشارات سعدى و محمودى در ۱۰۵۱ صفحه به چاپ رسیده است.
منابع
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
- "الألفین فی إمامة مولانا أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام"، ویکی نور.
