اسماعیل رایین
«اسماعیل رائین» (۱۳۵۸-۱۲۹۸ ش)، نویسنده و محقق معروف دوره قاجار و پهلوی است که به دلیل آثار خاص خود درباره برخی از تحولات تاریخ معاصر ایران و رجال سیاسی آن، از شهرت خاصی برخوردار بود. وى در جمع‌آورى اسناد سیاسى توانا بود و به سبب این که در نوشته‌هایش به اسناد منتشر نشده توسل مى‌جست، کتابهایش خواستار و خواننده‌ى فراوان داشت.
اسماعیل رائین علاوه بر خدمت در اداره پست، به خبرنگاری مطبوعات نیز پرداخت. یعنی از سال ۱۳۱۸ در بوشهر با روزنامه خلیج ایران همکاری می کرد. دوره چهار ساله خبرنگاری در دانشگاه تهران موجب همکاری گسترده وی با جراید پایتخت گردید. عمده فعالیت وی با نشریات کیهان، روشنفکر، تهران و خصوصاً تهران مصور بود. بعد از تأسیس ساواک در سال ۱۳۳۵، رائین از جمله افرادی بود که جذب آن شد و به همکاری با آن پرداخت.
رائین به سال ۱۳۳۶ مؤسسه جمع آوری اخبار و تأمین اخبار جراید را با کمک بهرام بوشهری تأسیس کرد. به اعتقاد ساواک اسماعیل رائین به منظور کسب اخبار با طبقات مختلف مردم از جمله شخصیتهای داخلی و خارجی ارتباط برقرار نمود و با توجه به بصیرت و تیزهوشی ذاتی تحت پوشش مزبور، اطلاعاتی نیز برای عوامل خارجی تهیه می نمود. وی مؤسسه دیگری به نام "مرکز تحقیقات رائین" تأسیس کرد که اطلاعات فرهنگی کشور را طبقه بندی کرده و اهم آن را برای سران نظام و ساواک ارسال می کرده که نمونه آن ارسال لیست اطلاعاتی همقطاران مطبوعاتیش از لحاظ وضع اقتصادی و معیشتی برای ساواک بود.
اسماعیل رایین کتب زیادی تألیف و ترجمه کرد، از جمله: «فراموشخانه و فراماسونرى در ایران» در سه جلد؛ «حقوق بگیران انگلیس در ایران»؛ «سفرنامه‌ى میرزا صالح شیرازى»؛ «اختناق ایران»، «ایرانیان ارمنى»؛ «یپرم خان سردار»؛ «انجمنهای سری انقلاب مشروطیت»؛ «میرزا ابوالحسن خان ایلچی»، «دریانوردى ایرانیان» در دو مجلد؛ «اولین چاپخانه در ایران»؛ «میرزا ملکم خان، زندگى و کوششهاى او».
کتاب وی به نام «فراموشخانه و فراماسونری در ایران» حاکی از عضویت تعدادی زیادی (۸۳۰ نفر) از سران نظام پهلوی در تشکیلات فراماسونری خصوصاً شاخه انگلیسی آن در ایران بود. غرغر نه چندان جدی اعضای فراماسونری نشان از قدرتی بالاتر دارد که به سبب آن برخورد جدی با این امر صورت نگرفت. بعدها آشکار شد که اسناد این افراد را سازمان سیا و سازمان اطلاعاتی ایران (ساواک) در اختیار رائین قرار داده است و چاپ آن در بزرگترین انتشارات آن روز ایران یعنی امیرکبیر مبین علاقه دربار در انتشار گسترده این کتاب در ایران بود. به هر حال رائین با استفاده از موقعیتش در نزدیکی به دربار به اشتهار فراوانی دست یافت.
منابع
