گلچین معانی
«احمد گلچین معانی» (۱۳۷۹-۱۲۹۵ ش)، ادیب، محقق، استاد دانشگاه، تاریخ نویس، تذكره نویس، فهرست نویس و شاعر معاصر متخلص به «گلچین» بود. او ضمن تدریس ادبيات فارسى در دانشگاه فردوسی، به تدوين فهرست كتاب‌های خطى كتابخانه آستان قدس رضوى اشتغال داشت و نیز به تألیف و تصحیح آثار علمی متعددی پرداخت.
| |
| نام کامل | احمد گلچین معانی |
| زادروز | ۱۲۹۵ شمسی |
| زادگاه | تهران |
| وفات | ۱۳۷۹ شمسی |
| مدفن | مشهد |
|
| |
| اساتید |
علی اکبر دهخدا، عباس اقبال آشتيانى، شيخ محمدباقر الفت اصفهانى، ملک‌الشعراى بهار، میرزا مهدی الهی قمشه‌ای،... |
|
| |
| آثار |
گلزار معانى، تاریخ تذكرههاى فارسى، شهرآشوب در شعر فارسى، مكتب وقوع در شعر فارسى، ديباچه انيس الارواح، تذكره پيمانه، دیوان شعر،... |
زندگی‌نامه
احمد گلچین معانی در ۱۸ دی ۱۲۹۵ در تهران و در خانواده‌اى مذهبى متولد شد. سال ۱۳۱۳ پس از اتمام تحصيلات مقدماتى، در اداره كل ثبت اسناد و املاک وارد خدمت شد، ولى دانش‌اندوزى را رها نكرد و از محضر ميرزا محمدخان عنقا، ميرزا محمدخان قزوينى، علی اکبر دهخدا، عباس اقبال آشتيانى، شيخ محمدباقر الفت اصفهانى، سيد محمد غمام همدانى، محمد فياض همدانى، ملک‌الشعراى بهار، اديب‌السلطنه سميعى، میرزا مهدی الهی قمشه ای و شيخ محمدرضا توفيق يزدانى بهره برد.
احمد گلچین، عضو «انجمن ادبى حكيم» به سرپرستى وحيد دستگردى بود و با اميرى فيروزكوهى و رهى معيرى معاشرت و مصاحبت داشت. پس از فوت وحيد دستگردى، در منزل محمدعلى ناصح به پيشنهاد گلچين معانى «انجمن ادبى ايران» را تأسيس و به ثبت رسانيد. در سال ۱۳۲۵ به دعوت رئيس فرهنگستان، حسين سميعى اديب‌السلطنه، همراه با ۱۲۰ تن از ادبا و دانشمندان «انجمن ادبى فرهنگستان» را تشكيل داد و تا زمان تعطيلى كه مصادف با مرگ اديب‌السلطنه بود، دبير اول رياست دبيرخانه را داشت.
وى پس از ۲۶ سال خدمت در اداره‌كل ثبت، از اول اسفند ۱۳۳۸ به كتابخانه مجلس شوراى ملى انتقال و در پايان سال ۱۳۴۲ به تقاضاى خود بازنشسته شد. از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۸ بعد از ظهرها در كتابخانه ملى ملک اشتغال داشت.
در مرداد ۱۳۴۳ به دعوت نايب‌التوليه وقت آستان قدس رضوى براى تنظيم و تدوين فهرست كتاب‌های خطى كتابخانه آستان قدس به مشهد مهاجرت و ۱۲ سال در اين كتابخانه خدمت کرد که نيمى از اين مدت، سمت مشاور فرهنگى و نايب التوليه را داشت.
در سال ۱۳۵۶ به پيشنهاد شوراى دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه فردوسى و تأييد شوراهاى ديگر، به تدريس دوره‌هاى فوق ليسانس و دكتراى زبان و ادبيات فارسى دعوت شد.
مرحوم احمد گلچین معانی، سرانجام در ۱۶ اردیبهشت سال ۱۳۷۹ شمسی در سن ۸۴ سالگی درگذشت و در مشهد به خاک سپرده شد.
آثار و تألیفات
احمد گلچین معانی طى مدت ۴۰ سال، با تلاش و كوشش فراوان، توانست مجموعه‌اى از تذكرههاى فارسى مشتمل بر ۳۵۰ جلد جمع‌آورى كند و بر تعداد زيادى از آن‌ها حواشى مفصلى نوشت. اما بر اثر نياز، آن مجموعه بى‌نظير را در مهرماه ۱۳۵۲ شمسی به قيمت ۴۵ هزار تومان فروخت.
گلچين از سیزده‌سالگى شروع به سرودن شعر كرد. در پانزده‌سالگى رسما وارد دنياى شعر شد و آثارش را در روزنامه‌هاى «نسيم شمال» و «توفيق» منتشر كرد. مجموعه اشعار گلچین معانی بالغ بر ۱۰ هزار بیت است. دیوان گلچین شامل غزلیات، قصاید، ترکیبات، مقطعات، مثنویات، رباعیات، مراثی و تواریخ، اخوانیات، مطایبات، فکاهیات و متفرقات می باشد.
آثار گلچين را مى‌توان به پنج دسته تأليف، تصحيح و تحشيه، نسخه‌شناسى، تصنيف و مقاله تقسيم كرد:
- الف. «گلزار معانى»، «تاریخ تذكره هاى فارسى» در دو مجلد، «رساله تحقيقى گلشن راز و شروح مختلف آن»، «شهر آشوب در شعر فارسى»، «مكتب وقوع در شعر فارسى»، «ديباچه انيس الارواح»، «تذكره پيمانه»، «مضامين مشترک در شعر فارسى»، «راهنماى گنجینه قرآن»، «فرهنگ اشعار صائب»، «با ساقيان مى الست» و دیوان شعر، از جمله تأليفات وى به‌شمار می روند.
- ب. همچنین «تذكره يخچاليه»، «لطائف الطوائف»، «تاريخ ملازاده»، «تذكره ميخانه» عبدالنبى فخرالزمانى قزوینى، «رموز الاحرار شرح منظوم»، «السوانح فى معانى العشق»، «رساله در احوال آل بنجير»، «احوال و آثار صادق تفرشى»، «ديوان جلال عضد» و «احوال و آثار ملک‌الشعراى غزالى مشهدى»، در زمره کارهاى تصحيحى و تحشيه‌هاى گلچين قرار می‌گیرند.
- ج. در حوزه نسخه‌شناسى نیز فهرست ۲۰۶ مجموعه خطى كتابخانه مجلس، فهرست بخشى از كتاب‌هاى شادروان عبدالحسين بيات، راهنماى گنجينه قرآن آستان قدس رضوى، جلد هفتم و هشتم فهرست كتاب‌های خطى آستان قدس و فهرست فرهنگ‌نامه‌هاى خطى آستان قدس را انجام داده است.
- د. «مجموعه اشعار فكاهى، سياسى، انتقادى و اجتماعى»، «ديوان گلچين»، «تكمله امثال» و «مجموعه يادداشت‌هاى پراكنده» را نیز جزو تصنيفات وی ذکر می‌کنند.
- ه. وى همچنین بيش از ۱۰۰ مقاله ادبى، فنى، تاريخى، كتاب‌شناسى در مجلات معتبر داخل و خارج از كشور منتشر كرده که از آنجمله می‌توان به گلگشت و تماشا، عنوان صفحه‌اى ادبى در مجله «تهران مصور» كه مسئوليت آن‌را گلچين معانى داشت، شاعران گمنام شيرازى، ترجمه احوال و منتخب اشعار ۵۱ شاعر شيرازى و فارسى كه در روزنامه پارس شيراز از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۶۱ به چاپ رسيد، حواشى مفصلى بر تذكرههاى فارسى و تصحيح اشتباهات تذكره‌نويسان، سنگ‌تراش ژاپنى نام برد.
منابع
- "احمد گلچین معانی"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- اثرآفرینان، انجمن مفاخر فرهنگی، ج۵، ص۷۸.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالب‌های شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی |
| سبک‌های شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
