مشهد ردالشمس

مسجد ردّ الشمس

در آغاز بزرگراه كربلا به حله بقعه‌اى است با گنبد مخروطى كه بنابر روايات تاريخى، اميرالمؤمنين (علیه‌السلام) هنگام بازگشت از جنگ صفين در اين بقعه نماز ظهر و عصر را پس از آنكه خورشيد به اراده پروردگار و خواست حضرت على (ع) از وضعيت غروب به ظهر بازگشت، بجاى آورد. اين واقعه پيشينه تاريخى كهنى دارد و تمامى مورخان و محدثان درباره آن سخن گفته و آن را يكى از معجزات حضرت شمرده‌اند.

لازم به توضیح است که بر اساس بسیاری از منابع حدیثی و روایی شیعه و حتی اهل سنت، خورشید پس از غروب آن، یک یا دو بار برای امیرالمؤمنین (ع) بازگردانده شد که به حادثه «ردّ الشمس» (= بازگرداندن خورشید) معروف است. در این باره از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است: «اِنَّ اللهَ تَبارَک وَتَعالَى رَدَّ عَلَیّ الشَّمسَ مَرَّتَین، وَلَم یردّها عَلى اَحَد مِن اُمَّةِ مُحَمَّدٍ غَیری»؛ خداوند تبارک و تعالی دو بار خورشید را برای من بازگرداند، و آن را جز من برای هیچ کس دیگری از امّت محمد برنگرداند.

معجزه اول ردّ شمس که علاوه بر منابع شیعه، در بسیاری از منابع اهل سنّت نیز نقل شده، در زمان حیات حضرت رسول اکرم (ص) در مدینه منوّره اتفاق افتاد. از جمله محدّثان و علمای شیعه، که این داستان را نقل کرده‌اند، می‌توان از شیخ کلینی، شیخ صدوق، عیاشی، شیخ مفید نام برد.

در تعدادی از منابع شیعه، روایاتی مبنی بر وقوع معجزه ردّ شمس دوم در سرزمین بابِل نقل شده است؛ اما در این روایات اختلافاتی در سبب و زمان وقوع حادثه و دیگر جزئیات آن وجود دارد. در بیشتر این روایات، به وقوع معجزه در زمان بازگشت امیرالمؤمنین (ع) از نهروان اشاره شده، اما بر اساس کتاب «وقعة صفّین»، در زمان حرکت امام‌ علی (ع) به سمت صِفّین اتفاق افتاده و در برخی روایات نیز به زمان وقوع آن اشاره نشده است.

به هر حال، اگر معجزه ردّ الشمس ـ مطابق روایت نصر بن مزاحم ـ در مسیر حرکت امام علی (ع) به صفّین و پس از گذشتن از سرزمین بابِل اتفاق افتاده باشد، باید محل وقوع آن را در نقطه‌ای در شمال بابِل بدانیم و بنابراین، زیارتگاه امروزی «مشهد الشمس» که در شمال حلّه و جنوب بابِل واقع است، با این حادثه بی‌ارتباط می‌نماید. اما در صورت پذیرش برخی از دیگر روایات نقل شده در منابع شیعه، که به وقوع حادثه در مسیر بازگشت امیرالمؤمنین (ع) از نهروان اشاره کرده‌اند، به ویژه روایت شیخ صدوق در «من لا یحضره الفقیه»، که به وقوع آن پس از گذشتن از پل «سوراء» اشاره کرده است، شاید بتوانیم این زیارتگاه را به عنوان محل ردّ شمس در نظر بگیریم.

منابع

• راهنماى اماكن زيارتى و سياحتى در عراق، دکتر احسان مقدس، نشر مشعر، تهران، ص ۳۲۲.
• زیارتگاه‌های اسلامی.