محمدعلی حائری کرمانی

نام کامل	محمدعلی حائری کرمانی
زادروز	۱۳۰۳ قمری
زادگاه	کرمان
وفات	۱۳۸۳ قمرى
مدفن	قم
اساتید	سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، آیت الله بروجردی، سید حسین طباطبائی قمی،...
شاگردان	امام موسی صدر، سید رضا صدر، سید مهدی اخوان مرعشی، شیخ علی‌پناه اشتهاردی،...
آثار	تقریرات درس اصول آقا ضیاءالدین عراقی،...

«آیت‌الله شیخ محمدعلی حائری کرمانی» (۱۳۸۳-۱۳۰۳ ق)، فقیه اصولی شیعه و از مدرسان معروف حوزه علمیه قم در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان مبرّز آقا ضیاءالدین عراقی و آیت‌الله بروجردی بود. امور مهمی از جمله پاسخ به استفتائات و احیای کتابخانه مسجد اعظم قم از سوی آیت‌الله بروجردی بر عهده وی نهاده شده بود.

ولادت

محمدعلی حائری کرمانی فرزند شیخ عباس، در سال ۱۳۰۳ قمری (۱۲۶۴ ش) در شهرستان کرمان دیده به جهان گشود.

تحصیلات و استادان

محمدعلی حائری کرمانی دروس مقدمات و ادبیات را در حوزه علمیه کرمان سپری کرد و آن گاه در سال ۱۳۳۵ ق. عازم مشهد مقدس گردید و به مدت سه سال در مدرسه میرزا جعفر به تحصیل ادامه داد. سپس به زادگاهش بازگشت.

علاقه شیخ محمدعلی حائری به علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام، ایشان را بر آن داشت، تا در حدود سال ۱۳۳۹ قمری با تحمل رنج سفر و مشکلات فراوان، رهسپار حوزه علمیه نجف گردد. به سبب هوش و حافظه و استعداد فراوانش مراحل تحصیلی را به سرعت طی کرد و مدت ده سال در دروس خارج فقه و اصول آیات عظام: آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی و... حضور یافت. پس از چندی، استعداد و تلاش او به بار نشست و از آن بزرگواران اجازات اجتهاد کم نظیری اخذ کرد؛ حتی در شمار شاگردان خاص آقا ضیاءالدین عراقی قرار گرفت.

آیت الله حائری کرمانی در مشهد نیز در دروس خارج فقه و اصول سید حسین طباطبائی قمی و میرزا محمد آقازاده خراسانى شرکت می جوید. او همچنین هنگامی که در قم بود، به همراه بسیاری از بزرگان و اساتید مبرز آن زمان، همانند سید محمد حجت کوه کمره ای، امام خمینی، آیت الله صدر و... در درس آیت الله بروجردی شرکت می‌کرد.

تدریس و شاگردان

شیخ محمدعلی حائری بعد از اتمام تحصیلات، نجف را به قصد ایران ترک کرد و در زادگاهش کرمان رحل اقامت افکند. او به مدت چهارده سال به تدریس در حوزه علمیه کرمان و نیز اقامه جماعت و ارشاد و هدایت خلق مشغول شد.

آیت الله موسوی کرمانی، داماد وی، در این باره می‌گوید: در کرمان مرحوم آیت الله میرزا محمدرضا کرمانی -در دوران سخت و تاریک حکومت رضاخان- از روی جهاتی از منزل بیرون نمی‌آمدند. محل نماز خودش را که مسجد جامع کرمان بود، به آیت الله حائری کرمانی واگذار کرد و ایشان از سال ۱۳۰۳ ش. تا سال ۱۳۱۷ ش. -که اوج قدرت رضاخان بود- در کرمان علاوه بر اقامه جماعت و تبلیغ شعائر دینی و مذهبی، به تدریس علوم دینی مشغول بودند که بنده در آن ایام نیز لمعه را در نزد معظم‌له می‌خواندم... فشارهای مأموران دولتی او را واداشت تا به قصد اقامت دائم روانه مشهد مقدس شود. اما پس از چندی، باز هم مشکلات سیاسی مانع از اقامت او شد و او مشهد را به قصد حوزه علمیه قم ترک کرد و سرانجام در سال ۱۳۵۶ ق. در این شهر رحل اقامت افکند.

پس از ورود به قم، حوزه درسی را تشکیل داد که جمعی از فضلای حوزه علمیه در آن شرکت می‌جستند. نوآوری‌های درس آیت الله حائری کرمانی منحصر به فرد بود؛ زیرا وی به سبک استادش آقا ضیاءالدین عراقی تدریس می‌کرد و این نوع تدریس برای آن دسته از فضلا که به نجف نرفته بودند، بسیار جذاب بود و تازگی داشت. تعدادی از شاگردان ممتاز ایشان از این قرارند:

• سید مهدی اخوان مرعشی؛

• سید کاظم اخوان مرعشی؛

• سید رضا صدر؛

• امام موسی صدر؛

• سید حسین موسوی کرمانی (داماد ایشان)؛

• شیخ علی پناه اشتهاردی؛ ایشان به نگارنده این مقاله فرمود: «بنده کفایه را در مدرسه فیضیه نزد وی خواندم. او مسلط بر کفایه بود. مردی خوشنام، ملا، متقی و جزو آن دسته از افرادی بود که مرحوم آیت الله بروجردی خیلی خاطرش را می‌خواستند».

• شیخ محمدحسن طالقانی.

در نگاه عالمان

آیت الله حائری کرمانی از خواص استادش آقا ضیاءالدین عراقی بود. رابطه وی و استاد بزرگوارش چنان صمیمی و عمیق بود که از هنگام ورود تا آخر سال اقامتش، همواره شبانه‌روز نزد استاد فرزانه‌اش بود و به تقریر مطالب علمی او می‌پرداخت. و نیز در درس خصوصی اصول مرحوم آقا ضیاء شرکت می‌جست. وی همه امور مربوط به آقا ضیاء را سامان می‌داد؛ حتی تزویج سه دختر استادش را بر عهده داشت.

همچنین به گفته دامادش آیت الله موسوی کرمانی، در قم که بود، در دستگاه آیت الله بروجردی از نظر علم و عمل و دینداری کسی مثل آقای حائری وجود نداشت. همه اصحاب خوب بودند؛ ولیکن کسی که از دیدگاه آیت الله بروجردی دارای اعتبار علمی، امانت داری و رازدار باشد، منحصراً آقای حائری بود و هیچ کدام دیگر این گونه تا آخر عمر ایشان نبودند». کارهای مهمی که آیت الله بروجردی بر عهده وی نهاده بود، عبارت بود از:

• پاسخ به استفتائات و مسائل علمی: علم، تقوا و امانت داری وی موجب شده بود تا آیت الله بروجردی این مسئولیت را منحصراً به وی واگذار کند و او هم به دقت این امور را انجام می‌داد.

• اقامه نماز جماعت در مسجد اعظم: آیت الله حائری کرمانی در بنای مسجد اعظم همکاری و همفکری شایانی دشت. زمانی که دیوارهای مسجد بالا رفته و هنوز سقف آن ساخته نشده بود، مرحوم آیت الله بروجردی به ایشان امر فرمود که او به اقامت جماعت در این مسجد بپردازد. این در حالی بود که برخی با اصرار و با قرار دادن واسطه‌هایی سعی داشتند تا لااقل اقامه جماعت نماز صبح را بر عهده گیرند؛ اما آیت الله بروجردی مخالفت می‌کند و در جواب اصرار برخی، می‌فرماید: «مسجد یک امام جماعت می‌خواهد، که دارد».

• احیای کتابخانه مسجد اعظم: این عالم بزرگوار یکی از بانیان اصلی کتابخانه مسجد اعظم قم و از اهداکنندگان کتاب به این کتابخانه، که زیر نظر آیت الله بروجردی بود، بشمار می رفت.

وفات

مرحوم آیت الله حائری کرمانی، سرانجام در سال ۱۳۷۹ قمرى (۱۳۳۹ ش) در ۷۵ سالگی دار فانی را وداع گفت. خبر رحلت او، برای آیت الله بروجردی بسیار تلخ و ناگوار بود و با این که کمتر در مراسم و مجالس شرکت می‌جست، اما در تشییع این عالم برجسته، از مسجد عشقعلی تا حرم حضرت معصومه علیهاالسلام حضور یافت و بر پیکرش نماز گزارد. هنگام دفن، ساعتی بر سر قبر او نشست و دعاهای فراوانی را خواند و سپس دستور داد تا روی قبر پوشانده شود. آیت الله بروجردی در فراق یار همیشگی خود، مکرراً می‌فرمود: «حائری رفت و من تنها شدم» و آن گاه می‌گریست. او به مدت یک هفته، در مدرسه فیضیه مجالس ختمی برگزار کرد.

منابع

• ستارگان حرم، "آيت‌الله حائری كرمانی" محمدتقی ادهم‌نژاد، جلد ۱۵، صفحه ۱۴۹-۱۵۷.
• "محمدعلی حائری کرمانی"، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.