آیه 60 سوره حجر

إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا ۙ إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِينَ

[15–60] (مشاهده آیه در سوره)

<<59	آیه 60 سوره حجر	61>>
سوره : سوره حجر (15) جزء : 14 نزول : مکه ترتیل ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

• الهی قمشه‌ای
• انصاریان
• فولادوند
• آیتی
• مکارم شیرازی

جز زن لوط که آن هم (چون با بدان همدست است) چنین مقرر داشتیم که از بازماندگان باشد (و با زشتکاران هلاک شود).

مگر همسرش را که [به سبب روی گردانی اش از حق] مقدّر کرده ایم از بازماندگان [در شهر و نابودشوندگان] باشد.

جز آنش را كه مقدر كرديم او از بازماندگان [در عذاب‌] باشد.

جز زنش را كه مقرر كرده‌ايم كه از باقى‌ماندگان باشد.

بجز همسرش، که مقدّر داشتیم از بازماندگان (در شهر، و هلاک‌شوندگان) باشد!»

ترجمه های انگلیسی(English translations)

• Qarai
• Shakir
• Pickthall
• yusufali

except his wife, [who], We have ordained, will indeed be among those who remain behind.’

Except his wife; We ordained that she shall surely be of those who remain behind.

Except his wife, of whom We had decreed that she should be of those who stay behind.

"Except his wife, who, We have ascertained, will be among those who will lag behind."

معانی کلمات آیه

الغابرين: غبور: ماندن و رفتن . آن ، از اضداد است . در لغت آمده: «غبر غبورا: مكث و بقى و ذهب و مضى» غابر: مانده و رفته. منظور از «الغابرين» ، در آيه باقى ماندگان است..

تفسیر آیه

• تفسیر نور
• اثنی عشری
• روان جاوید
• اطیب البیان
• برگزیده تفسیر نمونه
• سایر تفاسیر

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

إِلَّا آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ «59»

مگر خاندان لوط كه ما قطعا همه آنان را از هلاكت نجات مى‌دهيم.

إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ «60»

مگر همسرش كه مقدر كرده‌ايم او از بازماندگان (در كيفر) باشد.

فَلَمَّا جاءَ آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ «61»

پس چون فرستادگان (الهى) به سراغ خاندان لوط آمدند.

قالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ مُنْكَرُونَ «62»

(لوط) گفت: شما گروهى ناشناس هستيد.

نکته ها

«غابرين» جمع «غابر» به معناى بازماندگان است وبه باقيمانده خاك، غبار گويند.

حضرت ابراهيم وحضرت لوط در اوّلين برخورد با فرشتگان آنان را نشناختند، لذا ابراهيم گفت: «إِنَّا مِنْكُمْ وَجِلُونَ» و لوط گفت: «قَوْمٌ مُنْكَرُونَ» البتّه اين فرشتگان در قيافه جوانان خوش صورت و زيبا ميهمان حضرت لوط شدند و حضرت به دليل فساد جامعه از وجود چنين ميهمانانى نگران شد.

پیام ها

1- پيروان واقعى انبيا، از كيفرهاى دنيوى نيز بيمه هستند. «إِلَّا آلَ لُوطٍ»

2- مخالفت همسر لوط با او، بهترين دليل بر اختيار انسان است و اينكه انسان محكوم و مجبور محيط نيست. «إِلَّا امْرَأَتَهُ»

3- وابستگى اقتصادى دليل وابستگى فكرى و فرهنگى نيست. (همسر لوط از نان لوط مى‌خورد، ولى ضد او فكر مى‌كرد)

4- در مكتب انبيا، اصل ضابطه است. نه رابطه. لذا همسر پيامبر نيز به قهر الهى گرفتار مى‌شود. «إِلَّا امْرَأَتَهُ كانَتْ مِنَ الْغابِرِينَ»

(پيوندهاى خانوادگى نبايد مانع اجراى اهداف الهى باشد)

جلد 4 - صفحه 469

5- در ازدواج‌هاى انبيا نيز ناكامى بوده است. «إِلَّا امْرَأَتَهُ»

6- حساب مردان خدا، از حساب بستگان نااهل واطرافيان جداست. «إِلَّا امْرَأَتَهُ»

7- قهر و عذاب الهى، طبق حساب وبرنامه است. «قَدَّرْنا»

8- سنّت خداوند در قهر تبهكاران، خودى يا بيگانه، زن يا مرد، مشهور يا گمنام نمى‌شناسد. «إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ»

9- انبيا، از پيش خود علم غيب ندارند. (حضرت لوط، فرشتگان را نشناخت) «قَوْمٌ مُنْكَرُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ (60)

إِلَّا امْرَأَتَهُ‌: مگر زن لوط كه كافره و ياغيه باشد از فرمان لوط، لذا:

قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ‌: مقدر ساختيم كه بتحقيق او از باقيماندگان در شهر با اهلاك شدگان، يعنى حكم نموديم او نيز هلاك شود، چنانكه اهل شهر هلاك شوند.

نكات ادبيه: قوله‌ (إِلَّا امْرَأَتَهُ) استثناء از استثناء مى‌باشد، براى آنكه قوم مهلكند مگر آل لوط، و زن از ايشان مستثنى و ملحق به هالكان است؛ زيرا مستثنى دوم ملحق باشد به جمله اول؛ به عبارت اخرى، استثناء از استثناء برمى‌گردد به‌

جلد 7 - صفحه 124

اخيرى، زيرا رجوع به اولى موجب لغويت كلام، و از حكيم محال است، مثل (عندى عشرة درهم الّا خمسة الا ثلثة) اول پنج از ده خارج شود و پنج باقى ماند و بعد از پنج هم سه خارج و اضافه گردد به پنج باقى، مجموع هشت خواهد بود.

لطيفه: شخصى نزد خليفه به كسائى گفت: اگر فقه تحصيل مى‌كردى بهتر بود كسائى در جواب گفت: اگر كسى اقرار كند براى ديگرى به صد درهم، الا ده، الا يك درهم، به چه قدر حكم كنى؟ گفت: هشتاد و نه درهم. كسائى گفت: خطا گفتى به جهت فرمايش الهى: (إِنَّا أُرْسِلْنا إِلى‌ قَوْمٍ مُجْرِمِينَ إِلَّا آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا امْرَأَتَهُ ...) آيا زن لوط از آل مستثنى است يا از قوم؟

گفت: از آل. كسائى گفت: پس بر او ثابت است نود و يك درهم.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ نَبِّئْهُمْ عَنْ ضَيْفِ إِبْراهِيمَ (51) إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقالُوا سَلاماً قالَ إِنَّا مِنْكُمْ وَجِلُونَ (52) قالُوا لا تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ (53) قالَ أَ بَشَّرْتُمُونِي عَلى‌ أَنْ مَسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ (54) قالُوا بَشَّرْناكَ بِالْحَقِّ فَلا تَكُنْ مِنَ الْقانِطِينَ (55)

قالَ وَ مَنْ يَقْنَطُ مِنْ رَحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّالُّونَ (56) قالَ فَما خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ (57) قالُوا إِنَّا أُرْسِلْنا إِلى‌ قَوْمٍ مُجْرِمِينَ (58) إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ (59) إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ (60)

ترجمه‌

و خبر ده ايشانرا از مهمانان ابراهيم‌

هنگاميكه داخل شدند بر او پس گفتند سلام گفت همانا ما از شما ترسانيم‌

گفتند نترس همانا ما مژده ميدهيم تو را به پسرى دانا

گفت آيا مژده داديد مرا در حاليكه رسيد مرا پيرى پس بچه مژده ميدهيد

مرا گفتند مژده داديم تو را براستى پس مباش از نااميدان‌

گفت و كيست كه نااميد شود از رحمت پروردگارش مگر گمراهان‌

گفت پس چيست كار شما اى فرستادگان‌

گفتند همانا ما فرستاده شديم بسوى گروهى گناه‌كاران‌

مگر

جلد 3 صفحه 257

خانواده لوط همانا ما نجات دهندگانيم ايشانرا تمامى‌

مگر زنش را كه تقدير نموديم همانا او باشد از بازماندگان.

تفسير

ضيف در اصل مصدر بوده و بمعناى وصف استعمال ميشود در واحد و كثير و گاهى باضياف جمع بسته ميشود و اينجا مراد ملائكه‌اند كه بر حضرت ابراهيم عليه السّلام برسم ميهمانى وارد شدند و چون از طعامى كه براى ايشان حاضر فرموده بود تناول ننمودند آنحضرت خائف شد كه مبادا قصد سوئى داشته باشند چون در پيش آنها اين رسم بود و كلمه سلاما ظاهرا منصوب بفعل مقدّر است يعنى گفتند نسلّم عليك سلاما و حضرت جواب فرمود چنانچه در سوره هود ذكر شده و تفصيل اين قصه آنجا گذشت و تكرار نميشود فقط نكته قابل ذكر اين است كه اينجا عيّاشى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد از غلام عليم اسمعيل است از هاجرو از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه ابراهيم عليه السّلام سه سال بعد از بشارت مكث فرمود پس بشارت ديگرى آمد از طرف خداوند براى او باسماعيل و آنجا در قرآن تصريح شده بود كه بشارت باسحاق داده شد لذا در منهج و غيره اين بشارت را باسحاق راجع نموده‌اند بدون نقل خلاف و تحقيق آنست كه دو بشارت بوده يكى بحضرت ابراهيم كه در اين آيه ذكر شده راجع بولادت حضرت اسمعيل براى او و ديگر بساره خاتون زوجه معقوده آنحضرت راجع بولادت حضرت اسحق براى او در سوره هود لذا آنجا حضرت ساره تعجّب كرد و اينجا حضرت ابراهيم چون بسن پيرى رسيده بود و اولادش نشده بود و از روى تعجّب فرمود بچه بشارت ميدهيد مرا تا معلوم شود بنحو حقيقت است يا مجاز و از پيش خود ميگويند يا از جانب خدا و آنها عرضه داشتند بنحو حقّ و حقيقت و راستى و درستى از جانب پروردگار پس مباش از نااميدان و مأيوسان از رحمت حق و اگر اين بشارت راجع بولادت حضرت اسحق بود جاى تعجّب و يأس آنحضرت نبود چون او حضرت اسمعيل را داشت و مرديكه خداوند باو اولادى داده از ولد ديگرى كه باو عنايت شود تعجّب نميكند و مأيوس نميشود در هر حال حضرت ابراهيم در جواب ملائكه فرمود كه من مأيوس از رحمت خدا نيستم بر حسب اسباب ظاهرى نااميد شده بودم و اكنون اميدوار شدم چون مأيوس نميشوند از رحمت خدا مگر گمراهان و ظاهرا اين يك قصّه است كه خداوند در دو جا بمناسبت‌

جلد 3 صفحه 258

ذكر فرموده اينجا ظاهرا براى بيان رحمت بر دوستان و غضب بر دشمنان است و اوّلا بشارت بحضرت ابراهيم داده‌اند و بعدا براى رفع نگرانى حضرت ساره باو نيز بشارت داده شده و هر جا قسمتى از اين قصّه ذكر شده چنانچه در كلام الهى معمول است و جمله على ان مسّنى الكبر ظاهرا حاليّه است يعنى با حال اصابت پيرى بمن و مراد از گمراهى خطاء در طريق معرفت خدا و وسعت رحمت و عموم قدرت او است و پس از وصول بشارت و حصول اطمينان حضرت ابراهيم از ملائكه سؤال نمود كه شما براى چه كار نازل شديد عرضه داشتند ما فرستاده شديم براى عذاب قوم لوط كه اهل فسق و فجورند مگر خانواده او كه ايشانرا تمامى نجات خواهيم داد جز زنش را كه مقدّر نموديم ما بامر خداوند كه باقى باشد با قوم و هلاك شود و در علل از امام باقر عليه السّلام روايت نموده كه هميشه حضرت لوط و ابراهيم عليه السّلام منتظر نزول عذاب بر قوم لوط بودند و خداوند براى منزلت و مقام آن دو بزرگوار در عذاب تأخير ميفرمود و چون خداوند اراده فرمود آنها را عذاب فرمايد مقدّر فرمود كه عوض دهد بحضرت ابراهيم از عذاب قوم لوط غلام عليم را تا موجب تسلّى خاطر او شود از مصيبتش بهلاك قوم پس مبعوث فرمود فرستادگانى را بسوى آنحضرت كه بشارت دهند او را باسماعيل از هاجر و غلام عليم او است و قرابت نسبى و سببى حضرت لوط با حضرت ابراهيم عليه السّلام و علاقمندى آنحضرت باو و كسانش در سوره اعراف و هود گذشت و مؤكّد مضمون اين روايت و روايت عيّاشى از آنحضرت كه قريب باين معنى است ميباشد و شايد تكرار بشارت اسماعيل عليه السّلام براى ظهور حضرت ختمى مرتبت از او باشد.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

إِلاَّ امرَأَتَه‌ُ قَدَّرنا إِنَّها لَمِن‌َ الغابِرِين‌َ (60)

مگر زن‌ لوط ‌که‌ چنان‌ قرار و مقدّر كرديم‌ ‌که‌ ‌او‌ ‌در‌ ميان‌ قوم‌ باز بماند و جزء مهلكين‌ ‌باشد‌، چند نفر ‌از‌ زنهاي‌ انبياء و ائمه‌ ‌عليهم‌ السّلام‌ ‌از‌ معاندين‌ و مخالفين‌ و كفار بودند زن‌ حضرت‌ نوح‌ و لوط دو نفر ‌از‌ زنهاي‌ پيغمبر صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و اله‌ و ‌سلّم‌ عايشه‌ و حفصه‌ و أسماء بنت‌ اشعث‌ زن‌ حضرت‌ مجتبي‌ و ام‌ الفضل‌ عيال‌ حضرت‌ جواد، و ‌اينکه‌ زن‌ لوط ‌با‌ كفار ‌هم‌ دست‌ و دشمن‌ داخلي‌ ‌بود‌ و ‌با‌ ‌آنها‌ قرار داد كرده‌ ‌بود‌ ‌که‌ ‌اگر‌ كسي‌ مخفيانه‌ ‌بر‌ حضرت‌ لوط وارد شود ‌او‌ ‌بر‌ بام‌ خانه‌ آتش‌ روشن‌ كند ‌آنها‌ مطلع‌ شوند و بيايند ممانعت‌ كنند. و چنين‌ كرد موقعي‌ ‌که‌ ملائكه‌ ‌بر‌ لوط وارد شدند شبانه‌ ‌که‌ شرحش‌ بيايد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 60)- ولی از آنجا که تعبیر به «آل لوط» آن هم با تأکید به «اجمعین» شامل همه خانواده او حتی همسر گمراهش که با مشرکان هماهنگ بود می‌شد، و شاید ابراهیم نیز از این ماجرا آگاه بود، بلافاصله او را استثناء کردند و گفتند: «بجز

ج2، ص538

همسرش که ما مقدر ساخته‌ایم از بازماندگان در شهر محکوم به فنا باشد» و نجات نیابد (إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِینَ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌