آنان به فضل و رحمتی که خدا نصیبشان گردانیده شادمانند، و دلشادند به حال آن مؤمنان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و بعداً در پی آنها به سرای آخرت خواهند شتافت که بیمی بر آنان نیست و غمی نخواهند داشت.
در حالی که خدا به آنچه از بخشش و احسان خود به آنان عطا کرده شادمانند، و برای کسانی که از پی ایشانند و هنوز به آنان نپیوسته اند [و سرانجام به شرف شهادت نایل می شوند] شادی می کنند، که نه بیمی بر آنان است ونه اندوهگین می شوند.
به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است شادمانند، و براى كسانى كه از پى ايشانند و هنوز به آنان نپيوسته‌اند شادى مى‌كنند كه نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين مى‌شوند.
از فضيلتى كه خدا نصيبشان كرده است شادمانند. و براى آنها كه در پى‌شان هستند و هنوز به آنها نپيوسته‌اند خوشدلند كه بيمى بر آنها نيست و اندوهگين نمى‌شوند.
آنها بخاطر نعمتهای فراوانی که خداوند از فضل خود به ایشان بخشیده است، خوشحالند؛ و بخاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند [= مجاهدان و شهیدان آینده]، خوشوقتند؛ (زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان می‌بینند؛ و می‌دانند) که نه ترسی بر آنهاست، و نه غمی خواهند داشت.
exulting in what Allah has given them out of His grace, and rejoicing for those who have not yet joined them from [those left] behind them, that they will have no fear, nor will they grieve.
Rejoicing in what Allah has given them out of His grace and they rejoice for the sake of those who, (being left) behind them, have not yet joined them, that they shall have no fear, nor shall they grieve.
Jubilant (are they) because of that which Allah hath bestowed upon them of His bounty, rejoicing for the sake of those who have not joined them but are left behind: That there shall no fear come upon them neither shall they grieve.
They rejoice in the bounty provided by Allah: And with regard to those left behind, who have not yet joined them (in their bliss), the (Martyrs) glory in the fact that on them is no fear, nor have they (cause to) grieve.
معانی کلمات آیه
فرحين: فرح (بر وزن الف) شادمان. جمع آن فرحون است.
يستبشرون: ابشار و استبشار به معنى شاد شدن است، استبشار به معنى طلب شادى و بشارت دادن نيز آيد چنان كه در اقرب الموارد آمده: «استبشره به: بشّره».
ولى ظاهرا در هر دو آيه به معنى شاد شدن است.[۱]
آنان بخاطر آنچه خداوند از فضلش به آنها داده، شادمانند و به كسانى كه به دنبال ايشانند، ولى هنوز به آنها ملحق نشده‌اند، مژده مى‌دهند كه نه ترسى بر آنها است و نه غمى خواهند داشت.
نکته ها
در روايات آمده است: مؤمنان واقعى كه قرآن و اهل‌بيت پيامبر عليهم السلام را با هيچ كتاب و رهبر ديگرى عوض نمى‌كنند، مشمول بشارت اين آيه هستند. همچنين استفاده مى‌شود كه زندگى برزخى يك زندگى واقعى و داراى رزق و حيات و شادى و بشارت است. و مراد از آن تنها باقى ماندن نام نيك در تاريخ نيست.
پیام ها
1- شادى شهدا به الطاف الهى است، نه عملكرد خودشان. «فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ»
2- شهدا الطاف الهى را تفضّل الهى مى‌دانند، نه پاداش خون خود. «مِنْ فَضْلِهِ»
3- شهدا از همرزمان خود دل نمى‌كنند و آينده خوب را به آنها بشارت مى‌دهند.
فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ: در حالتى كه شادمانند شهداء به آنچه عطا فرموده، مِنْ فَضْلِهِ: از فضل خود، كه آن رضا و خشنودى الهى است كه مافوق عطاهاى ديگر مى‌باشد. يا آن شرف شهادت و فوز به حيات ابديه و تقرب ايزدى و تمتع به نعيم سرمدى است. وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ: و خوشحال و
«2» نهج البلاغه حكمت.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 301
مسرور مى‌شوند به آنانكه هنوز ملحق نشده‌اند به ايشان، مِنْ خَلْفِهِمْ: از عقب ايشان، يعنى خوشحال و شادمانند به بشارت دادن ايشان را به آنكه خويشان و برادران دينى ايشان به درجه شهادت رسند و به آنها واصل شوند، و در كرامت با ايشان شريك گردند.
بيان: مفسرين را در آيه شريفه وجوهى است: 1- فرح شهداء به آنست كه مى‌دانند اقربا و دوستان در عقب آنها بر ايمان و طاعت ثابت، و خدا اجر به آنها مرحمت فرمايد. و ايشان به ميامن كثرت طاعت و مجاهده نفس، به ايشان ملحق شوند. 2- خوشحالى آنها به اينست كه مقدم شدند بر جماعتى كه در خلف آنها بودند و سبقت بر ايشان به اين مرتبه عظمى رسيدند. 3- شادمان هستند نسبت به آنانكه در خلف آنها بودند و مردند و به فيض شهادت ايشان نائل نشدند. 4- در وقت قبض روح شهيد، كتابى به او دهند كه در آن ذكر خوشحالى و مزيت مرتبه برادران او است كه قبل از او به شرف شهادت نائل شدند، بدين جهت خوشحال شوند. 5- استبشار ايشان به آن چيزى است كه مبين شده بر ايشان از امر آخرت.
أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ: اينكه هيچ ترسى نيست بر ايشان در آنچه در پيش ايشان خواهد بود از اهوال قيامت، وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ: و نيستند ايشان كه اندوهناك شوند بر مفارقت دوستان كه در دنيا داشتند.
حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در فضيلت شهداء فرمايد: وقتى شهيد از اسب خود به سبب نيزه يا ضرب شمشير به زير آيد، هنوز نرسيده به زمين، مگر آنكه مى‌فرستد خداوند عز و جل زوجه او حور العين را، پس بشارت دهد او را به آنچه خدا مهيا فرموده براى او از كرامت. و وقتى به زمين رسد، گويد: مرحبا به روح طيب كه خارج شود از بدن طيب، بشارت دهم تو را به آنچه نه چشمى ديده و نه گوشى شنيده و نه به قلب بشرى خطور نموده. «1»
«1» بحار الانوار، جلد 100، باب وجوب الجهاد و فضله، صفحه 13، حديث 27- صحيفة الامام الرضا، صفحه 86 (طبع آستان قدس رضوى)
شادمانند بآنچه دادشان خدا از فضل خود و خوشنودند بحال آنانكه ملحق نشدند بايشان بعد از ايشان بآنكه نيست ترسى بر ايشان و نه ايشان اندوهناك شوند.
تفسير
دو نعمت ديگر خداوند بر فائزين بمقام قرب خود انعام فرموده است يكى فرح است كه آن به نظر حقير شادمانى باطنى است كه بواسطه فوز به مقام قرب و نيل به مقام شهادت و حيات و نعيم ابدى دارند و ديگر سرور است كه آن ظاهرا خوشنوديى است كه امر آن ظاهر باشد كه از حال دوستان خودشان كه بقاياى مؤمنينند دارند كه آنها هم بحمد اللّه بشرف ايمان
جلد 1 صفحه 532
مشرف شدند و از عذاب ابدى نجات يافتند و خوفى بر سوء عاقبت آنها نيست و آنها در قيامت محزون نميشوند و محتمل است اشاره بآن باشد كه عمده گوارائى اين فرح و سرور آنستكه بهيچ وجه ترس و حزنى در آن راه ندارد بخلاف فرح و سرورهاى دنيوى كه غالبا بلكه دائما مشوب بخوف‌ها و حزن‌ها است هزارش ماتم و يكدم عروسى است عياشى از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه مردى حضور مبارك شرفياب شد و عرض كرد كه من خيلى شايق بجهادم حضرت فرمود جهاد كن در راه خدا اگر كشته شدى بحيات و نعيم ابدى و قرب سرمدى نائل خواهى شد و اگر بميرى اجر تو را جز خداوند نميتواند بدهد و اگر بسلامت مراجعت كنى از گناهان پاك و برحمت الهى نائل خواهى شد و اين تفسير اين آيه است و در كافى از آنحضرت نقل شده كه فرمود و اللّه آنها شيعيان ما هستند كه چون ارواح ايشان داخل بهشت شود و به كرامت الهى نائل گردد عالم ميشوند و يقين پيدا ميكنند كه آنها بر حق بودند و ثابت بدين خدا و خورسند ميشوند از حال برادران مذهبى خودشان كه به فيض تشيع و محبت اهل بيت نائلند و در دنيا هستند و از حضرت صادق (ع) روايت شده است كه پرسيدند چه ميفرمائيد در اين روايت كه نقل شده ارواح مؤمنين در حوصله‌هاى مرغهاى سبز است كه در اطراف عرشند فرمود خير مؤمن گرامى‌تر از آنستكه خداوند روح او را در حوصله مرغ قرار دهد ولى در ابدانى هستند مانند ابدان خودشان حقير عرض ميكنم چون آن ابدان در نهايت لطافت است و در روايت قبل از آنها تعبير بارواح شده است اگرچه گاهى روح گفته ميشود و روح و جسد معا اراده ميشود چنانچه در دعاى ندبه نسبت معراج بروح داده شده با آنكه معا مراد است و شمه از اين مقال در ذيل آيه وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ در سوره بقره گذشت.
(هم و اللّه شيعتنا اذا دخلوا الجنة و استقبلوا الكرامة من اللّه استبشروا بمن لم يلحقوا بهم من اخوانهم المؤمنين الخبر) تفسير علي بن ابراهيم.
و كليني از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده فرمود
(هم و اللّه شيعتنا حين صارت ازواجهم في الجنة و استقبلوا الكرامة من اللّه عزّ و جل‌ّ و استيقنوا انّهم كانوا علي الحق و علي دين اللّه جل‌ّ ذكره فاستبشروا بمن لم يلحقوا بهم من اخوانهم من خلفهم من المؤمنين الّا خوف عليهم و لا هم يحزنون).
و از اينکه اخبار چند نكته استفاده ميشود: يكي آنكه آيه مخصوص بشهداء نيست، ديگر آنكه گناهان شيعه آمرزيده خواهد شد که خوف از آن نداشته باشند و محزون از منع فيوضات نباشند، سوم آنكه دين خدا منحصر بمذهب شيعه است و غير آن باطل است هر چه هست.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 170)- در این آیه به گوشه‌ای از مزایا و برکات فراوان زندگی برزخی شهیدان اشاره کرده و می‌فرماید: «آنها به خاطر نعمتهای فراوانی که خداوند از فضل خود به آنها بخشیده است خوشحالند» (فَرِحِینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ).
خوشحالی دیگرشان به خاطر برادران مجاهد آنهاست، همان‌طور که قرآن می‌گوید: «و به خاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند (مجاهدان و شهیدان آینده، نیز) شادمانند (زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان می‌بینند و می‌دانند) که نه ترسی بر آنهاست و نه غمی» از روز رستاخیز و حوادث وحشتناک آن (وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
