حضرت عباس علیه السلام

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

عباس بن على علیه السلام

فرزند امیرالمومنین، برادر سيدالشهدا، فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسين علیه السلام در روز عاشورا. عباس در لغت، به معناى شير بيشه، شيرى كه شيران از او بگريزند است. مادرش «فاطمه كلابيه » بود كه بعدها با كنيه «ام‌البنين » شهرت يافت.

امام على علیه السلام پس از شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها با ام‌البنين ازدواج كرد. عباس، ثمره اين ازدواج بود. ولادتش را در شعبان سال 26 هجرى در مدينه نوشته اند و بزرگترين فرزند ام‌البنين بود و اين چهار فرزند رشيد، همه در كربلا در ركاب امام حسين علیه السلام به شهادت رسيدند. وقتى اميرالمؤمنين شهيد شد، عباس چهارده ساله بود و در كربلا 34 سال داشت. كنيه اش «ابوالفضل » و «ابوفاضل » بود و از معروفترين لقبهايش، قمر بنى هاشم، سقاء، صاحب لواء الحسين، علمدار، ابوالقربه، عبدصالح، باب الحوايج و... است.

عباس با لبابه، دختر عبيدالله بن عباس (پسرعموى پدرش) ازدواج كرد و از اين ازدواج، دو پسر به نام‌هاى عبيدالله و فضل يافت. بعضى دو پسر ديگر براى او به نام‌هاى محمد و قاسم ذكر كرده اند.

آن حضرت، قامتى رشيد، چهره اى زيبا و شجاعتى كم‌نظير داشت و به خاطر سيماى جذابش او را «قمر بنى هاشم » مى گفتند. در حادثه كربلا، سمت پرچمدارى سپاه حسين علیه السلام و سقايى خيمه هاى اطفال و اهل بيت امام را داشت و در ركاب برادر، غير از تهيه آب، نگهبانى خيمه ها و امور مربوط به آسايش و امنيت خاندان حسين علیه السلام نيز بر عهده او بود و تا زنده بود، دودمان امامت، آسايش و امنيت داشتند.

روز عاشورا، سه برادر ديگر عباس پيش از او به شهادت رسيدند. وقتى علمدار كربلا از امام حسين علیه السلام اذن ميدان طلبيد حضرت از او خواست كه براى كودكان تشنه و خيمه هاى بى آب، آب تهيه كند. ابوالفضل علیه السلام به فرات رفت و مشك آب را پر كرد و در بازگشت به خيمه ها با سپاه دشمن كه فرات را در محاصره داشتند درگير شد و دست‌هايش قطع گرديد و به شهادت رسيد. البته پيش از آن نيز چندين نوبت هم‌ركاب با سيدالشهدا به ميدان رفته و با سپاه يزيد جنگيده بود.

عباس، مظهر ايثار و وفادارى و گذشت بود. وقتى وارد فرات شد، با آن كه تشنه بود، اما به خاطر تشنگى برادرش حسين علیه السلام آب نخورد و خطاب به خويش چنين گفت: يا نفس من بعد الحسين هونى و بعده لاكنت ان تكونى هذا الحسين وارد المنون و تشربين باردالمعين تالله ما هذا فعال دينى؛ و سوگند ياد كرد كه آب ننوشد.

وقتى دست راستش قطع شد، اين رجز را مى خواند: والله ان قطعتموا يمينى انى احامى ابدا عن دينى و عن امام صادق اليقين نجل النبى الطاهر الامين؛ و چون دست چپش قطع شد، چنين گفت: يا نفس لاتخشى من الكفار و ابشرى برحمة الجبار مع النبى السيد المختار قد قطعوا ببغيهم يسارى فاصلهم يا رب حر النار.

شهادت عباس، براى امام حسين علیه السلام بسيار ناگوار و شكننده بود. جمله پرسوز امام، وقتى كه به بالين عباس رسيد، اين بود: «الآن انكسر ظهرى وقلت حيلتى و شمت بى عدوى ». و پيكرش، كنار «نهر علقمه » ماند و سيدالشهدا به سوى خيمه آمد و شهادت او را به اهل بيت خبر داد. هنگام دفن شهداى كربلا نيز، در همان محل دفن شد. از اين رو امروز حرم اباالفضل علیه السلام با حرم سيدالشهدا فاصله دارد.

مقام والاى عباس بن على علیه السلام بسيار است. تعابير بلندى كه در زيارتنامه اوست، گوياى آن است. اين زيارت كه از قول حضرت امام صادق علیه السلام روايت شده، از جمله چنين دارد: «السلام عليك ايها العبد الصالح المطيع لله ولرسوله ولاميرالمؤمنين والحسن والحسين... اشهد الله انك مضيت على ما مضى به البدريون والمجاهدون فى سبيل الله المناصحون فى جهاد اعدائه المبالغون فى نصرة اوليائه الذابون عن احبائه...».

كه تاييد و تاكيدى بر مقام عبوديت و صلاح و طاعت او و نيز تداوم خط مجاهدان بدر و مبارزان با دشمن و ياوران اولياء خدا و مدافعان از دوستان خداست. امام سجاد علیه السلام نيز سيماى درخشان عباس بن على را اين گونه ترسيم فرموده است: «رحم الله عمى العباس فلقد آثر و ابلى و فدا اخاه بنفسه حتى قطعت يداه فابدله الله عز و جل بهما جناحين يطير بهما مع الملائكة فى الجنة كما جعل جعفر بن ابى طالب. و ان للعباس عندالله تبارك و تعالى منزلة يغبطه بها جميع الشهداء يوم القيامة ».

كه در آن نيز مقام ايثار، گذشت، فداكارى، جانبازى، قطع شدن دستانش و يافتن بال پرواز در بهشت، همبال با جعفر طيار و فرشتگان مطرح است و اين كه: عمويم عباس، نزد خداى متعال، مقامى دارد كه روز قيامت، همه شهيدان به آن غبطه مى خورند و رشك مى برند.

عباس يعنى تا شهادت يكه تازى عباس يعنى عشق، يعنى پاكبازى عباس يعنى با شهيدان همنوازى عباس يعنى يك نيستان تكنوازى عباس يعنى رنگ سرخ پرچم عشق يعنى مسير سبز پرپيچ و خم عشق جوشيدن بحر وفا، معناى عباس لب تشنه رفتن تا خدا، معناى عباس.

در زيارت ناحيه مقدسه نيز از زبان امام مهدی علیه السلام به او اين گونه سلام داده شده است: «السلام على ابى الفضل العباس بن اميرالمؤمنين، المواسى اخاه بنفسه، الآخذ لغده من امسه، الفادى له، الواقى الساعى اليه بمائه، المقطوعة يداه...».

كربلا كعبه عشق است و من اندر احرام شد در اين قبله عشاق، دو تا تقصيرم دست من خورد به آبى كه نصيب تو نشد چشم من داد از آن آب روان تصويرم بايد اين ديده و اين دست دهم قربانى تا كه تكميل شود حج من و تقديرم.

پانویس

منبع

جواد محدثی, فرهنگ عاشورا