حسین بن احمد براقی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''حسین بن احمد بَراقی''' (۱۳۳۲-۱۲۶۱ ق)، مورخ و رجال شناس [[شیعه|شیعی]] عراقی | |
| − | + | == ولادت == | |
| + | سيد حسين بن احمد بن اسماعيل بن زينى حسنى نجفى در سال ۱۲۶۱ هجری در بَراق یکی از ۴ محله معروف [[نجف|نجف]] اشرف در خانواده‌ای اهل علم دیده به جهان گشود. نیای بزرگ او سید اسماعیل و خانواده‌اش که به «حسنی» معروف و اهل علم و [[تقوا]] بودند، در اواخر سده ۱۲ قمری از اطراف [[بغداد]] به نجف کوچیدند و در محله براق سکنی گزیدند. نسب او به زید، فرزند [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن مجتبی]] (علیه‌السلام) می رسد. | ||
| − | + | ==فعالیتهای علمی== | |
| − | + | حسین بن احمد براقی از دوران کودکی نزد دانشمندان و ادیبان به تحصیل پرداخت و در جوانی به سلک اهل علم درآمد. به [[تاریخ]] به ویژه تاریخ [[عراق]] سخت دلبسته بود و برای آگاهی از حوادث تاریخی و نیز کسب اطلاعات با استادان و آگاهان الفت و مراوده داشت. همچنین به مطالعه کتب تاریخی اهتمام بسیار می ورزید. بسیاری از کتاب ها را استنساخ می کرد و [[نسخه خطی|نسخه های خطی]] بعضی از کتاب های نایاب که به خط او نوشته شده تا این اواخر در کتابخانه های [[نجف]] موجود بوده است. براقی زبان فارسی را نیک می دانست و از کتب فارسی درباره تاریخ عراق مطلب جمع می کرد. | |
| − | تألیفات براقی حدود هشتاد اثر و بیشتر در تاریخ و | + | وى با دانشمندان مى‌نشست و به مجالس علما و خبرگان سالخورده رفت و آمد مى‌كرد و از گفت‌وگوهاى آنان بهره مى‌جست و اين، علاوه بر همه مطالبى بود كه با سؤال كردن، بر آنها اطلاع مى‌يافت. هر حادثه‌اى كه در اطرافش رخ مى‌داد، توجه او را به خود جلب مى‌كرد و با اطلاع كامل، آنها را مى‌نوشت؛ افزون بر اينها، بيشتر اخبار مختلفى را كه از كشورهاى دور به او مى‌رسيد، يادداشت مى‌كرد تا مطلبى را از دست ندهد. او از عمر طولانى برخوردار بود و از دوران جوانى به تأليف اشتغال داشت و مجموعه‌ى بزرگى از وقايع تاريخى را كه در طول زندگى شاهد آن بود، گرد آورد. |
| + | |||
| + | براقى، به جمع‌آورى و بررسى كتاب‌ها، به‌ويژه كتاب‌هاى تاريخى پرداخت، ولى مساعد نبودن حال و تنگ‌دستى، او را از رسيدن به اين مهم بازداشت، لذا به بازنويسى كتاب‌هاى مورد نياز و حتى بعضى از كتاب‌هاى چاپ‌شده روى آورد، چون نمى‌توانست آنها را خريدارى كند. به تنهایى كتابخانه‌ى كوچكى تأسيس كرد كه داراى بعضى از آثار مهم و كمياب بود. بازنويسى كتاب‌ها، براى او فايده‌ى دو جانبه داشت، زيرا تمامى كتاب‌هایى را كه بازنويسى كرده بود، به دقت مطالعه مى‌كرد و بدين ترتيب، بنيه‌ى تاريخى او تقويت مى‌شد. علاوه بر اين، وى در كتابخانه‌ها كه در عصر او بسيار بود، بر تعدادى كتاب‌هاى ارزشمند چاپى و خطى آگاهى يافت و همه اين كتاب‌ها را با جديت مطالعه كرد؛ تا آنجايى كه حقايق تاريخى بسيارى، از كتاب‌هاى [[فقه]] و [[حدیث|حديث]] و [[علم رجال|رجال]] كه گمان وجود مطالب تاريخی در آنها نمى‌رود، به دست آورد و اين، بر كوشش بسيار و اراده استوار او دلالت دارد. همچنين مسافرت در منطقه وسيعى از اطراف و اكناف [[عراق]] برایش ميسر شد و بسيارى از آثار باقى‌مانده‌ى عراق قديم را مشاهده كرد و بدين ترتيب، علم را با عمل همراه نمود. | ||
| + | |||
| + | از آنجا كه وى قصد داشت تاريخ عراق پس از فروپاشى حكومت [[حکومت بنی عباس|عباسيان]] را مفصل بنويسد، ناچار شد به زبان فارسی روى آورد؛ بدين جهت، به بررسى كتاب‌هاى فارسی به‌منظور استفاده از مطالبى كه درباره‌ى تاريخ عراق در اين كتاب‌ها نوشته شده بود، پرداخت. | ||
| + | |||
| + | به‌طور كلى، وى بيشتر به تاريخ اهميت مى‌داد و به همين علت، در آن صاحب‌نظر و متخصص شد و به‌جز علم انساب و رجال، آن هم به سبب ارتباط آن دو با تاريخ، به هيچ علم ديگرى توجه نداشت. او اين دو علم را به‌دقت مورد بررسى قرار داد، ولى در زبان عربى به سبک نگارش و نامه‌نگارى مهارت چندانى نداشت؛ ازاين‌رو، هيچ‌يك از آثارش براى دوستداران فصاحت و [[بلاغت]] جاذبه‌اى ندارد، زيرا معمولا سبک نگارش او، سبکی ميان زبان محلى و فصيح است. در آثار او به عبارت‌هاى زيادى برمى‌خوريم كه روشنفكران معاصر، آنها را نمى‌پسندند و نيز اشتباهاتى در اجتهاد و نتيجه‌گيرى‌هاى تاريخى او به چشم مى‌خورد. | ||
| + | |||
| + | براقى، از قدرت حافظه، خوش‌فكرى، حضور ذهن، دقت، تحقيق و بررسى و به‌طور كلى تمام ويژگى‌هایى كه يك مورخ خوب بايد داشته باشد، برخوردار بود. | ||
| + | |||
| + | ==آثار و تألیفات== | ||
| + | |||
| + | تألیفات براقی حدود هشتاد اثر و بیشتر در [[تاریخ]] و [[علم رجال|رجال]] است. او در بعضی از کتابهای خود نکات تازه ای مطرح کرده است. [[شیخ آقا بزرگ تهرانی|آقابزرگ طهرانی]]، به گفته خودش، همه تألیفات او را دیده است. آثار او همچون بسيارى از كتاب‌هاى قديمى، داراى آشفتگى، بى‌نظمى، عدم فصل‌بندى و مانند اينهاست؛ با وجود اين، از آنجا كه فوايد مهمى در آثار و كتاب‌هاى ارزشمند او وجود دارد، اين كاستى‌ها از منزلت آنها نمى‌كاهند. بعضی از آثار او عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | # تاريخ الكوفة و بهجة المؤمنین فی احوال الاوّلین والآخرین، مهمترین تألیف براقی در تاریخ از ابتدا تا زمان مؤلف (در 4 جلد) | ||
| + | # قلائد الدّر والمرجان فیما جری فی السنین من طوارق الحدثان، در تاریخ | ||
| + | # براقیّة السّیرة فی تحدیرالحیرة، در تاریخ حیره و آثار قدیم عراق | ||
| + | # السیرة البراقیّة فی رد صاحب النفحة العنبریّة، در علم انساب | ||
| + | # کتاب القریش و احوالهم | ||
| + | # اکبر المقال فی مشاهیر الرجال | ||
| + | # السِرّ المکنون فی الغائب المصون | ||
| + | # تغییر الاحکام فی مَن عَبَدَالاصنام | ||
| + | # النّخبة الجلیّه فی احوال الوهّابیّة، در باب تاریخ پیدایش [[وهابیت]] و رخدادهای مربوط به آنان در عراق. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | + | براقی در حدود سال ۱۳۲۰ قمری به سبب برخی بی‌مهری‌ها، از [[نجف]] به قریه لُهَیْبات، از نواحی حیره، مهاجرت کرد و تا پایان عمر در نهایت تنگدستی در آنجا به تتبع و تحقیق پرداخت و سرانجام در سال ۱۳۳۲ قمری همان‌جا دیده از جهان فرو بست و جنازه او را در نجف اشرف در خانه خودش به خاک سپردند. | |
| − | == | + | ==منابع== |
| − | |||
| − | + | *[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، ج2، مدخل "براقی" از داود الهامی. | |
| − | * دانشنامه جهان | + | *[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دانشنامه بزرگ اسلامی]]، برگرفته از مقاله "براقی"، شماره ۴۶۹۱. |
[[رده:علمای قرن چهاردهم]] | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] | ||
نسخهٔ ۸ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۰
حسین بن احمد بَراقی (۱۳۳۲-۱۲۶۱ ق)، مورخ و رجال شناس شیعی عراقی
ولادت
سيد حسين بن احمد بن اسماعيل بن زينى حسنى نجفى در سال ۱۲۶۱ هجری در بَراق یکی از ۴ محله معروف نجف اشرف در خانواده‌ای اهل علم دیده به جهان گشود. نیای بزرگ او سید اسماعیل و خانواده‌اش که به «حسنی» معروف و اهل علم و تقوا بودند، در اواخر سده ۱۲ قمری از اطراف بغداد به نجف کوچیدند و در محله براق سکنی گزیدند. نسب او به زید، فرزند امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می رسد.
فعالیتهای علمی
حسین بن احمد براقی از دوران کودکی نزد دانشمندان و ادیبان به تحصیل پرداخت و در جوانی به سلک اهل علم درآمد. به تاریخ به ویژه تاریخ عراق سخت دلبسته بود و برای آگاهی از حوادث تاریخی و نیز کسب اطلاعات با استادان و آگاهان الفت و مراوده داشت. همچنین به مطالعه کتب تاریخی اهتمام بسیار می ورزید. بسیاری از کتاب ها را استنساخ می کرد و نسخه های خطی بعضی از کتاب های نایاب که به خط او نوشته شده تا این اواخر در کتابخانه های نجف موجود بوده است. براقی زبان فارسی را نیک می دانست و از کتب فارسی درباره تاریخ عراق مطلب جمع می کرد.
وى با دانشمندان مى‌نشست و به مجالس علما و خبرگان سالخورده رفت و آمد مى‌كرد و از گفت‌وگوهاى آنان بهره مى‌جست و اين، علاوه بر همه مطالبى بود كه با سؤال كردن، بر آنها اطلاع مى‌يافت. هر حادثه‌اى كه در اطرافش رخ مى‌داد، توجه او را به خود جلب مى‌كرد و با اطلاع كامل، آنها را مى‌نوشت؛ افزون بر اينها، بيشتر اخبار مختلفى را كه از كشورهاى دور به او مى‌رسيد، يادداشت مى‌كرد تا مطلبى را از دست ندهد. او از عمر طولانى برخوردار بود و از دوران جوانى به تأليف اشتغال داشت و مجموعه‌ى بزرگى از وقايع تاريخى را كه در طول زندگى شاهد آن بود، گرد آورد.
براقى، به جمع‌آورى و بررسى كتاب‌ها، به‌ويژه كتاب‌هاى تاريخى پرداخت، ولى مساعد نبودن حال و تنگ‌دستى، او را از رسيدن به اين مهم بازداشت، لذا به بازنويسى كتاب‌هاى مورد نياز و حتى بعضى از كتاب‌هاى چاپ‌شده روى آورد، چون نمى‌توانست آنها را خريدارى كند. به تنهایى كتابخانه‌ى كوچكى تأسيس كرد كه داراى بعضى از آثار مهم و كمياب بود. بازنويسى كتاب‌ها، براى او فايده‌ى دو جانبه داشت، زيرا تمامى كتاب‌هایى را كه بازنويسى كرده بود، به دقت مطالعه مى‌كرد و بدين ترتيب، بنيه‌ى تاريخى او تقويت مى‌شد. علاوه بر اين، وى در كتابخانه‌ها كه در عصر او بسيار بود، بر تعدادى كتاب‌هاى ارزشمند چاپى و خطى آگاهى يافت و همه اين كتاب‌ها را با جديت مطالعه كرد؛ تا آنجايى كه حقايق تاريخى بسيارى، از كتاب‌هاى فقه و حديث و رجال كه گمان وجود مطالب تاريخی در آنها نمى‌رود، به دست آورد و اين، بر كوشش بسيار و اراده استوار او دلالت دارد. همچنين مسافرت در منطقه وسيعى از اطراف و اكناف عراق برایش ميسر شد و بسيارى از آثار باقى‌مانده‌ى عراق قديم را مشاهده كرد و بدين ترتيب، علم را با عمل همراه نمود.
از آنجا كه وى قصد داشت تاريخ عراق پس از فروپاشى حكومت عباسيان را مفصل بنويسد، ناچار شد به زبان فارسی روى آورد؛ بدين جهت، به بررسى كتاب‌هاى فارسی به‌منظور استفاده از مطالبى كه درباره‌ى تاريخ عراق در اين كتاب‌ها نوشته شده بود، پرداخت.
به‌طور كلى، وى بيشتر به تاريخ اهميت مى‌داد و به همين علت، در آن صاحب‌نظر و متخصص شد و به‌جز علم انساب و رجال، آن هم به سبب ارتباط آن دو با تاريخ، به هيچ علم ديگرى توجه نداشت. او اين دو علم را به‌دقت مورد بررسى قرار داد، ولى در زبان عربى به سبک نگارش و نامه‌نگارى مهارت چندانى نداشت؛ ازاين‌رو، هيچ‌يك از آثارش براى دوستداران فصاحت و بلاغت جاذبه‌اى ندارد، زيرا معمولا سبک نگارش او، سبکی ميان زبان محلى و فصيح است. در آثار او به عبارت‌هاى زيادى برمى‌خوريم كه روشنفكران معاصر، آنها را نمى‌پسندند و نيز اشتباهاتى در اجتهاد و نتيجه‌گيرى‌هاى تاريخى او به چشم مى‌خورد.
براقى، از قدرت حافظه، خوش‌فكرى، حضور ذهن، دقت، تحقيق و بررسى و به‌طور كلى تمام ويژگى‌هایى كه يك مورخ خوب بايد داشته باشد، برخوردار بود.
آثار و تألیفات
تألیفات براقی حدود هشتاد اثر و بیشتر در تاریخ و رجال است. او در بعضی از کتابهای خود نکات تازه ای مطرح کرده است. آقابزرگ طهرانی، به گفته خودش، همه تألیفات او را دیده است. آثار او همچون بسيارى از كتاب‌هاى قديمى، داراى آشفتگى، بى‌نظمى، عدم فصل‌بندى و مانند اينهاست؛ با وجود اين، از آنجا كه فوايد مهمى در آثار و كتاب‌هاى ارزشمند او وجود دارد، اين كاستى‌ها از منزلت آنها نمى‌كاهند. بعضی از آثار او عبارتند از:
- تاريخ الكوفة و بهجة المؤمنین فی احوال الاوّلین والآخرین، مهمترین تألیف براقی در تاریخ از ابتدا تا زمان مؤلف (در 4 جلد)
- قلائد الدّر والمرجان فیما جری فی السنین من طوارق الحدثان، در تاریخ
- براقیّة السّیرة فی تحدیرالحیرة، در تاریخ حیره و آثار قدیم عراق
- السیرة البراقیّة فی رد صاحب النفحة العنبریّة، در علم انساب
- کتاب القریش و احوالهم
- اکبر المقال فی مشاهیر الرجال
- السِرّ المکنون فی الغائب المصون
- تغییر الاحکام فی مَن عَبَدَالاصنام
- النّخبة الجلیّه فی احوال الوهّابیّة، در باب تاریخ پیدایش وهابیت و رخدادهای مربوط به آنان در عراق.
وفات
براقی در حدود سال ۱۳۲۰ قمری به سبب برخی بی‌مهری‌ها، از نجف به قریه لُهَیْبات، از نواحی حیره، مهاجرت کرد و تا پایان عمر در نهایت تنگدستی در آنجا به تتبع و تحقیق پرداخت و سرانجام در سال ۱۳۳۲ قمری همان‌جا دیده از جهان فرو بست و جنازه او را در نجف اشرف در خانه خودش به خاک سپردند.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، ج2، مدخل "براقی" از داود الهامی.
- دانشنامه بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله "براقی"، شماره ۴۶۹۱.
