جهر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(تعیین رده)
(ویرایش)
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
'''''آشكار كردن جوهر صدا، مقابل اخفات/ آشكاركردن (آشكار)/ عدم جریان نفَس هنگام تلفظ حرف، از اصطلاحات علم تجوید (تجوید).'''''
+
{{مدخل دائره المعارف|[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]}}
  
از جهر به معناى اول در باب‌هاى صلات، حج و دیات سخن رفته است.  
+
'''«جَهر»''' مقابل «اخفات»، از اصطلاحات علم [[تجوید]]، به معنای آشکار کردن جوهر صدا (جریان نفَس هنگام تلفظ حروف) است. از این عنوان در باب‌هاى [[نماز|صلات]]، [[حج]] و [[دیات]] در [[فقه]] سخن رفته است.
  
'''جهر واجب:'''  
+
== احکام جهر ==
 +
'''حد جهر:'''  
  
جهر در قرائت حمد و سوره [[نماز صبح]] و دو ركعت اول [[نماز مغرب]] و عشا بنابر مشهور بلكه بر آن ادعاى اجماع شده، بر مرد واجب است. از برخى قدما استحباب آن نقل شده است.<ref> جواهرالكلام 9/ 364-370. </ref>  
+
کلمات [[فقها]] در پایین‌ترین حد جَهر قرائت مختلف است. بسیارى گفته‌اند: کمترین حد جهر آن است که شخصِ نزدیک نمازگزار، قرائت او را بشنود؛ لیکن [[محقق ثانی|محقق ثانى]]<ref> جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۰. </ref> و فقهاى پس از وى، قیدى را به آن افزوده و گفته‌اند: جوهر صدا نیز باید آشکار گردد و بدون آن جهر تحقق نمى‌یابد، هر چند فرد نزدیک نمازگزار قرائت او را بشنود.<ref> الحدائق الناضرة ۸/ ۱۳۷-۱۴۰؛ مفتاح الکرامة ۴/ ۶۴۶-۶۴۸. </ref>  
  
'''حد جهر:'''
+
بنابر تصریح بسیارى از فقها، بالاترین حد جهر آن است که به حد افراط (خارج از حد متعارف)، مانند فریاد زدن نرسد.<ref> جواهرالکلام، ۹ج۳، ص ۸۲؛ مستمسک العروة ۶ج۲، ص ۱۵. </ref>
  
كلمات فقها در پایین‌ترین حد جهر قرائت مختلف است. بسیارى گفته‌اند: كمترین حد جهر آن است كه شخصِ نزدیك نمازگزار، قرائت او را بشنود؛ لیكن محقق ثانى<ref> جامع المقاصد 2ج2، ص 60. </ref> و فقهاى پس از وى، قیدى را به آن افزوده و گفته‌اند: جوهر صدا نیز باید آشكار گردد و بدون آن جهر تحقق نمى‌یابد هر چند فرد نزدیك نمازگزار قرائت او را بشنود.<ref> الحدائق الناضرة 8/ 137-140؛ مفتاح الكرامة 4/ 646-648. </ref>  
+
کسى که وظیفه‌اش جهر قرائت است، اگر به عمد آهسته بخواند نمازش باطل است؛<ref> جواهرالکلام ۱۲ج۲، ص ۲۸. </ref> لیکن در فرض جهل یا فراموشى، نمازش صحیح است و نیازى به اعاده قرائت نیست.<ref> ۲۳۰؛ غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸. </ref> بسیارى، جهر خارج از حدّ متعارف - مانند فریاد زدن - را موجب بطلان نماز دانسته‌اند.<ref> جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۲؛ العروة الوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱؛ مهذّب الاحکام ۶ج۳، ص ۰۴؛ مستند العروة (الصلاة) ۳ج۴، ص ۳۵. </ref> در مقابل، برخى آن را مبطل نمى‌دانند.<ref> العروةالوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱. </ref>  
  
بالاترین حد جهر بنابر تصریح بسیارى آن است كه به حد افراط (خارج از حد متعارف)، مانند فریاد زدن نرسد.<ref> جواهرالكلام، 9ج3، ص 82؛ مستمسك العروة 6ج2، ص 15. </ref>
+
'''جهر واجب:'''
  
كسى كه وظیفه‌اش جهر قرائت است اگر به عمد آهسته بخواند نمازش باطل است؛<ref> جواهرالكلام 12ج2، ص 28. </ref> لیكن در فرض جهل یا فراموشى نمازش صحیح است و نیازى به اعاده قرائت نیست.<ref> 230؛ غنائم الایّام 2ج5، ص 38. </ref> بسیارى، جهر خارج از حدّ متعارف - مانند فریاد زدن - را موجب بطلان نماز دانسته‌اند.<ref> جواهرالكلام 9ج3، ص 82؛ العروة الوثقىٰ 2ج5، ص 11؛ مهذّب الاحكام 6ج3، ص 04؛ مستند العروة (الصلاة) 3ج4، ص 35. </ref> در مقابل، برخى آن را مبطل نمى‌دانند.<ref> العروةالوثقىٰ 2ج5، ص 11. </ref>  
+
جَهر در قرائت [[سوره حمد|حمد]] و [[سوره]] در [[نماز صبح]] و دو رکعت اول [[نماز مغرب]] و [[نماز عشا|عشاء]] - بنابر مشهور بلکه بر آن ادعاى [[اجماع]] شده - بر مرد [[واجب]] است. از برخى قدما [[استحباب]] آن نقل شده است.<ref> جواهرالکلام ۹/ ۳۶۴-۳۷۰. </ref>  
  
 
'''جهر مستحب:'''  
 
'''جهر مستحب:'''  
  
جهر قرائت در موارد زیر مستحب است: نماز آیات<ref> جواهرالكلام 11ج4، ص 57. </ref>؛ نماز جمعه؛ بنابر قول گروهى نماز ظهر روز جمعه؛<ref> همان، 133-134؛ مستمسك العروة 6/ 202-204. </ref> نماز عیدین (فطر و قربان)؛<ref> العروة الوثقىٰ 3ج3، ص 97. </ref> نماز استسقا <ref> جواهرالكلام، 12ج1، ص 51. </ref> ([[نماز باران]]) و نوافل شبانه.<ref> مستند الشیعة، 5ج1، ص 85. </ref>  
+
جهر قرائت در موارد زیر [[مستحب]] است: [[نماز آیات|نماز آیات]]؛<ref> جواهرالکلام ۱۱ج۴، ص ۵۷. </ref> [[نماز جمعه]]؛ [[نماز ظهر]] روز جمعه بنابر قول گروهى؛<ref> همان، ۱۳۳-۱۳۴؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۰۲-۲۰۴. </ref> [[نماز عید فطر]] و [[عید قربان|قربان]]؛<ref> العروة الوثقىٰ ۳ج۳، ص ۹۷. </ref> [[نماز باران|نماز استسقاء]] (نماز باران)<ref> جواهرالکلام، ۱۲ج۱، ص ۵۱. </ref> و [[نافله های شبانه روز|نوافل شبانه‌روز]].<ref> مستند الشیعة، ۵ج۱، ص ۸۵. </ref>  
  
جهر قنوت براى امام جماعت و كسى كه فرادا نماز مى‌خواند، بنابر قول مشهور مستحب است. قول مقابل، استحباب جهر‌ به آن تنها در نمازهایى است كه قرائت در آن به جهر خوانده مى‌شود.<ref> همان، 388؛ جواهرالكلام 10/ 372-373. </ref> همچنین جهر بسمله در موارد وجوب اخفات قرائت، حتى در ركعت سوم و چهارم در فرض اختیار حمد به جاى تسبیح، بنابر قول مشهور مستحب است.  
+
جهر [[قنوت]] براى [[امام جماعت‌|امام جماعت]] و کسى که فُرادا نماز مى‌خواند، بنابر قول مشهور مستحب است. قول مقابل، استحباب جهر‌ به آن تنها در نمازهایى است که قرائت در آن به جهر خوانده مى‌شود.<ref> همان، ۳۸۸؛ جواهرالکلام ۱۰/ ۳۷۲-۳۷۳. </ref> همچنین جهر [[بسمله]] در موارد وجوب اخفات قرائت، حتى در رکعت سوم و چهارم در فرض اختیار حمد به جاى تسبیحات اربعه، بنابر قول مشهور مستحب است.  
  
در مقابل مشهور، چهار قول نقل شده است: وجوب جهر به بسمله مطلقا؛ وجوب جهر تنها در دو ركعت اول نماز ظهر و عصر؛ استحباب جهر تنها در دو ركعت اول نماز ظهر و عصر و قول چهارم استحباب جهر تنها براى امام جماعت.<ref> جامع المقاصد 2ج2، ص 68؛ مدارك الاحكام 3/ 359-360؛ جواهر الكلام 9/ 385-390. </ref>  
+
در مقابل مشهور، چهار قول نقل شده است: وجوب جهر به بسمله مطلقاً؛ وجوب جهر تنها در دو [[رکعت]] اول نماز ظهر و عصر؛ استحباب جهر تنها در دو رکعت اول نماز ظهر و عصر و قول چهارم استحباب جهر تنها براى امام جماعت.<ref> جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۸؛ مدارک الاحکام ۳/ ۳۵۹-۳۶۰؛ جواهر الکلام ۹/ ۳۸۵-۳۹۰. </ref>  
  
جهر تكبیرهاى [[نماز میت]]<ref> جواهرالكلام، 12ج9، ص 9. </ref> و نیز تكبیرة الإحرام<ref> مناهج الاحكامج4، ص 96. </ref> و دیگر اذكار نماز بر امام مستحب است.<ref> كشف الغطاء 2ج2، ص 85؛ الأقطاب الفقهیةج8، ص 7. </ref> (اسماع) جهر تلبیه براى مرد مستحب است.<ref> العروة الوثقىٰ، 4ج6، ص 68. </ref>  
+
جهر تکبیرهاى [[نماز میت]]<ref> جواهرالکلام، ۱۲ج۹، ص ۹. </ref> و نیز [[تکبیرة الاحرام|تکبیرة الإحرام]]<ref> مناهج الاحکامج۴، ص ۹۶. </ref> و دیگر اذکار نماز بر امام جماعت مستحب است.<ref> کشف الغطاء ۲ج۲، ص ۸۵؛ الأقطاب الفقهیةج۸، ص ۷. </ref> جهر [[تلبیه]] براى مرد مستحب است.<ref> العروة الوثقىٰ، ۴ج۶، ص ۶۸. </ref>  
  
 
'''جهر حرام:'''  
 
'''جهر حرام:'''  
  
جهر عمدى در موارد وجوب اخفات، حرام و موجب بطلان نماز مى‌شود.<ref> جواهرالكلام، 12ج2، ص 28. </ref> جهر قرائت براى زن در صورتى كه نامحرم صداى او را بشنود با علم به آن، بنابر قول گروهى - بلكه بنابر آنچه به مشهور متأخران نسبت داده شده - حرام است و موجب بطلان نماز مى‌گردد؛ هر چند برخى - بنابر قول به حرمت - بر بطلان اشكال كرده‌اند.<ref> بحارالانوار 85ج8، ص 3؛ جواهرالكلام 9ج3، ص 83؛ مستمسك العروة 6/ 211-212. </ref>  
+
جهر عمدى در موارد وجوب اخفات، [[حرام]] و موجب بطلان نماز مى‌شود.<ref> جواهرالکلام، ۱۲ج۲، ص ۲۸. </ref> جهر قرائت براى زن در صورتى که نامحرم صداى او را بشنود با علم به آن، بنابر قول گروهى - بلکه بنابر آنچه به مشهور متأخران نسبت داده شده - حرام است و موجب بطلان نماز مى‌گردد؛ هر چند برخى - بنابر قول به حرمت - بر بطلان اشکال کرده‌اند.<ref> بحارالانوار ۸۵ج۸، ص ۳؛ جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۳؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۱۱-۲۱۲. </ref>  
  
'''جهر مكروه:'''  
+
'''جهر مکروه:'''  
  
جهر ذكرهاى نماز براى مأموم كراهت دارد.<ref> غنائم الایّام 2ج5، ص 38؛ المسائل الواضحة (اراكى) 1ج2، ص 57. </ref>  
+
جهر ذکرهاى نماز براى مأموم [[مکروه|کراهت]] دارد.<ref> غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸؛ المسائل الواضحة (اراکى) ۱ج۲، ص ۵۷. </ref>  
  
 
'''تخییر در جهر:'''  
 
'''تخییر در جهر:'''  
  
نمازگزار در ذكرها و دعاهاى نماز جز حمد و سوره و تسبیح، و زن در قرائت نمازهاى جهرى (صبح، مغرب و عشا) در صورتى كه نامحرم صداى او را نشنود، همچنین در قرائت نمازهاى اخفاتى (ظهر و عصر) بنابر قول به عدم وجوب اخفات بر زن، مخیر بین جهر و اخفات است.<ref> جواهرالكلام 9/ 383-385. </ref>  
+
نمازگزار در ذکرها و دعاهاى نماز جز [[سوره حمد|حمد]] و [[سوره]] و تسبیحات اربعه، و زن در قرائت نمازهاى جهرى (صبح، مغرب و عشا) در صورتى که نامحرم صداى او را نشنود، همچنین در قرائت نمازهاى اخفاتى (ظهر و عصر) بنابر قول به عدم وجوب اخفات بر زن، مخیّر بین جهر و اخفات است.<ref> جواهرالکلام ۹/ ۳۸۳-۳۸۵. </ref>  
  
اگر شخصى بر اثر جنایت دیگرى نتواند جوهر صداى خود را آشكار كند، بر جانى دیه كامل ثابت مى‌گردد.<ref> 43ج3، ص 16؛ تحریر الوسیلة 2ج5، ص 93. </ref>  
+
اگر شخصى بر اثر جنایت و صدمه شخص دیگرى نتواند جوهر صداى خود را آشکار کند، بر جانى [[دیه]] کامل ثابت مى‌گردد.<ref> ۴۳ج۳، ص ۱۶؛ تحریر الوسیلة ۲ج۵، ص ۹۳. </ref>  
  
==پانویس ==
+
==پانویس==
 
<references />
 
<references />
 +
 
==منابع==
 
==منابع==
جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد ‌3، ص 149
+
 
 +
* [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، ج ‌۳، ص ۱۴۹.
  
 
[[رده:نماز]]
 
[[رده:نماز]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۲۴

Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


«جَهر» مقابل «اخفات»، از اصطلاحات علم تجوید، به معنای آشکار کردن جوهر صدا (جریان نفَس هنگام تلفظ حروف) است. از این عنوان در باب‌هاى صلات، حج و دیات در فقه سخن رفته است.

احکام جهر

حد جهر:

کلمات فقها در پایین‌ترین حد جَهر قرائت مختلف است. بسیارى گفته‌اند: کمترین حد جهر آن است که شخصِ نزدیک نمازگزار، قرائت او را بشنود؛ لیکن محقق ثانى[۱] و فقهاى پس از وى، قیدى را به آن افزوده و گفته‌اند: جوهر صدا نیز باید آشکار گردد و بدون آن جهر تحقق نمى‌یابد، هر چند فرد نزدیک نمازگزار قرائت او را بشنود.[۲]

بنابر تصریح بسیارى از فقها، بالاترین حد جهر آن است که به حد افراط (خارج از حد متعارف)، مانند فریاد زدن نرسد.[۳]

کسى که وظیفه‌اش جهر قرائت است، اگر به عمد آهسته بخواند نمازش باطل است؛[۴] لیکن در فرض جهل یا فراموشى، نمازش صحیح است و نیازى به اعاده قرائت نیست.[۵] بسیارى، جهر خارج از حدّ متعارف - مانند فریاد زدن - را موجب بطلان نماز دانسته‌اند.[۶] در مقابل، برخى آن را مبطل نمى‌دانند.[۷]

جهر واجب:

جَهر در قرائت حمد و سوره در نماز صبح و دو رکعت اول نماز مغرب و عشاء - بنابر مشهور بلکه بر آن ادعاى اجماع شده - بر مرد واجب است. از برخى قدما استحباب آن نقل شده است.[۸]

جهر مستحب:

جهر قرائت در موارد زیر مستحب است: نماز آیات؛[۹] نماز جمعه؛ نماز ظهر روز جمعه بنابر قول گروهى؛[۱۰] نماز عید فطر و قربان؛[۱۱] نماز استسقاء (نماز باران)[۱۲] و نوافل شبانه‌روز.[۱۳]

جهر قنوت براى امام جماعت و کسى که فُرادا نماز مى‌خواند، بنابر قول مشهور مستحب است. قول مقابل، استحباب جهر‌ به آن تنها در نمازهایى است که قرائت در آن به جهر خوانده مى‌شود.[۱۴] همچنین جهر بسمله در موارد وجوب اخفات قرائت، حتى در رکعت سوم و چهارم در فرض اختیار حمد به جاى تسبیحات اربعه، بنابر قول مشهور مستحب است.

در مقابل مشهور، چهار قول نقل شده است: وجوب جهر به بسمله مطلقاً؛ وجوب جهر تنها در دو رکعت اول نماز ظهر و عصر؛ استحباب جهر تنها در دو رکعت اول نماز ظهر و عصر و قول چهارم استحباب جهر تنها براى امام جماعت.[۱۵]

جهر تکبیرهاى نماز میت[۱۶] و نیز تکبیرة الإحرام[۱۷] و دیگر اذکار نماز بر امام جماعت مستحب است.[۱۸] جهر تلبیه براى مرد مستحب است.[۱۹]

جهر حرام:

جهر عمدى در موارد وجوب اخفات، حرام و موجب بطلان نماز مى‌شود.[۲۰] جهر قرائت براى زن در صورتى که نامحرم صداى او را بشنود با علم به آن، بنابر قول گروهى - بلکه بنابر آنچه به مشهور متأخران نسبت داده شده - حرام است و موجب بطلان نماز مى‌گردد؛ هر چند برخى - بنابر قول به حرمت - بر بطلان اشکال کرده‌اند.[۲۱]

جهر مکروه:

جهر ذکرهاى نماز براى مأموم کراهت دارد.[۲۲]

تخییر در جهر:

نمازگزار در ذکرها و دعاهاى نماز جز حمد و سوره و تسبیحات اربعه، و زن در قرائت نمازهاى جهرى (صبح، مغرب و عشا) در صورتى که نامحرم صداى او را نشنود، همچنین در قرائت نمازهاى اخفاتى (ظهر و عصر) بنابر قول به عدم وجوب اخفات بر زن، مخیّر بین جهر و اخفات است.[۲۳]

اگر شخصى بر اثر جنایت و صدمه شخص دیگرى نتواند جوهر صداى خود را آشکار کند، بر جانى دیه کامل ثابت مى‌گردد.[۲۴]

پانویس

  1. جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۰.
  2. الحدائق الناضرة ۸/ ۱۳۷-۱۴۰؛ مفتاح الکرامة ۴/ ۶۴۶-۶۴۸.
  3. جواهرالکلام، ۹ج۳، ص ۸۲؛ مستمسک العروة ۶ج۲، ص ۱۵.
  4. جواهرالکلام ۱۲ج۲، ص ۲۸.
  5. ۲۳۰؛ غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸.
  6. جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۲؛ العروة الوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱؛ مهذّب الاحکام ۶ج۳، ص ۰۴؛ مستند العروة (الصلاة) ۳ج۴، ص ۳۵.
  7. العروةالوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱.
  8. جواهرالکلام ۹/ ۳۶۴-۳۷۰.
  9. جواهرالکلام ۱۱ج۴، ص ۵۷.
  10. همان، ۱۳۳-۱۳۴؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۰۲-۲۰۴.
  11. العروة الوثقىٰ ۳ج۳، ص ۹۷.
  12. جواهرالکلام، ۱۲ج۱، ص ۵۱.
  13. مستند الشیعة، ۵ج۱، ص ۸۵.
  14. همان، ۳۸۸؛ جواهرالکلام ۱۰/ ۳۷۲-۳۷۳.
  15. جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۸؛ مدارک الاحکام ۳/ ۳۵۹-۳۶۰؛ جواهر الکلام ۹/ ۳۸۵-۳۹۰.
  16. جواهرالکلام، ۱۲ج۹، ص ۹.
  17. مناهج الاحکامج۴، ص ۹۶.
  18. کشف الغطاء ۲ج۲، ص ۸۵؛ الأقطاب الفقهیةج۸، ص ۷.
  19. العروة الوثقىٰ، ۴ج۶، ص ۶۸.
  20. جواهرالکلام، ۱۲ج۲، ص ۲۸.
  21. بحارالانوار ۸۵ج۸، ص ۳؛ جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۳؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۱۱-۲۱۲.
  22. غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸؛ المسائل الواضحة (اراکى) ۱ج۲، ص ۵۷.
  23. جواهرالکلام ۹/ ۳۸۳-۳۸۵.
  24. ۴۳ج۳، ص ۱۶؛ تحریر الوسیلة ۲ج۵، ص ۹۳.

منابع