امام جمعه
نماز جمعه یکی از نمازهایی است که به صورت جماعت برپا می شود و به امام جماعت آن امام جمعه می گویند.
محتویات
امامت جمعه در ایران
امامت جمعه در جهان شیعه و ایران سابقه طولانی دارد و بعضی از علما و مراجع که آن را از نظر فقهی واجب می دانستند بطور غیررسمی بعنوان امام جمعه، به اقامه آن می پرداختند. اما امامت رسمی آن از ناحیه حکومت های وقت بوده است که نمونه بارز آن بعد از انقلاب اسلامی است که افرادی بعنوان امام جمعه از سوی ولی امر در شهرها، متولی این امر می شوند.
نماز جمعه قبل از انقلاب
در عهد قاجار هنگامیکه فتحعلی شاه مسجد شاه را در تهران بنا کرد تصمیم گرفت میر سید مهدی خاتون آبادی امامت جماعت اصفهان را برای امام جمعه در مسجد شاه، به تهران بیاورد.
وی دارای مقام علمی والایی بود و در سال ۱۲۸۳ شمسی پس از بازگشت از زیارت خانه خدا در سن ۶۳ سالگی دارفانی را وداع گفت و از تمام ولایات ایران علماء و بزرگان برای تشیع به تهران آمدند.
میرزا ابوالقاسم امام جمعه فرزند ارشد میر محمد حسین «سلطان العلماء» هم به تهران آمد (میرمحمد حسین برادر میر سید مهدی از جمله اهل علم و شخص اول اصفهان بود و تا هنگام مرگ در آن شهر زندگی می‌کرد) چون می‌رسید مهدی امام جمعه تهران دارای اولاد ذکور نبود، برحسب امر فتحعلیشاه، میرزا ابوالقاسم در تهران توقف کرد و بعد از رحلت عمو به مقام امامت جمعه تهران رسید.
میرزا ابوالقاسم که سالها بعد با امیرکبیر نیز معاصر بوده است. پس از وی منصب امام جمعه ئی به فرزندش میرزا زین العابدین امام جمعه رسید که به عضویت لژ فراماسونی درآمد و بعد از او نیز به فرزندش سید ابوالقاسم دوم امام جمعه شد که در جریان مشروطیت بر کنار شد و برای مدتی برادرش عهده دار سمت امام جمعه ئی بود .
در عهد پهلوی دوم در سال ۱۳۲۴ فرزند سید ابوالقاسم، سید حسن امامی به فرمان محمدرضا پهلوی امام جمعه تهران شد. سلسله امام جمعه یا امامی توسط محمد رضا پهلوی و فرمان او به امام جمعه ئی انتخاب می‌شدند این روحانیون توسط مردم آخوند درباری خوانده می‌شدند و تحت فرمان و مطیع اوامر محمد رضا بودند و سیاست را در دین و حکومت دخالت نداده و منتقد دولت نبودند و در کنار مردم قرار نداشتند.
شرایط امام جمعه
همه شرايطي كه در امام جماعت لازم است بايد در امام جمعه هم باشد مانند عقل، ايمان، حلال زادگي و عدالت. ولي امامت كودكان و زنان در نماز جمعه جايز نيست اگر چه در نمازهاي ديگر براي خودشان جايز باشد[۱]
وظایف امام جمعه
امام جمعه که متصدی اقامه فریضه نماز جمعه است، لازم است به نکاتی توجه کند که برخی از آن نکات مستحب و بعض دیگر واجب است.
واجبات
1-نماز جمعه داری دو خطبه است و اين دو خطبه مانند اصل نماز واجب مى‌باشد و بدون آنها، نماز جمعه منعقد نمى‌گردد.[۲] این دو خطبه توسط امام جمعه ايراد می شود.
2- حمد خدا در هر یک از دو خطبه:
در مورد وجوب حمد الهی در خطبه ها امام خمینی (ره) معتقدند:
خدا را حمد كردن در هر يك از دو خطبه واجب است، و احتياط آن است كه پس از آن خداى تعالى را ثنا گويد (و مدح كند) و احتياط آن است كه حمد خدا با لفظ جلاله «اللّه» باشد.[۳]
3.خطیب، ایستاده باشد. و بايد خطيب و امام يكى باشد، پس اگر خطيب نتواند بايستد، بايد ديگرى خطبه بخواند و امامت نماز جمعه را خود به عهده بگيرد و اگر غير از همين شخصى كه از ايستادن عاجز است كس ديگرى نباشد، ظاهر اين است وظيفه‌شان به نماز ظهر منتقل مى‌شود .[۴]
4- واجب است كه هر دو خطبه، قبل از نماز جمعه باشند، پس اگر نماز را قبل از خطبه‌ها بخواند، باطل است.[۵]
مستحبات
1 - خطبه هاى نماز، طولانى نباشد. پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمودند: بعد از شما اقوامى مى‌آیند كه خطبه‌ها را طولانى و نماز را كوتاه مى‌خوانند: «سیأتى بعدكم اقوام یطیلون الخطب و یقصرون الصلوة» اما شما نماز را طولانى بخوانید و خطبه‌ها را كوتاه كنید: «اطیلوا الصلوة و اقصروا الخطبة»
2- هنگامى كه امام جمعه از منبر بالا مى‌رود و رو به مردم مى‌ایستد به مردم سلام كند. «من السّنة اذا صعد الامام المنبر ان یُسلّم اذا استقبل الناس»[۶]
3- خواندن سوره جمعه و منافقون در نماز جمعه. پیامبر اكرم‌صلى الله علیه وآله در نماز جمعه سوره جمعه و سوره منافقون را قرائت مى‌فرمودند؛ سوره جمعه را براى بشارت دادن به مؤمنان و برحذر داشتن آنان از دنیا و سوره منافقون را براى مأیوس كردن و توبیخ منافقان.
4- آگاه نمودن مردم را به مسائل روز. امام رضا علیه السلام فرمود: نماز جمعه یك گردهمایى عمومى است تا امام جمعه مردم را به عبادت و اطاعت ترغیب كند و از گناه و معصیت پرهیز دهد و آنان را از آنچه در اطراف آنها روى مى‌دهد و از آنچه برایشان مفید و یا مضّر است، آگاه كند. «و یخبرهم بما ورد علیهم من الافاق و من الاهوال التى لهم فیها المضرّة و المنفعة[۷]
در خصوص این وظیفه، امام خمینی(ره) معتقد است : براى امام جمعه كه خطبه مى‌خواند سزاوار است در ضمن خطبه‌اش آنچه را كه از مصالح دينى و دنيايى مسلمين است بيان كند، و آنها را از حوادث و اخبارى كه در كشورهاى مسلمان و جهان مى‌گذرد، از مسائل ديگرى كه در آنها نفع و ضرر مسلمين مطرح است، آگاه نمايد، و مطالبى را كه مسلمانان در زندگى دنيا و آخرت و در شئون سياسى و اقتصادى به آن نيازمندند از امورى كه در استقلال و شخصيّت آنها و در كيفيّت روابط و رفتار آنها با ساير ملل مؤثر است، بازگو كند و مسلمين را از دخالت دولت‌هاى ظالم استعمارگر در امور مسلمين، مخصوصا در امور سياسى و اقتصادى آنها كه به استعمار و استثمارشان كشانده مى‌شود بترساند (و به آنها هشدار بدهد)[۸]
5- امام جمعه علاوه بر مسائل و احکام دینی باید تسلط بر احکام سیاسی و اجتماعی وقت جامعه داشته باشد، چرا که باید در نماز جمعه دو خطبه بخواند که یکی درباره مسائل اجتماعی و دیگری در مورد مسائل روز و سیاسی جامعه است. [۹]
پانویس
- ↑ فتاوای آیات عظام: امام، فاضل، تبریزی، نوری، مکارم: نماز جمعه، پورتال انهار
- ↑ ترجمه تحرير الوسيلة، ج1، ص421
- ↑ خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى - مترجم: اسلامى، على، تحرير الوسيلة - ترجمه، 4 جلد، ج1، ص423 دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، 21، 1425 ه ق
- ↑ خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى - مترجم: اسلامى، على، تحرير الوسيلة - ترجمه، 4 جلد ج1، ص 427 ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، 21، 1425 ه ق
- ↑ خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى - مترجم: اسلامى، على، تحرير الوسيلة - ترجمه، 4 جلد، ج1، ص427 دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، 21، 1425 ه ق
- ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج5، ص43
- ↑ مرحوم مجلسی، بخارالانوار، ج89، ص378
- ↑ خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى - مترجم: اسلامى، على، تحرير الوسيلة - ترجمه، 4 جلد، ج1، ص425 دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، 21، 1425 ه ق
- ↑ دانشنامه رشد، تیر. ۱۳۸۸.
منابع
- ترجمه تحریر الوسیله، خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى - مترجم: اسلامى، على، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، 1425 ه ق
- امام جمعه، ویکی پدیا
- فتاوای آیات عظام: امام، فاضل، تبریزی، نوری، مکارم: نماز جمعه، پورتال انهار
