آیه 31 سوره اعراف: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{قرآن در قاب|۞ يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَك...» ایجاد کرد)
 
(آرشیو عکس و تصویر)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۴۱: سطر ۴۱:
 
</tabber>
 
</tabber>
 
==معانی کلمات آیه==
 
==معانی کلمات آیه==
«خُذُوا زِینَتَکُمْ»: مراد این است که به هنگام نماز و انجام عبادت لباسهای زیبا و مؤدّبانه و پاکیزه بپوشید و به نام پرهیزگاری از لباسهای کثیف و مندرس و یا ناشایست و جلف استفاده نکنید، و نیز تقوا و اخلاص داشته باشید. «الْمُسْرِفِینَ»: متجاوزین از حدود حرام و حلال خدا.
+
 
 
==نزول==
 
==نزول==
  
سطر ۴۸: سطر ۴۸:
 
این آیه در [[مکه]] بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. <ref> طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌4، ص 608.</ref>
 
این آیه در [[مکه]] بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. <ref> طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌4، ص 608.</ref>
  
'''شأن نزول:'''<ref> محمدباقر محقق،‌ [[نمونه بينات در شأن نزول آيات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 355.</ref>
+
'''شأن نزول:'''
  
 
این آیه درباره قوم بنى‌عامر نازل شده زیرا عادت داشتند با وضع برهنه گرد خانه خدا [[طواف]] نمایند و چون به مسجدى از مساجد می‌رسیدند جامه را مى انداختند و برهنه می‌شدند و اگر كسى با جامه می‌آمد، او را می‌زدند تا جامه اش را بیرون آورد سپس خداى تعالى  این آیه را فرستاد و نیز درباره این قسمت آیه «كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسْرِفُوا».
 
این آیه درباره قوم بنى‌عامر نازل شده زیرا عادت داشتند با وضع برهنه گرد خانه خدا [[طواف]] نمایند و چون به مسجدى از مساجد می‌رسیدند جامه را مى انداختند و برهنه می‌شدند و اگر كسى با جامه می‌آمد، او را می‌زدند تا جامه اش را بیرون آورد سپس خداى تعالى  این آیه را فرستاد و نیز درباره این قسمت آیه «كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسْرِفُوا».
  
كلبى چنین گوید: علت نزول آن اینست كه طائفه بنى‌عامر مزبور در ایام [[حج]] طعام و غذا نمی‌خوردند مگر به اندازه اى كه ایجاد رمق بنماید و نیزه براى تعظیم شعائر حج چربى هم نمى خوردند. مسلمین به پیامبر گفتند: یا رسول الله ما در انجام این گونه امساك در صورتى كه روا باشد، نسبت به آن‌ها اولى بوده و برتر مى باشیم و شاید فكر مى كردند. این گونه اعمال، روشى خوب و پسندیده در مواقع حج است لذا این آیه نازل گردید و به آن‌ها فهمانید كه این گونه عادات در حج لزومى ندارد فقط باید از اسراف و زیاده‌روى دورى نمایند.<ref> تفسیر روض الجنان یا روح الجنان.</ref>
+
كلبى چنین گوید: علت نزول آن اینست كه طائفه بنى‌عامر مزبور در ایام [[حج]] طعام و غذا نمی‌خوردند مگر به اندازه اى كه ایجاد رمق بنماید و نیزه براى تعظیم شعائر حج چربى هم نمى خوردند. مسلمین به پیامبر گفتند: یا رسول الله ما در انجام این گونه امساك در صورتى كه روا باشد، نسبت به آن‌ها اولى بوده و برتر مى باشیم و شاید فكر مى كردند. این گونه اعمال، روشى خوب و پسندیده در مواقع حج است لذا این آیه نازل گردید و به آن‌ها فهمانید كه این گونه عادات در حج لزومى ندارد فقط باید از اسراف و زیاده‌روى دورى نمایند<ref> تفسیر روض الجنان یا روح الجنان.</ref>.<ref> محمدباقر محقق،‌ [[نمونه بينات در شأن نزول آيات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 355.</ref>
== تفسیر آیه ==
+
==تفسیر آیه==
 
<tabber>
 
<tabber>
 
  تفسیر نور=
 
  تفسیر نور=
سطر ۷۷: سطر ۷۷:
  
 
با زينت به مسجد رفتن، احترامى است به بندگان خدا، به عبادت خدا و همچنين سبب‌
 
با زينت به مسجد رفتن، احترامى است به بندگان خدا، به عبادت خدا و همچنين سبب‌
 
+
----
 
«1». كهف، 46.
 
«1». كهف، 46.
  
سطر ۹۵: سطر ۹۵:
  
 
اسراف در غذا و پرخورى، منشأ بسيارى از بيمارى‌هاى جسمى و روحى و مايه‌ى سنگدلى و محروم شدن از چشيدن مزه‌ى عبادت است. چنانكه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: «المعدة بيت كلّ داء» معده، كانون هر بيمارى است. پزشكى مسيحى پس از شنيدن اين آيه و حديث گفت:
 
اسراف در غذا و پرخورى، منشأ بسيارى از بيمارى‌هاى جسمى و روحى و مايه‌ى سنگدلى و محروم شدن از چشيدن مزه‌ى عبادت است. چنانكه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: «المعدة بيت كلّ داء» معده، كانون هر بيمارى است. پزشكى مسيحى پس از شنيدن اين آيه و حديث گفت:
 
 
تمام علم طب، در اين آيه و اين سخن پيامبر شما نهفته است. «4»
 
تمام علم طب، در اين آيه و اين سخن پيامبر شما نهفته است. «4»
  
سطر ۱۰۵: سطر ۱۰۴:
  
 
2- بهترين وزيباترين لباس، براى بهترين مكان است. «خذوا زينتكم عندكلّ مسجد»
 
2- بهترين وزيباترين لباس، براى بهترين مكان است. «خذوا زينتكم عندكلّ مسجد»
 
+
-----
 
«1». تفسير صافى.
 
«1». تفسير صافى.
  
سطر ۱۲۱: سطر ۱۲۰:
  
 
3- اسلام، هم به باطن نماز توجّه دارد، «فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ» «1»، هم به ظاهر آن.
 
3- اسلام، هم به باطن نماز توجّه دارد، «فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ» «1»، هم به ظاهر آن.
 
 
«زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» آرى، در اسلام، ظاهر و باطن، دنيا و آخرت بهم آميخته است.
 
«زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» آرى، در اسلام، ظاهر و باطن، دنيا و آخرت بهم آميخته است.
  
سطر ۱۲۹: سطر ۱۲۷:
  
 
6- صرفه‌جويى، محبوب خداوند است و بهره‌گيرى از زينت و غذا بايد دور از اسراف باشد. «وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ»
 
6- صرفه‌جويى، محبوب خداوند است و بهره‌گيرى از زينت و غذا بايد دور از اسراف باشد. «وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ»
}}
+
----
 +
«1». مؤمنون، 2.}}
  
 
|-|
 
|-|
سطر ۲۷۲: سطر ۲۷۱:
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<div style="font-size:smaller"><references/></div>
+
<div style="font-size:smaller"><references /></div>
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* [[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
 
* [[اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
 
* [[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
 
* [[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
 
* [[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
 
* [[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌
 
* محمدباقر محقق، [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه.
 
 
  
 +
*[[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
 +
*[[اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
 +
*[[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
 +
*[[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
 +
*[[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
 +
*[[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌
 +
*محمدباقر محقق، [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه.
 +
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="320">
 +
پرونده:آیه 31 سوره اعراف (2).jpg
  
 +
</gallery>
 
[[رده:آیات سوره اعراف]]
 
[[رده:آیات سوره اعراف]]
 
[[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]]
 
[[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]]
 
[[رده:آیات دارای شان نزول]]
 
[[رده:آیات دارای شان نزول]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۶:۱۱

مشاهده آیه در سوره

۞ يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

مشاهده آیه در سوره


<<30 آیه 31 سوره اعراف 32>>
سوره : سوره اعراف (7)
جزء : 8
نزول : مکه

ترجمه های فارسی

ای فرزندان آدم، زیورهای خود را در مقام هر عبادت به خود برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید، که خدا مسرفان را دوست نمی‌دارد.

ای فرزندان آدم! [هنگام هر نماز و] در هر مسجدی، آرایش و زینتِ [مادی و معنوی خود را متناسب با آن عمل و مکان] همراه خود برگیرید، و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید؛ زیرا خدا اسراف کنندگان را دوست ندارد.

اى فرزندان آدم، جامه خود را در هر نمازى برگيريد، و بخوريد و بياشاميد و[لى‌] زياده‌روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى‌دارد.

اى فرزندان آدم، به هنگام هر عبادت لباس خود بپوشيد. و نيز بخوريد و بياشاميد ولى اسراف مكنيد، كه خدا اسرافكاران را دوست نمى‌دارد.

ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و (از نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

O Children of Adam! Put on your adornment on every occasion of prayer, and eat and drink, but do not waste; indeed, He does not like the wasteful.

O children of Adam! attend to your embellishments at every time of prayer, and eat and drink and be not extravagant; surely He does not love the extravagant.

O Children of Adam! Look to your adornment at every place of worship, and eat and drink, but be not prodigal. Lo! He loveth not the prodigals.

O Children of Adam! wear your beautiful apparel at every time and place of prayer: eat and drink: But waste not by excess, for Allah loveth not the wasters.

معانی کلمات آیه

نزول

محل نزول:

این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:

این آیه درباره قوم بنى‌عامر نازل شده زیرا عادت داشتند با وضع برهنه گرد خانه خدا طواف نمایند و چون به مسجدى از مساجد می‌رسیدند جامه را مى انداختند و برهنه می‌شدند و اگر كسى با جامه می‌آمد، او را می‌زدند تا جامه اش را بیرون آورد سپس خداى تعالى این آیه را فرستاد و نیز درباره این قسمت آیه «كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسْرِفُوا».

كلبى چنین گوید: علت نزول آن اینست كه طائفه بنى‌عامر مزبور در ایام حج طعام و غذا نمی‌خوردند مگر به اندازه اى كه ایجاد رمق بنماید و نیزه براى تعظیم شعائر حج چربى هم نمى خوردند. مسلمین به پیامبر گفتند: یا رسول الله ما در انجام این گونه امساك در صورتى كه روا باشد، نسبت به آن‌ها اولى بوده و برتر مى باشیم و شاید فكر مى كردند. این گونه اعمال، روشى خوب و پسندیده در مواقع حج است لذا این آیه نازل گردید و به آن‌ها فهمانید كه این گونه عادات در حج لزومى ندارد فقط باید از اسراف و زیاده‌روى دورى نمایند[۲].[۳]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ «31»

اى فرزندان آدم! نزد هر مسجد (به هنگام نماز، لباس و) زينت‌هاى خود را برگيريد و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد، همانا خداوند اسرافكاران را دوست ندارد.

نکته ها

شايد بتوان گفت: آنچه در قرآن با خطابِ‌ «يا بَنِي آدَمَ» بيان مى‌شود، مربوط به تمام انسان‌ها و همه‌ى اديان و از مشتركات آنان است.

قرآن به مال و فرزند، «زينت» گفته است، «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا» «1» بنابراين ممكن است آيه بيانگر اين باشد كه مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشيد، تا با مال، به حل مشكلات اقتصادى مسلمانان بپردازيد و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشكلات تربيتى نسل آينده را حل كنيد.

در روايات، امام‌جماعتِ عادل، آراستگى ظاهر، عطر زدن ولباس زيبا پوشيدن به هنگام نماز، بلند كردن دستان به هنگام ركوع و سجود، شركت در نماز عيد و نماز جمعه، از جمله مصاديق زينت شمرده شده‌اند. «2»

امام مجتبى عليه السلام به هنگام نماز و حضور در مسجد، بهترين لباس خود را مى‌پوشيد و مى‌فرمود: «انّ اللّه جميل يحبّ الجمال فاتجمّل لربّى»، خداوند زيباست و زيبايى را دوست دارد، و من لباس زيباى خود را براى پروردگارم مى‌پوشم و آنگاه اين آيه را تلاوت مى‌فرمودند. «3»

خداوند زيبايى و زينت را دوست دارد و گرنه به آن امر نمى‌فرمود، «خُذُوا زِينَتَكُمْ» چنانكه اسلام، آيين فطرى است و انسان نيز فطرتاً از زينت لذّت مى‌برد.

با زينت به مسجد رفتن، احترامى است به بندگان خدا، به عبادت خدا و همچنين سبب‌


«1». كهف، 46.

«2». تفاسير نورالثقلين، منهج‌الصادقين و اثنى عشرى.

«3». تفسير مجمع‌البيان.

جلد 3 - صفحه 52

ايجاد جاذبه و ترغيب عملى ديگران است.

امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد: «اموال، وديعه و امانت الهى در دست انسان است و مصرف بايد دور از اسراف باشد». «1»

گرچه استفاده از زينت و طعام، امرى فطرى و طبيعى است، ولى در شرايط خاص مانند وجود نيازمندان و محرومان، بايد با آنان همدردى كرد. لذا در تاريخ مى‌خوانيم كه نوع لباس امام صادق عليه السلام كه مردم در رفاه نسبى به سر مى‌بردند با لباس امام على عليه السلام كه مردم فقير و ندار بودند، متفاوت بود، چون شرايط اجتماعى هر كدام فرق داشت. «2»

امام صادق عليه السلام فرمود: «كسى‌كه رزق يك روز خود را داشته باشد، ولى قانع نباشد و از مردم سؤال و تكدّى كند، از مسرفان است». «3»

اسراف در غذا و پرخورى، منشأ بسيارى از بيمارى‌هاى جسمى و روحى و مايه‌ى سنگدلى و محروم شدن از چشيدن مزه‌ى عبادت است. چنانكه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: «المعدة بيت كلّ داء» معده، كانون هر بيمارى است. پزشكى مسيحى پس از شنيدن اين آيه و حديث گفت: تمام علم طب، در اين آيه و اين سخن پيامبر شما نهفته است. «4»

امام صادق عليه السلام فرمودند: «آنچه باعث از بين رفتن مال و زيان رساندن به بدن باشد، اسراف است. «انّما الاسراف فيما أتلف المال و اضرّ بالبدن» «5» و در روايت ديگرى مى‌خوانيم: «آن چه در راه خدا مصرف شود هرچند بسيار زياد باشد، اسراف نيست و آنچه در راه معصيت خدا استفاده شود، هرچند اندك باشد، اسراف است». «6»

پیام ها

1- مسجد كه پايگاه مسلمانان است، بايد آراسته، زيبا و با جاذبه باشد. «خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ»

2- بهترين وزيباترين لباس، براى بهترين مكان است. «خذوا زينتكم عندكلّ مسجد»


«1». تفسير صافى.

«2». تفسير اثنى‌عشرى.

«3». تفسير فرقان.

«4». تفسير مجمع‌البيان.

«5». كافى، ج 6، ص 499.

«6». تفسير منهج‌الصادقين.

جلد 3 - صفحه 53

3- اسلام، هم به باطن نماز توجّه دارد، «فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ» «1»، هم به ظاهر آن. «زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» آرى، در اسلام، ظاهر و باطن، دنيا و آخرت بهم آميخته است.

4- زينت، اگر چه در نماز فردى هم ارزش است؛ اما در اجتماع و مسجد، حساب ويژه‌اى دارد. «عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ»

5- اوّل نماز، آنگاه غذا. «عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا» اوّل توجّه به روح و معنويّت، آنگاه توجّه به جسم.

6- صرفه‌جويى، محبوب خداوند است و بهره‌گيرى از زينت و غذا بايد دور از اسراف باشد. «وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ»


«1». مؤمنون، 2.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ (31)

چون حق تعالى ذكر نعم خود فرمود بر بندگان از اعطاى لباس و رزق، در عقب آن امر فرمايد به اخذ زينت و تستر و اقتصار در مأكل و مشرب:

يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ: اى اولادان آدم، بپوشيد جامه هائى كه موجب زينت شما باشد براى نماز در جمعات و اعياد. و همين معنى در مجمع و غيره از حضرت باقر عليه السّلام مروى است. «1» قول ديگر: نزد اداء هر نماز البسه نفيسه ثمينه به حسب حال خود پوشيد، چه عبادت در لباس زينت، پسنديده خالق، موجب قبول عبادت و زيادتى ثواب، و اظهار نعمت منعم باشد.

شأن نزول: چون مشركان عرب از مرد و زن، عريان طواف بيت الحرام مى‌كردند، بنى عامر، ايام، احرام، ترك حيوانى و به اندكى قناعت، و آن را تعظيم گمان مى‌كردند. مسلمانان گفتند: ما به تعظيم و تكريم كعبه سزاوارتريم، پس اولى آنكه ما نيز اين طريق سلوك كنيم. حق تعالى نهى از

«1» مجمع البيان، جلد 2، صفحه 412.

جلد 4 صفحه 51

آن، و امر فرمود به اخذ ثياب جميله در حين طواف و اداء نماز.

در تفسير عياشى و مجمع و صافى و منهج و نور مروى است: كان الحسن بن علىّ عليه السّلام اذا قام الى الصلوة لبس اجود ثيابه فقيل له فى ذلك فقال عليه السّلام انّ اللّه جميل يحب الجمال فاتجمّل لربّى و قرء هذه الاية. «1» حضرت امام حسن مجتبى عليه السّلام وقتى براى نماز قيام مى‌فرمود بهترين لباسهاى خود را مى‌پوشيد. پرسيدند از حضرت در باره آن فرمود: خداى تعالى جميل است و دوست مى‌دارد جمال بندگان را. پس لباس جميل را براى پروردگار خود پوشم، و اين آيه را تلاوت فرمود.

در كافى- حضرت صادق عليه السّلام فرمود در عيدين و جمعه.

تنبيه: از جمله لباس تجمل، شانه نمودن است در هر نماز محاسن خود را؛ چنانچه در فقيه و عياشى- از حضرت رضا عليه السّلام و حضرت صادق عليه السّلام مروى است در تفسير آيه زينت: «من ذلك التمشط عند كلّ صلاة». «2» و در خصال صدوق رحمه اللّه در اين آيه از آن حضرت مروى است: تمشّطوا فانّ التّمشّط يجلب الرّزق و يحسن الشّعر و ينجز الحاجة و يزيد فى ماء الصّلب و يقطع البلغم. يعنى: شانه كنيد، چه شانه كردن جلب نمايد روزى را، و نيكو كند موى را، و حاجت را بفور برمى‌آورد، و منى را زياد و بلغم را قطع مى‌نماند.

و كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يسرّح تحت لحيته اربعين مرّة و من فوقها سبع مرّات و يقول انّه يزيد فى الذّهن و يقطع البلغم.

و در قسمت دوم، يعنى ترك حيوانى، امر و نهى فرمايد: وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا: بخوريد گوشت و چربى و ساير ماكولات محلله و بياشاميد شير و مشروبات محلله را و اسراف نكنيد و از حد تجاوز منمائيد به تحريم حلال و يا به افراط در أكل و شرب. ابن عباس گويد: هر چه خواهيد بخوريد و بياشاميد و

«1» تفسير عياشى، جلد دوّم، صفحه 14، حديث 29- مجمع البيان، جلد دوّم، صفحه 412.

«2» من لا يحضره الفقه، جزء اوّل، صفحه 128، حديث 318- تفسير عياشى، جلد دوّم، صفحه 13، حديث 25.

جلد 4 صفحه 52

بپوشيد مادامى كه اسراف نباشد، و پوشيدن لباس تكبر اسراف باشد. و اگر به وزن كوه احد در طاعت الهى صرف كنند اسراف نباشد، و اگر درهمى در معصيت خرج نمايد اسراف است. اكثر برآنند كه مراد به اسراف در اين مقام، خوردن و آشاميدن در حال سيرى است، چه در مظان ضرر است.

حكايت: بسيارى از مفسرين نقل نموده در مجلس هارون الرشيد طبيب نصرانى ماهر و حاذق، نامش بختيشوع. روزى با على بن ابراهيم واقدى صحبت داشت كه در كتاب شما يعنى قرآن هيچ چيز در علم طب نيست و حال آنكه علم در اصل دو علم است علم اديان و علم ابدان. واقدى در جواب گفت:

خداى تعالى جمع فرموده تمام طب را در نصف آيه از كتاب خود و فرموده:

كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا. طبيب گفت: از پيغمبر شما چيزى از علم طب رسيده؟ واقدى گفت: جمله طب را در چند كلمه فرموده: المعدة بيت الدّاء و الحمية رأس كلّ دواء و اعط كلّ نفس ما عوّدته: «1» معده خانه دردها و پرهيز كردن، رأس همه دواها؛ و عطا كن هر نفسى را آنچه عادت باشد. بختيشوع گفت: ما ترك كتابكم و ال نبيّكم لجالينوس طبّا: كتاب و پيغمبر شما چيزى در طب فرو گذار نكرده براى جالينوس حكيم يونانى.

إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ‌: بدرستى كه خداوند سبحان دوست نمى‌دارد اسراف كنندگان را.

عياشى از حضرت صادق عليه السّلام: قال: أ ترى اللّه اعطى من اعطى من كرامته عليه و منع من منع من هوان به عليه؟ لا، و لكنّ المال مال اللّه يضعه عند الرّجل ودائع و جوّز لهم ان يأكلوا قصدا و يشربوا قصدا و ينكحوا قصدا و يعودوا بما سوى ذلك على فقراء المؤمنين و يلمّوا به شعثهم، فمن فعل ذلك كان ما يأكل حلالا و يشرب حلالا و يركب حلالا و ينكح حلالا و من عدّا ذلك كان حراما. ثمّ قال و لا تسرفوا انّه لا يحبّ المسرفين. «2»

«1» تفسير مجمع البيان، جلد دوّم، صفحه 413 (نام دانشمند مزبور را على بن حسين واقدى ثبت نموده است)

«2» تفسير عياشى، جلد 2، صفحه 13، حديث 23.

جلد 4 صفحه 53

فرمود: آيا مى‌بينى خداى تعالى را عطا فرموده آن را كه عطا فرمايد از كرامت الهى است، و منع نموده آن را كه منع فرموده از خوارى و ذلت بر اوست؛ چنين نيست، لكن مال مال خدا و به وديعه گذارده نزد شخص، و تجويز فرموده اينكه بخورند به ميانه روى، و بياشامند به اقتصاد و بپوشند به اقتصاد، و برگردانند سواى اين را به فقرا، و فراهم نمايد پراكندگى آنان را. پس هر كه اين را بجا آورد، حلال باشد آنچه بخورد و بياشامد و سوار شود و نكاح كند؛ و هر كه غير از اين نمايد حرام باشد بر او. بعد فرمود: وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ‌.

و ايضا فرمود هر كه سؤال كند مردم را و قوت يك روز نزد او باشد، از مسرفين خواهد بود.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ (31)

ترجمه‌

اى فرزندان آدم برداريد زينت خود را نزد هر سجده گاهى و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد بدرستيكه او دوست ندارد مسرفانرا.

تفسير

امر است باتخاذ زينت از قبيل لباس نظيف فاخر و عمامه و رداء و انگشترى و استعمال بوى خوش و شانه نمودن و امثال اينها در نماز مخصوصا در ايام عيد و روز جمعه و در اين باب رواياتى از ائمه اطهار رسيده است كه ظاهرا در هر يك بيان يك يا چند مصداق از مصاديق مناسبه شده است و قمى ره فرموده مراد آنستكه در عيد فطر و قربان و جمعه غسل نمايند و لباس سفيد بپوشند و مردمى بودند كه طواف مينمودند خانه كعبه را برهنه مردها در روز و زنها در شب پس خداوند امر نمود آنها را بپوشيدن لباس و آنها غذا نمى- خوردند يعنى در موسم حج مگر بقدر سدّ رمق پس امر نمود آنها را بخوردن و آشاميدن و اسراف ننمودن و اسراف زياده روى نمودن در غذا و لباس و لوازم زندگى از حدّ اعتدال و لايق بحال شخص است چنانچه از روايت عياشى ره از امام صادق (ع) استفاده ميشود و بعضى گفته‌اند مراد تجاوز از حلال بحرام و تضييع و اتلاف مال است و بنظر حقير آن تبذير است كه با اسراف فرق دارد و آنهم مسلما حرام است و گفته‌اند خداوند نصف علم طبّ را در نصف اين آيه جمع فرموده است كه امر فرموده بخوردن و آشاميدن و زياده روى ننمودن در آندو و امر در اين مقام كه توهم منع شده چنانچه از بيان قمى ره معلوم شد

جلد 2 صفحه 421

مفيد اباحه است مگر بقدر ضرورت و حفظ بدن كه واجب است و خداوند راضى بفعل اهل اسراف و تبذير نيست چون كليه اموال مال خدا است و بندگان عيال او هستند اجازه فرموده كه بقدر حاجت و در حدّ اعتدال صرف نمايند و ما بقى را در راه خدا انفاق كنند و هيچ عاقلى راضى نمى‌شود عيال او مالش را زياده از قدر لايق و بى‌جا صرف نمايد ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


يا بَنِي‌ آدَم‌َ خُذُوا زِينَتَكُم‌ عِندَ كُل‌ِّ مَسجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشرَبُوا وَ لا تُسرِفُوا إِنَّه‌ُ لا يُحِب‌ُّ المُسرِفِين‌َ (31)

اي‌ پسران‌ آدم‌ بگيريد زينت‌ ‌خود‌ ‌را‌ نزد ‌هر‌ مسجد و بخوريد و بياشاميد و اسراف‌ نكنيد محققا خداوند دوست‌ نميدارد اسراف‌ كنندگان‌ ‌را‌.

قريب‌ بيست‌ حديث‌ ‌در‌ برهان‌ ‌در‌ تفسير ‌اينکه‌ ‌آيه‌ ذكر كرده‌ مراجعه‌ كنيد و ‌ما اولا بتفسير ‌آيه‌ مطابق‌ ظاهر ‌آيه‌ شريفه‌ ميپردازيم‌ و سپس‌ بمفاد اخبار.

يا بَنِي‌ آدَم‌َ خطاب‌ اگرچه‌ بپسران‌ آدم‌ ‌است‌ لكن‌ مراد اعم‌ ‌از‌ رجال‌ و نساء ‌است‌ و ‌از‌ باب‌ تغليب‌ تعبير ببني‌ آدم‌ ‌شده‌ خُذُوا زِينَتَكُم‌ مراد مطلق‌ تزين‌ ‌است‌ بپوشيدن‌ لباس‌ فاخر و جديد و نظيف‌ و طاهر و شانه‌ زدن‌ بلحيه‌ و گيسوان‌ و عطر زدن‌ و انگشتر فاخر ‌در‌ دست‌ كردن‌ و ساير زينتها و معناي‌ خذوا ‌يعني‌ ‌خود‌ ‌را‌ زينت‌ كنيد مخصوصا ‌در‌ مقابل‌ كفار و معاندين‌ ‌که‌ اينها باعث‌ عظمت‌ اسلام‌ و مسلمين‌ ميشود و بنظر حقارت‌ بآنها نظر نميكنند عِندَ كُل‌ِّ مَسجِدٍ اشاره‌ باوقات‌ صلوة و دخول‌ ‌در‌ مساجد ‌براي‌ اقامه‌ جماعت‌ اعم‌ ‌از‌ نماز عيدين‌ و جمعه‌ و فرائض‌ يوميه‌ و نماز طواف‌ و آيات‌ و ‌غير‌ اينها بقرينه‌ لفظ كل‌ّ.

وَ كُلُوا وَ اشرَبُوا ‌از‌ نعم‌ الهي‌ ‌از‌ مأكولات‌ و مشروبات‌ بهره‌برداري‌ كنيد چنانچه‌ ‌در‌ آيات‌ شريفه‌ اشاره‌ دارد چنانچه‌ بيايد، و امر اكل‌ و شرب‌ ترخيص‌ ‌است‌

جلد 7 - صفحه 307

نه‌ وجوب‌ مگر ‌در‌ صورتي‌ ‌که‌ حفظ نفس‌ منوط باو ‌باشد‌ ‌که‌ واجب‌ ميشود و نيز ‌از‌ باب‌ مثال‌ ‌است‌ و جميع‌ نعم‌ الهيه‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ باب‌ ‌است‌ ملبوسات‌ و منكوحات‌ و سائر لذائذ نفساني‌ مشروط ‌بر‌ اينكه‌ ‌از‌ راه‌ حلال‌ ‌باشد‌ نه‌ ‌از‌ ممر حرام‌.

وَ لا تُسرِفُوا اسراف‌ زياده‌روي‌ ‌در‌ مصرف‌ ‌است‌ مقابل‌ تقتير ‌که‌ ‌در‌ مصارف‌ لازمه‌ ‌هم‌ كوتاهي‌ كند و صرف‌ نكند و مقابل‌ تبذير ‌که‌ بيجا و ‌در‌ مصارف‌ ‌غير‌ عقلايي‌ و ‌غير‌ مشروع‌ صرف‌ كند و مقابل‌ قصد و اقتصاد ‌که‌ ميانه‌ روي‌ ‌که‌ صرف‌ ‌در‌ مصارف‌ مشروعه‌ عقلايي‌ كند و بالجمله‌ چهار عنوان‌ ‌است‌: اسراف‌، تقتير، تبذير، قصد فقط قصد ممدوح‌ ‌است‌ و مطلوب‌ و ‌آن‌ سه‌ مذموم‌ و مبغوض‌ و حرام‌ ‌است‌ بلكه‌ اسراف‌ ‌از‌ معاصي‌ كبار شمرده‌ ‌شده‌ و آيات‌ شريفه‌ ‌در‌ مذمت‌ ‌او‌ نازل‌ ‌من‌ جمله‌ همين‌ ‌آيه‌ إِنَّه‌ُ لا يُحِب‌ُّ المُسرِفِين‌َ زيرا عدم‌ حب‌ الهي‌ دال‌ ‌بر‌ مبغوضيت‌ ‌است‌ بخصوص‌ ‌در‌ مقام‌ ‌که‌ بمنزله‌ علت‌ تحريم‌ ‌است‌.

و اما اخبار ‌در‌ بعضي‌ بنماز عيدين‌ و بعضي‌ بنماز جمعه‌ و بعضي‌ بنماز جماعت‌ و بعضي‌ بمطلق‌ نماز ‌در‌ مساجد و بعضي‌ بعطر زدن‌ بعضي‌ بلباس‌ جديد و معلوم‌ ‌است‌ تمام‌ اينها بيان‌ مصداق‌ ‌است‌ و منافات‌ ‌با‌ عموم‌ ‌آيه‌ ندارد و تعارضي‌ ‌هم‌ ‌بين‌ ‌آنها‌ نيست‌

برگزیده تفسیر نمونه


(آیه 31)- در این آیه به عنوان یک قانون همیشگی که شامل تمام اعصار و قرون می‌شود دستور می‌دهد که، «ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود داشته باشید» (یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ).

این جمله می‌تواند هم اشاره به «زینتهای جسمانی» باشد که شامل پوشیدن لباسهای مرتب و پاک و تمیز، و شانه زدن موها، و به کار بردن عطر و مانند آن می‌شود، و هم شامل «زینتهای معنوی»، یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی نیت و اخلاص.

در جمله بعد اشاره به مواهب دیگر یعنی خوردنیها و آشامیدنیهای پاک و پاکیزه می‌کند، می‌گوید از آنها «بخورید و بنوشید» (وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا).

اما چون طبع زیاده طلب انسان، ممکن است از این دو دستور سوء استفاده کند و به جای استفاده عاقلانه و اعتدال آمیز از پوشش و تغذیه صحیح، راه تجمل پرستی و اسراف و تبذیر را پیش گیرد، بلافاصله اضافه می‌کند: «ولی اسراف نکنید که خدا مسرفان را دوست نمی‌دارد» (وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ).

کلمه «اسراف» کلمه بسیار جامعی است که هرگونه زیاده‌روی در کمیت و کیفیت و بیهوده‌گرایی و اتلاف و مانند آن را شامل می‌شود.

ج2، ص41

جمله کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید، در آیه فوق آمده، گرچه بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما امروز ثابت شده است که یکی از مهمترین دستورات بهداشتی همین است، زیرا تحقیقات دانشمندان به این نتیجه رسیده که سر چشمه بسیاری از بیماریها، غذاهای اضافی است که به صورت جذب نشده در بدن انسان باقی می‌ماند، این مواد اضافی هم بار سنگینی است برای قلب و سایر دستگاههای بدن و هم منبع آماده‌ای است برای انواع عفونتها و بیماریها! عامل اصلی تشکیل این مواد مزاحم، اسراف و زیاده‌روی در تغذیه و به اصطلاح «پرخوری» است، و راهی برای جلوگیری از آن جز رعایت اعتدال در غذا نیست، کسانی که این دستور را ساده فکر می‌کنند خوب است در زندگی خود آن را بیازمایند تا اهمیت رعایت این دستور را در سلامت جسم و تن خود ببینند.

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌4، ص 608.
  2. تفسیر روض الجنان یا روح الجنان.
  3. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 355.

منابع

آرشیو عکس و تصویر