الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم (کتاب)

«الدُرّ النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم»، تألیف یوسف بن حاتم شامی از علمای شیعه در قرن هفتم هجری، کتابی است در زندگی‌نامه اهل بیت (علیهم‌السلام) و مناقب و فضایل ایشان.

نویسنده	یوسف بن حاتم شامی
موضوع	زندگی و مناقب اهل بیت
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

مؤلف

شیخ جمال الدین یوسف بن حاتم شامى عاملى، فقیه و محدث شیعه در قرن هفتم هجرى است. او از شاگردان محقق حلّى، یحیی بن سعید حلی و سید بن طاووس بوده و از سید چندین بار اجازه نقل حدیث و مصنفاتش را دریافت نموده است.

برخی آثار به جای مانده از عبارتند از: «الأربعین حدیثا عن الأربعین رجلا فى فضائل أمیرالمؤمنین(ع)»، «المسائل البغدادیة»، «الدرّ النظیم فى مناقب الأئمه اللهامیم».

معرفی کتاب

کتاب «الدُرّ النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم»، مهمترین و مفصلترین اثر مؤلف است در مناقب پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و اهل بیت (علیهم السلام)، که بر منوال «مناقب ابن شهرآشوب» نوشته شده است. «لهامیم» در عنوان فوق، جمع «لَهموم» به معنای شخص بزرگوار و بخشنده است.

«الدُرّ النظیم» از‌ بدو تألیف، مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده است؛ علامه مجلسی در «بحارالأنوار» در مواردی از این کتاب استفاده نموده و در مورد آن می‌گوید: «کتاب "الدر النظیم" کتاب‌ شریف و گرانقدری است،‌ مشتمل بر اخبار و روایات زیادی در مناقب اهل بیت (علیهم السلام) از طرق شیعه و مخالفین، که در آن از کتاب "مدینة العلم" شیخ صدوق و دیگر کتب معتبر نقل کرده است».

محتوای کتاب

کتاب «الدُرّ النظیم» در پانزده باب و هر باب در چندین فصل تنظیم شده است.

• باب نخست در مورد پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بوده و شامل چهارده فصل می‌باشد. از جمله موضوعات این باب عبارتند از: نسب پیامبر؛ حلف الفضول؛ زمان و نحوه ولادت پیامبر؛ از ولادت تا زمان بعثت؛ معراج؛ هجرت پیامبر؛ معجزات پیامبر؛ غزوات پیامبر؛ همسران و فرزندان پیامبر؛ نحوه رحلت پیامبر.
• باب دوم، در هفده فصل، به بیان مناقب و فضایل امیرالمؤمنین (علیه السلام) اختصاص یافته است. موضوعات مطرح‌ شده در این باب عبارتند از: ذکر نسب و مولد آن حضرت؛ صفات ایشان؛ ماهیت امامت؛ منفعت وجود امام؛ فضائل آن حضرت؛ جنگ ایشان با ناکثین و مارقین؛ معجزات آن حضرت؛ خطبه‌ها، وصایا و مواعظ؛ مسائلی که از آن حضرت پرسیده شد و پاسخ آن حضرت؛ اشعاری که بر فضل آن حضرت دلالت می‌کند؛ اولاد آن حضرت و مقتل ایشان.
• باب سوم، در دو فصل، به بیان مولد حضرت زهرا (علیهاالسلام) و ظلم‌هایی که به آن حضرت وارد گردیده بوده و در پایان، به ذکر وفات ایشان می پردازد.
• باب چهارم، در مورد امام حسن (علیه السلام) بوده و دارای هفت فصل به شرح زیر می‌باشد: مولد آن حضرت؛ بعضی از اخبار و فضایل و کلام ایشان؛ وفات آن حضرت؛ همسران و فرزندان ایشان.
• باب پنجم، در نه باب، به زندگانی و مناقب امام حسین (علیه السلام) اختصاص یافته است. برخی از موضوعات مطرح‌شده در این باب عبارتند از: مولد آن حضرت؛ نحوه شهادت و مقتل؛ خروج مسلم؛ حوادثی که هنگام شهادت امام رخ داد.
• باب ششم، مربوط به ذکر مناقب و زندگی‌نامه امام سجاد (علیه السلام) می‌باشد و در آن به موضوعات زیر پرداخته شده است: مولد، کلام و معجزات آن حضرت؛ فرزندان ایشان؛ خروج زید بن علی و یحیی بن زید و شهادتشان.
• در سایر ابواب کتاب نیز به همین ترتیب، به ذکر ولادت، فضایل، معجزات، سخنان و شهادت سایر ائمه (علیهم‌السلام) پرداخته شده است. و پس از آن، در باب پانزدهم، مباحثی کلی مانند خمسه طیّبه، ائمه اثنى عشر و بنى هاشم بیان شده است.

منابع و مصادر کتاب

مؤلف در این کتاب از مصادر ارزشمندی‌ از‌ شیعه و عامه بهره جسته، که با توجه به از بین رفتن اغلب این کتاب‌ها، کتاب حاضر اهمیت بیشتری یافته‌ است. مصادر مؤلف بر دو نوع‌ است:‌ اول، عالمانی که مؤلف مطالبی از آنها نقل نموده، از جمله: ابومخنف، سلیم بن قیس هلالی و مسعودی؛ و دوم، کتاب‌هایی که از آنها نقل کرده است، از جمله:

• الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، شیخ مفید؛
• إحیاء العلوم، ابوحامد غزالی؛
• الأربعین، فخر رازی؛
• الأنوار الباهرة فی انتصار العترة الطاهرة، سید بن طاووس؛
• تاریخ طبری، محمد طبری؛
• دلائل الإمامة، محمد بن جریر بن رستم طبری؛
• فضائل الصحابة، احمد بن حنبل؛
• الکامل، ابوالعباس مبرّد؛
• کتاب‌ النبوة، شیخ صدوق؛
• مدینة العلم، شیخ صدوق؛
• الکشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ابواسحاق ثعلبی؛
• معرفة الصحابة، ابن منده.

منابع

• "الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم"، علی صدرایی خویی، مجله علوم حدیث، شماره ۸، تابستان ۱۳۷۷.