ملا محمدمهدی نراقی
«ملا محمدمهدی نراقی» (۱۲۰۹-۱۱۲۸ ق)، فقیه، فیلسوف، ریاضیدان و عالم اخلاقی شیعه در قرن ۱۲ هجری و از شاگردان وحید بهبهانی و شیخ یوسف بحرانی بود. وی آثار متعددی در علوم مختلف اسلامی دارد که معروفترین آنها، کتاب «جامع السعادات» در اخلاق است. ملا احمد نراقی فرزند او است و این دو به فاضلَین نراقی معروف‌اند.
 | |
| نام کامل | ملا محمدمهدی نراقی |
| زادروز | ۱۱۲۸ قمری |
| زادگاه | کاشان |
| وفات | ۱۲۰۹ قمری |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید | |
| شاگردان |
|
| آثار |
جامع السعادات، لوامع الاحکام، معتمد الشیعه، انیس التجار، تجرید الاصول، انیس الحکماء، معراج السماء، نخبة البیان،... |
تحصیلات و اساتید
محمدمهدی نراقی فرزند ابوذر، در سال ۱۱۲۸ قمری در نراق کاشان متولد شد. وی دوران کودکی و نوجوانی را در روستای نراق سپری می‌کند. سپس برای ثبت نام در مدرسه علوم دینی کاشان به سوی آن دیار روانه می‌گردد و در حلقه درس اندیشمند توانا «ملا جعفر بیدگلی» حاضر می‌شود. چندین سال از محضر پرفیض این عالم فرزانه در علم و حکمت بهره می برد و دوره مقدمات، سطح و مقداری از دروس عالی را در شهر کاشان به پایان می‌رساند.[۱]
نراقی برای تکمیل اندوخته‌های علمی، راهی حوزه علمیه اصفهان می‌شود. در آنجا پس از مدتی اقامت و جستجو در بین عالمان تراز اول، حکیم پارسا مرحوم «ملا اسماعیل خواجویی» را به استادی انتخاب می‌کند و در حدود سی سال توقف در آن شهر از کرسی درس وی در علوم مختلف فقه، اصول، کلام، فلسفه، حساب، هندسه و نجوم استفاده‌های شایان می‌برد. همچنین از محضر استاد کل فلسفه مرحوم «محمد زمان کاشانی» و «شیخ محمدمهدی هرندی» نیز بهره‌های فراوان کسب می‌کند.[۲]
این دوره از تحصیل ایشان در اصفهان نقش بسزایی در رشد و نبوغ علمی وی برجای می‌نهد و استعدادهای نهفته‌اش را به خوبی شکوفا کرده، او را به مرحله باروری می‌نشاند. دیری نمی‌پاید که در زمره عالمان و استادان بزرگ حوزه اصفهان قرار گرفته، در میان آنان همانند ستاره پرنور می‌درخشد.
این اندیشمند فرزانه بعد از مدتى - که تاریخ دقیق آن روشن نیست - شهر کاشان را به سوى عراق ترک مى گوید. ایشان در نجف و کربلا در کنار بارگاه امام على و امام حسین (علیهماالسلام) مدت زیادى توشه علم و عمل مى گیرد. او با شرکت در درسهاى فقه و اصول بزرگانى همچون آیات عظام وحید بهبهانی، شیخ یوسف بحرانى و شیخ محمدمهدى فتونى، به اعلا درجه اجتهاد مى رسد.[۳]
فعالیت‌های اجتماعی و علمی
ملا مهدی نراقی در اصفهان و نجف، علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق، به تبلیغ و ارشاد مردم نیز همت می‌گمارد و حتی با یادگیری خط و زبان عبری و لاتین نزد عالمان یهودی با رهبران مذهبی اقلیت‌ها وارد بحث و مناظره می‌شود و از متن کتب مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را بر حقانیت رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل و ترجمه می‌کند.[۴]
وی پس از سى سال تلاش بى امان در شهر اصفهان و نجف استفاده از حضور استادان نامى آن سامان، با کوله بارى از علم و عرفان براى خدمت به هموطنان خود عازم کاشان مى شود و این در حالى است که این شهر به طور آشکارا از جنبش و نشاط باز مانده است.[۵] با ورود مرحوم نراقی، مردم کاشان مانند پروانه به دور شمع وجودش طواف مى کنند و ایشان پرچم هدایت را به دوش مى گیرد. فاضل نراقی از مسجد، سنگر استوارى پدید مى آورد که در محراب و منبر آن با اقامه نماز و ایراد خطبه هاى روح انگیز، نشاط و امید را در دل اهالى شهر زنده نگه داشته، جنب و جوش روزگار فیض کاشانى را دوباره به فضاى شهر باز مى گرداند.[۶]
ملا مهدى نراقى در حوزه علمیه کاشان، کرسى درس و بحث بر پا مى دارد. از محضر وى علماى بزرگى همچون سید محمدباقر شفتى (م، ۱۲۶۰)، حاج محمدابراهیم کلباسى (م، ۱۲۶۱) و فرزندش ملا احمد نراقى (م، ۱۲۴۵ ق.) و دیگران استفاده نموده‌اند.
آثار و تألیفات
علامه نراقى آراء و نظریات خود را در دعوت بر اخلاق و حکمت عملى، بر اساس ذوق اسلامى گذارده که از احادیث نبویه و اخبار و آثار اهل بیت علیهم السلام بدست آورده است. از این عالم توانمند تألیفات گرانبهایی در رشته‌های گوناگون به یادگار مانده که هر کدام آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و فهرست اجمالی آن به شرح زیر می باشد:
الف. فقه:
- لوامع الاحکام
- معتمد الشیعه
- انیس التجار
- انیس الحجاج
- المناسک المکیه
- صلاة الجمعه
- تحفه رضویه
ب. اصول فقه:
- تجرید الاصول
- جامعة الاصول
- رسالة الاجماع
- انیس المجتهدین
ه. اخلاق:
- جامع السعادات: این کتاب امتیاز بسزایى از «احیاء العلوم» غزالی دارد، زیرا غزالى بناى خودش را در اخلاق بر اساس روح تصوف سنى گرى گذارده که از اخبار موضوعه امثال ابوهریره بدست آورده است؛ و علامه نراقى در حسن انتخابش در «جامع السعادات» بناى اخلاق را بر اساس علمى و فلسفى دینى مأخوذ از اهل بیت علیهم السلام گذاشته، که در میان علماى امامیه بعد از ابن مسکویه (م، ۴۲۱ ق) و فیض کاشانى (م، ۱۰۹۱ ق) در درجه اول قرار گرفته است.
- جامع المواعظ
ج. فلسفه و حکمت:
- جامع الافکار و فاقد الانظار
- اللمعة الالهیه فی الحکمة المتعالیه
- شرح الالهیات من کتاب الشفاء
- قرة العیون فی الوجود والماهیه
- لمعات العرشیه
- الکلمات الوجیزه
- انیس الحکماء
- انیس الموحدین
د. ریاضیات و هیئت:
- توضیح الاشکال (هندسه اقلیدسی)
- رساله تحریر اکرثاذر سینوس
- رساله عقود انامل
- المستقصی (هیئت)
- المحصل (هیئت)
- معراج السماء (هیئت)
و. متفرقه:
- محرق القلوب (مقتل)
- مشکلات العلوم (کشکول)
- نخبة البیان (تشبیه، استعاره و محسنات بدیعه)
- طائر قدسی (دیوان اشعار)
- حواشی و تعلیقات بر آثار علمای پیشین
بیشتر این کتاب‌های گرانسنگ به صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود و تنها حدود ۱۰ مورد از آن به مرحله چاپ و نشر رسیده[۷] و بعضی از آنها نیز مانند «انیس التجار» چندین بار چاپ شده و از سوی مراجع بزرگ همچون آیات عظام سید محمدکاظم طباطبائی یزدی، سید اسماعیل صدر و شیخ عبدالکریم حائری یزدی حاشیه‌هایی بر آن زده شده است.[۸]
وفات
مرحوم ملا محمدمهدی نراقی، پس از سال‌ها فداکاری و خدمت، روز شنبه ۱۸ شعبان ۱۲۰۹ قمری در شهر کاشان به دیار ابدی می‌شتابد. پیکر مطهرش باشکوه فراوان در این شهر تشییع می‌شود؛ سپس به نجف اشراف منتقل گشته و در کنار حرم امیرالمؤمنین علیه السلام سر بر آستان علوی می‌گذارد.[۹]
پانویس
- پرش به بالا ↑ مقدمه اللمعه الالهیه، محمدمهدی نراقی، حسن نراقی، ص ۷، چاپ انتشارات انجم فلسفه، ۱۳۵۷ ق.
- پرش به بالا ↑ همان، ص۸.
- پرش به بالا ↑ مقدمه شرح الالهیات من کتاب الشفاء، محمد مهدى نراقى ، ص ۲۲. (از حسن نراقى)
- پرش به بالا ↑ انیس الموحدین، ص ۱۱۶، انتشارات الزهرا، ۱۳۶۳ ه‍ـ.ش.
- پرش به بالا ↑ اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۱۰، ص۱۴۳.
- پرش به بالا ↑ لباب الالقاب، ص ۹۳.
- پرش به بالا ↑ برای توضیح بیشتر در مورد کتاب‌های ایشان، ر.ک: ملا مهدی نراقی، «منادی اخلاق» شماره ۵ دیدار با ابرار.
- پرش به بالا ↑ همان، ص ۶۶.
- پرش به بالا ↑ ریحانه الادب، محمدعلی مدرس، ج ۶، ص ۱۶۳ و شرح الالهیات، مقدمه از حسن نراقی.
منابع
- گلشن ابرار، جلد ۱، زندگینامه "ملا محمدمهدی نراقی" از عبدالرحيم اباذری.
- "شخصيت ملا محمدمهدى نراقى"، زندگینامه نراقی، بازیابی: ۱۸ فروردین ۱۳۹۳.
