میرزا موسی سبزواری

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

آیة الله میرزا موسی فقیه سبزواری (۱۲۶۲-۱۳۳۶ ق)، از فقیهان بزرگ شیعه در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان میرزای شیرازی بود. حوزه علمیه سبزوار در زمان میرزا موسی رونقی بسزا یافت. او مورد اعتماد و احترام تمام مردم، و ملجأ و پناهی برای آنان در تمام گرفتاری‌ها بود. مرحوم آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری (م، ۱۳۸۶ ق) از فرزندان اوست.

۲۰۰px
نام کامل میرزا موسی فقیه سبزواری
زادروز ۱۲۶۲ قمری
زادگاه سبزوار
وفات ۱۳۳۶ قمری
مدفن سبزوار

Line.png

اساتید

میرزا محمد حسن شیرازی، میرزا محمدتقی شیرازی، آخوند خراسانی،...

شاگردان

میرزا مهدی فقاهتی، میرزا حسین فقیه سبزواری، میرزا حسن سیادتی،...

آثار

تقریرات درس میرزای شیرازی،...


ولادت و نسب

سید موسی حسینی سبزواری، فرزند میرزا محمدعلی در سال ۱۲۶۲ قمری (برابر با ۱۲۲۴ شمسی)، در روستای ایزی در ۶ کیلومتری سبزوار متولد گردید. نسبت میرزا موسی با بیست و نه واسطه، به شاهزاده حسین اصغر یکی از فرزندان حضرت سجاد علیه‌السلام منتهی می‌شود.

تحصیلات و استادان

سید موسی سبزواری در سن چهارده سالگی (۱۲۳۸ شمسی) برای تحصیل و کسب علم به سبزوار وارد می شود. در سبزوار مدرسه ای بنام فخریه معروف به مدرسه مبارکه کهنه وجود دارد که شاید قدیمی ترین مدرسه علمی در اسلام باشد و این مدرسه، بزرگانی چون مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان تحویل دنیای اسلام داده است.

میرزا موسی سبزواری در همان اتاق و حجره مرحوم طبرسی مشغول تحصیل می شود و پس از مدت کوتاهی در حدود چهار سال (۱۲۴۲ شمسی) در سن هیجده سالگی از سبزوار حرکت و به مشهد وارد می شود. پس از ورود به مشهد، به مدرسه عباس قلی خان که در خیابان سفلی مشهد واقع است وارد و مشغول تحصیل می شود.

در این مدرسه، دوره مقدمات و سطح را به پایان می رساند و با استعداد عجیب و فوق العاده خود آن چنان که باید از محضر اساتید بزرگ حوزه علمیه خراسان استفاده می کند. همین استعداد ایجاب می کند که وی مورد توجه و عنایات اساتید حوزه قرار گیرد و در نتیجه، پیشرفت شایان توجهی در کسب علم و فضیلت بنماید.

پس از هیجده سال میرزا موسی سبزواری دوره مقدمات و سطح را بطور کامل به پایان می رساند و سپس به امر پدر تقریبا به سال (۱۲۵۹ شمسی) مشهد را ترک و به وطن و زادگاه خود باز می گردد. اما هدف های عالی تر و آرزوی رسیدن به مدارج علمی بالاتر، وی را وا می دارد که در سال ۱۳۰۰ قمری (۱۲۶۱ شمسی) در سن ۳۸ سالگی، سبزوار را به قصد سامرّاء ترک کند. سامراء در آن زمان از بزرگ ترین حوزه های علمی اسلام بوده و مرحوم میرزا محمد حسن شیرازی، سرپرستی حوزه علمیه سامراء را بعهده داشته اند.

وجود عالم بزرگوار و مرجع تقلیدی همچون میرزای شیرازی باعث شده بود که تمام شیعیان متوجه سامراء شوند و سامراء از نظر مرکزیت علمی به اوج شهرت رسیده و بدین جهت تمام فضلاء و طلاب برجسته بدان حوزه مقدسه روی می آوردند. میرزا موسی سبزواری هم که برای کسب فضل و نیل به آمال مقدس خویش از وطن دور افتاده و جدا شده بود به سامراء وارد شد و بر اثر هوش و استعداد بسیار خود از همان روزهای نخست، توجه مرحوم میرزای شیرازی و سایر اساتید و بزرگان را به خود جلب نموده و در ردیف شاگردان برجسته و ممتاز قرار گرفت.

بعد از مرگ مرحوم میرزای بزرگ (۱۲۷۳ شمسی)، آیة الله میرزا محمدتقی شیرازی، سرپرستی حوزه علمیه و زعامت دینی را بعهده گرفت و طلاب را اداره می کرد و عده ای از فضلای حوزه از جمله میرزا موسی سبزواری به اطراف مرحوم میرزا محمدتقی جمع شدند. پس از مدتی که اقامت در حوزه علمیه سامراء غیر ممکن شد، اکثر علماء و فضلاء، راه نجف را در پیش گرفتند. میرزا موسی سبزواری نیز در نجف رحل اقامت افکند و از محضر علمی اساتید بزرگی چون مرحوم آخوند خراسانی استفاده می کرد.

میرزا موسی سبزواری مدت چهارسال در نجف اقامت و در این مدت مورد توجه بزرگان و رجال علمی حوزه قرار گرفتند و مخصوصا مرحوم آخوند خراسانی علاقه و محبت فوق العاده ای به ایشان داشت. میرزا موسی مراحل را یکی پس از دیگری طی کرده و به درجه عالی اجتهاد نائل آمد و با اخذ تصدیق اجتهاد از مراجع تقلید و زعمای وقت، در عداد مجتهدین بزرگ قرار گرفت.

فعالیتهای علمی و اجتماعی

میرزا موسی سبزواری، ضمن تحصیلات و گذراندن مراحل عالی علمی خود، حوزه تدریس مفصلی داشت. این حوزه تدریس که از سامراء شروع شده بود، در نجف گسترش یافت و عده کثیری از طلاب و محصلین از محضر این استاد عالیقدر استفاده می نمودند. مرحوم میرزا موسی دوره سطح را تدریس می فرمودند و شاگردان بسیاری در اطراف ایشان جمع شده بودند.

در مدت اقامت در نجف بوده که نامه های اهالی سبزوار پی درپی به ایشان می رسید و همگی تقاضای بازگشت ایشان را به وطن داشتند. سبزواری ها علاوه بر شخص ایشان، به مراجع بزرگ نجف متوسل شده و از آن ها می خواستند که میرزا موسی را به موطن خود باز گردانند. سرانجام به امر مراجع تقلید و تقاضای مردم سبزوار موافقت فرمود و در میان انبوه جمعیت وارد سبزوار شد و به هدایت و ارشاد خلق پرداخت. حوزه علمیه سبزوار در زمان وی رونقی بسزا یافت و طلاب و محصلین از هر جهت در رفاه و آسایش بسر می بردند. مدت چهارده سال گذشت و در این مدت به کار تدریس و اداره حوزه علمیه سبزوار و اقامه جماعت و رهبری مسلمین مشغول بودند. او با تشکیل حلقه‌های درس در سطوح عالی، موفق به تربیت شاگردان نامدار بسیار شد. میرزا موسی فقیه سبزواری نخستین عالمی‌ بود که کتاب کفایة الاصول مرحوم آخوند خراسانی را به حوزویان سبزوار معرفی و تدریس نمود.

مرحوم میرزا موسی مردی بود زاهد و پرهیزکار و مورد اعتماد و احترام تمام مردم. وجود وی برای مردم سبزوار، ملجأ و پناهی بود که در تمام گرفتاری ها، به معظم له مراجعه می کردند و از محبت های بی دریغ خود همگی را برخوردار می نمود. میرزا موسی در سالی به سبزوار مراجعت فرمودند که مرض مهلک وبا سرتاسر ایران را فراگرفته بود و از این جهت مردم سبزوار هم در نهایت وحشت و ناراحتی بسر می بردند. جمعیت اطراف این مرد بزرگ روحانی را گرفتند و با توجه به ارادت و عقیده خاصی که به آن مرحوم داشتند اولین تقاضا این بود که برای نماز و دعا به مصلّای سبزوار تشریف ببرند و بعد از نماز برای دفع مرض وبا دعا کنند و از خداوند دفع این گرفتاری را استدعا نمایند. پس از پایان مراسم نیایش و دعا، در میان هزاران چشم، ظرف آبی طلب فرمودند و آن را تبرک نمودند و سپس بقیه آب را در آب انبار شهر ریختند. نقل می کنند که از آن پس هرکس از آن آب به قصد تیمّن و تبرّک می خورد، شفا پیدا می کرد و برای همیشه از آن مرض خطرناک مصون و محفوظ بوده است.

وفات

مرحوم میرزا موسی فقیه سبزواری در سال ۱۳۳۶ قمری (۱۲۹۶ شمسی) به سن ۷۴ دار فانی را وداع گفت. مرگ آن عالم جلیل القدر، موجی از تأثّر و اندوه بوجود آورد بطوری که معروف است هنگام فوت وی هوا تیره و تار می شود و مردم حومه سبزوار بر اثر انقلاب هوا از مرگ وی مطلع می شوند. پیکر مطهرش با تجلیل تشییع و در کنار شرقی شهر سبزوار به خاک سپرده شد.

آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری در سبزوار، از آثار ملی ثبت شده ایران و مربوط به اواخر دوره قاجار است که توسط فرزندش میرزا حسین فقیه سبزواری، ساخته شد.

منابع

  • کتاب مکارم الأثار، تألیف مرحوم حبیب آبادی.
  • کتاب عمری پر افتخار، خاطرات زندگانی آیة الله فقیه سبزواری، صفحات ۱۶ تا ۱۹.
  • ویکی نور.