نجران
«نجران» سرزمین آبادی با هفتاد دهکده تابع خود، در نقطه‌ي مرزی حجاز و یمن و در جنوب شرقی مکه قرار دارد.[۱] در آغاز طلوع اسلام این نقطه تنها منطقه‌ي مسیحی نشین حجاز بود که به آیین مسیح گرویده بودند.[۲]
اوضاع مسیحیت در نجران
زمان دقیق ورود آیین مسیحیت به شبه جزیره‌ي عربستان مشخص نیست؛ آنها دیرها و کلیساهای متعددی در دوره‌ي قبل از اسلام و آستانه‌ي بعثت پیامبر در عربستان داشتند و در میان نواحی مختلف عربستان به خصوص ناحیه‌ي «یمن» و شهر «نجران» نفوذ یافتند. نجران به علت وجود کلیسایی که بدست حبشیان ساخته شد و بعدها به کعبه‌ي نجران شهرت یافت و نیز به علت قتل عام مسیحیان آنجا شهرت فراوان کسب کرد.[۳]
مطابق با برخی منابع ذونُواس، آخرین فرمانروای حِمْیَری یمن پیش از اسلام، که یهودی یا بت پرست بود به نجران حمله نمود و پس از تصرف آن مسیحیان را میان برگشت از دین مسیح و کشته شدن مخیر گرداند و کسانی را که بر مسیحیت اصرار ورزیدند، گردن زد یا داخل گودالهایی پر از آتش انداخت.[۴] تاریخ این واقعه را سال 523 میلادی گفته اند.[۵] برخی از تفاسیر قرآن اصحاب اخدود (اخدود به معنی گودال) را مربوط به این واقعه دانسته اند.[۶] گرچه روایات دیگری نیز وجود دارد که اصحاب اخدود را گروه های دیگری دانسته است.[۷] در
شهر نجران به هنگام ظهور اسلام همچنان مرکز سیاسی و دینی به شمار میرفت و در کعبه‌ي نجران كه "عبدالمدان بن الدیان المعارش" برای مشابهت با کعبه ساخت[۸] مسیحیان در نجران سلسله مراتب خاص سیاسی ـ دینی در میان طبقات مردم جامعه پدید آورده بودند و امور سیاسی، مذهبی، اجتماعی شهر نجران زیر نظر سه شخصیت اداره می شد که هر کدام وظایف خاصی داشته و یکی از امور مذکور را عهده دار بودند؛ «عاقب» که امیر و صاحب رأی بود و تمام کارها با مشورت وی انجام می شد، «سید» که ریاست مجلس و مجتمعات مردم نجران را بر عهده داشت و «اسقف» نیز رهبری امور مذهبی و روحانی را عهده دار بود. [۹]
در سال اول هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله برای بزرگان این منطقه نامه‌ای ارسال کرد. سران مسیحی نجران درباره نامه پیامبر صلی الله علیه و آله به مشورت پرداخته و در نهایت عبدالمسیح بن شرحبیل (عاقب نجران)، ابوحارثة بن علقمه (اسقف اعظم )، و اهتم بن نعمان (سید) به همراه عده ای دیگر عازم مدینهشدند و با پیامبر به گفتگو پرداختند. پیامبر صلی الله علیه و آله با آنان درباره توحید و شرک، نحوه آفرینش حضرت عیسی علیه‌السلام و ارتباط وی با خدای سبحان و باطل دانستن عقاید مسیحیان گفتگو کرد، اما سران نجران گفتار آن حضرت را نپذیرفته و بر عقاید خویش اصرار ورزیدند. به دنبال آن پیامبر پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ اما در روز موعود، مسیحیان نجران پس از مشاهده اینکه پیامبر(ص) اهل خانواده‌اش را با خود آورده، از مباهله خودداری کردند و بر اساس پرداخت جزیه با پیامبر صلی الله علیه و آله مصالحه کردند.[۱۰] و از آن پس در پناه حکومت اسلامی قرار گرفتند
مسیحیان تا دوران خلافت "عمر بن خطاب" در نجران بر جای بودند؛ اما در آن دوران، عمر آنها را از یمن اخراج کرده به سرزمین عراق کوچانید. حضرت علی علیه‌السلام به خاطر مصالحی، درخواستشان را نپذیرفت و به آنان توصیه نمود که در نجران عراق باقی بمانند. بدین جهت پیمان‌نامه‌ای برای آنان نوشت و آنان را در باقی ماندن در سرزمین عراق، راضی گردانید. [۱۱]
پانویس
- ↑ حموی، یاقوت؛ معجم البلدان، ترجمه علی‌نقی منزوی، ویراستار محمد حوزوی، نادر کریمیان، تهران، سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه 1380، ج5، ص308.
- ↑ حموی، یاقوت؛ همان، ص267 و 266.
- ↑ همان، ص260.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، مدخل "ذونواس" از ستار عودی
- ↑ تاريخ ايرانيان و عربها در زمان ساسانيان، ص330ـ331، نقل از اَصحاب اُخدود، علی اسدی، دائرة المعارف قرآن
- ↑ تفسير قمى، ج 2، ص 413.
- ↑ رجوع کنید: ترجمه تفسیر المیزان، ج20، ص424
- ↑ مسعودی، علی بن حسین؛ التنبیه والاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، 1358، ص 126و 127.
- ↑ سیره ابن هشام، پیشینن، ج2، ص573.
- ↑ رجوع کنید: مباهله پیامبر اسلام با مسیحیان نجران
- ↑ رجوع کنید: عهدنامه امام علی علیه السلام به اهالی نجران
منابع
- طلعت ده پهلوانی، نجران، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 14 اسفند 1391.
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "ذونواس" از ستار عودی
- اَصحاب اُخدود، علی اسدی، دائرة المعارف قرآن
