نجران
«نجران» سرزمین آبادی در نقطه مرزی حجاز و یمن و در جنوب شرقی عربستان قرار دارد.[۱] شهر نجران به هنگام ظهور اسلام، مرکز سیاسی و دینی به شمار می‌رفت و اسقف‌های همین مکان بودند که با پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله مباهله نمودند.[۲]
اوضاع مسیحیت در نجران
در آغاز طلوع اسلام، نجران تنها منطقه مسیحی‌نشین حجاز بود که به آیین حضرت مسیح گرویده بودند.[۳] زمان دقیق ورود آیین مسیحیت به شبه جزیره عربستان مشخص نیست؛ آنها دیرها و کلیساهای متعددی در آستانه بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در عربستان داشتند و در میان نواحی مختلف عربستان به خصوص ناحیه «یمن» و شهر «نجران» نفوذ یافتند. نجران به علت وجود کلیسایی که بدست حبشیان (برای مشابهت با کعبه) ساخته شد[۴] و بعدها به کعبۀ نجران شهرت یافت و نیز به علت قتل عام مسیحیان آنجا شهرت فراوان کسب کرد.[۵]
مطابق با برخی منابع، ذونُواس، آخرین فرمانروای حِمْیَری یمن پیش از اسلام، که یهودی یا بت پرست بود، به نجران حمله نمود و پس از تصرف آن، مسیحیان را میان برگشت از دین مسیح و کشته شدن مخیر گرداند و کسانی را که بر مسیحیت اصرار ورزیدند، گردن زد یا داخل گودالهایی پر از آتش انداخت.[۶] تاریخ این واقعه را سال 523 میلادی گفته اند.[۷]
برخی از مفسران قرآنی، اصحاب اخدود (اخدود به معنی گودال) را مربوط به این واقعه دانسته اند.[۸] گرچه روایات دیگری نیز وجود دارد که اصحاب اخدود را گروه های دیگری دانسته است.[۹]
مسیحیان در نجران سلسله مراتب خاص سیاسی ـ دینی در میان طبقات مردم جامعه پدید آورده بودند و امور سیاسی، مذهبی، اجتماعی شهر نجران زیر نظر سه شخصیت اداره می شد که هر کدام وظایف خاصی داشته و یکی از امور مذکور را عهده دار بودند؛ «عاقب» که امیر و صاحب رأی بود و تمام کارها با مشورت وی انجام می شد، «سید» که ریاست مجلس و مجتمعات مردم نجران را بر عهده داشت و «اسقف» نیز رهبری امور مذهبی و روحانی را عهده دار بود. [۱۰]
مباهله پیامبر اسلام با مسیحیان نجران
در سال اول هجری، پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله برای بزرگان نجران نامه‌ای ارسال کرد. سران مسیحیاین منطقه درباره نامه پیامبر اکرم به مشورت پرداخته و در نهایت عبدالمسیح بن شرحبیل (عاقب نجران)، ابوحارثة بن علقمه (اسقف اعظم) و اهتم بن نعمان (سید) به همراه عده ای دیگر عازم مدینه شدند و با پیامبر به گفتگو پرداختند. پیامبر صلی الله علیه وآله با آنان درباره توحید و شرک، نحوه آفرینش حضرت عیسی علیه‌السلام و ارتباط وی با خدای سبحان و باطل دانستن عقاید مسیحیان گفتگو کرد، اما سران نجران گفتار آن حضرت را نپذیرفته و بر عقاید خویش اصرار ورزیدند. به دنبال آن، پیامبر پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ اما در روز موعود، مسیحیان نجران پس از مشاهده اینکه پیامبر(ص) اهل خانواده‌اش را با خود آورده، از مباهله خودداری کردند و بر اساس پرداخت جزیه با پیامبر صلی الله علیه و آله مصالحه کردند.[۱۱] و از آن پس در پناه حکومت اسلامی قرار گرفتند.
مسیحیان تا دوران خلافت عمر بن خطاب در نجران بر جای بودند؛ اما در آن دوران، عمر آنها را از یمن اخراج کرده به سرزمین عراق کوچانید. [۱۲] همچنین گزارش شده است که حضرت علی علیه‌السلام نیز به خاطر مصالحی، درخواستشان مبنی بر بازگشت به نجران را نپذیرفت و به آنان توصیه نمود که در عراق باقی بمانند. بدین جهت پیمان‌نامه‌ای برای آنان نوشت و آنان را در باقی ماندن در سرزمین عراق، راضی گردانید.[۱۳]
پانویس
- ↑ حموی، یاقوت؛ معجم البلدان، ترجمه علی‌نقی منزوی، ج5، ص308.
- ↑ حموی، یاقوت؛ معجم البلدان، ج5، ص268-269.
- ↑ حموی، یاقوت؛ همان، ص267-266.
- ↑ مسعودی، علی بن حسین؛ التنبیه والاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ص 126-127.
- ↑ حموی، یاقوت؛ معجم البلدان، ص260.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، مدخل "ذونواس" از ستار عودی
- ↑ تاريخ ايرانيان و عربها در زمان ساسانيان، ص330ـ331، نقل از اَصحاب اُخدود، علی اسدی، دائرةالمعارف قرآن.
- ↑ تفسير قمى، ج 2، ص 413.
- ↑ رجوع کنید: ترجمه تفسیر المیزان، ج20، ص424.
- ↑ سیره ابن هشام، پیشینن، ج2، ص573.
- ↑ رجوع کنید: مباهله پیامبر اسلام با مسیحیان نجران.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی؛ فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران، نشر نقره، 1267، ص77.
- ↑ رجوع کنید: عهدنامه امام علی علیه السلام به اهالی نجران.
منابع
- "نجران"، طلعت ده‌پهلوانی، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 14 اسفند 1391.
- "ذونواس"، دانشنامه جهان اسلام، ستار عودی.
- "اصحاب اُخدود"، دائرةالمعارف قرآن، علی اسدی.
