شهید مصطفی چمران
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
دکتر مصطفی چمران از شهدای بزرگ دفاع مقدس بود. وی در شکل‌گیری تشکلهای دانشجویی ضد رژیم پهلوی و به خصوص انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا نقش اساسی داشت و نیز یکی از حامیان اصلی مقاومت در لبنان و فلسطین علیه اسرائیل بود. شهید چمران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت و با شروع جنگ تحمیلی به اهواز رفت و سرانجام در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ در منطقه دهلاویه به شهادت رسید.
محتویات
تحصیلات
مصطفی چمران در هیجدهم اسفند ماه ۱۳۱۱ در یک خانواده مذهبی در تهران چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه انتصاریه و دوره متوسطه را در دبیرستانهای دارالفنون و البرز به اتمام رساند. از پانزده سالگی در جلسات تفسیر قرآن مرحوم آیت الله طالقانی در مسجد هدایت و درس فلسفه و منطق استاد شهید مرتضی مطهری شرکت می‌کرد و فعالیت های سیاسی خود را از سال آخر دبیرستان آغاز نمود.
او مهرماه سال ۱۳۳۲ در رشته الکترومکانیک دانشکده فنی دانشگاه تهران پذیرفته شد و چهار سال بعد با احراز رتبه اول فارغ‌التحصیل گردید و در طول دوران تحصیل همواره زبانزد اساتید و دانشجویان بود و جزو بهترین شاگردان محسوب می‌شد.[۱]
در سال ۱۳۳۷ با استفاده از بورس تحصیلی عازم آمریکا شد و دکترای خود را در رشته الکترونیک و فیزیک پلاسما با درجه عالی از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی دریافت نمود و به همین دلیل از سوی مؤسسات بزرگ آموزشی و تحقیقاتی آمریکا پیشنهادهای متعددی جهت همکاری به وی داده شد که پیشنهاد مؤسسه بِل در نیوجرسی مورد قبول وی واقع گردید و مقالات متعددی توسط ایشان در نشریه ۱۶ آذر ارگان سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا طی سالهای ۱۳۴۰-۱۳۴۲ به چاپ رسیده است.
مبارزه و فعالیت سیاسی
دکتر چمران از اولین اعضای انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران بود و در جلسات انجمن فوق حضوری فعال داشت. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که نهضت مقاومت ملی ایران توسط گروهی از فعالان سیاسی تشکیل شد، دکتر چمران به عضویت کمیته نهضت مذکور در دانشکده فنی درآمد و مسؤلیت پخش نشریه راه مصدق ارگان آن نهضت را در دانشگاه تهران بر عهده گرفت.[۲]
او همچنین یکی از اعضای نهضت آزادی ایران در خارج از کشور بود که در اواخر سال ۱۳۴۱ پایه‌گذاری گردید. پس از سرکوب قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ توسط رژیم پهلوی، فعالان نهضت آزادی در خارج از کشور شیوه مبارزه علیه رژیم را تغییر دادند زیرا شیوه‌های مبارزه پارلمانی مرسوم دیگر پاسخگوی برخورد جدی با رژیم سراپا مسلح نبود.
بدین ترتیب تربیت نیروهای نظامی مورد نیاز نهضت، در کشورهای الجزایر و مصر مورد بررسی قرار گرفت و پس از مذاکره نمایندگان نهضت آزادی با مقامات این دو کشور، گروهی از داوطلبان از جمله دکتر چمران در سال ۱۳۴۲ برای طی دوره‌های ویژه نظامی راهی مصر شدند و در اولین جلسه آشنایی آنان ـ که عنوان نمایندگان سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع) را برخود نهاده بودند ـ موافقتنامه‌ای جهت طی دوره‌های چریکی و نظامی توسط اعضای سماع و دیگر افرادی که این سازمان معرفی می‌نمود به امضا رسید.[۳]
سماع اولین سازمان مخفی ایرانی بود که برای انجام مبارزه مسلحانه با رژیم پهلوی در صدد فراگیری شیوه جنگ چریکی برآمد و دکتر چمران با نام مستعار جمال در این دوره‌ها شرکت نمود.
حضور در لبنان
او اوایل سال ۱۳۴۵ به لبنان رفت و پس از مدتی کوتاه به آمریکا بازگشت و مقدمات هجرت بزرگ خود به لبنان را فراهم آورد. در سال ۱۳۴۹ بنا به دعوت امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان برای بار دوم وارد لبنان شد و پس از استقرار در شهر صور مدیریت مدرسه فنی جبل عامل را که در هشت کیلومتری این شهر قرار داشت بر عهده گرفت.
با حضور دکتر چمران در لبنان و در کنار امام موسی صدر فعالیت شیعیان لبنان ابعاد تازه‌ای یافت[۴] و مدرسه فنی جبل‌العامل به صورت محلی برای آموزش سیاسی، ایدئولوژیک و نظامی شیعیان درآمد و به دلیل نزدیکی شهر صور با اردوگاههای فلسطینی روابط با آنان گسترش یافت و دکتر چمران به موازات تعمیق این روابط به عنوان یکی از حامیان اصلی مقاومت فلسطین علیه اسرائیل تمام تلاش خود را برای همکاری سازمان آزادیبخش فلسطین بکار گرفت.
شهید چمران به همراه امام موسی صدر در تشکیل سازمان حرکت المحرومین و سازمان امل (افواج المقاومه اللبنانیه) نقشی محوری ایفا کرد. با شروع جنگ داخلی لبنان در سال ۱۳۵۴ این دو سازمان نقش مهمی در پاسداری از حقوق شیعیان لبنان بر عهده داشتند.[۵]
دکتر چمران در جنگهای داخلی لبنان شخصاً در دفاع از منطقه شیاح شرکت داشت و در دامور ـ شهرکی در جنوب بیروت ـ و سایر شهرهای جنوب لبنان عملیات را هدایت می‌کرد. ناپدید شدن امام موسی صدر در شهریور ۱۳۵۷، ضربه مهلکی برای دکتر چمران بود.
بازگشت به ایران
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار دولت موقت، چمران به همراه نمایندگان مجلس اعلای شیعیان لبنان به تهران آمد و با رهبر انقلاب امام خمینی و مسؤلین دولتی دیدار نمود. او پس از بازگشت به بیروت مجدداً به ایران آمد تا دانش و تجربه‌اش را در اختیار انقلاب اسلامی بگذارد. مهندس بازرگان چمران را به سمت معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب منصوب کرد. او که در این سمت با آزادسازی پاوه از اشغال فرصت طلبان و معاندان انقلاب، به موفقیت بزرگی دست یافته بود، با توجه به استعداد و تجارب ارزنده‌اش در جنگ به سمت وزارت دفاع در دولت موقت انتخاب گردید.
شهید چمران در انتخابات مجلس دوره اول از تهران داوطلب شد و با کسب اکثریت مطلق آراء به مجلس راه یافت و در اردیبهشت سال ۱۳۵۹ توسط امام خمینی به عنوان نماینده و ناظر ایشان در شورای عالی دفاع منصوب گردید.
شهادت
او با شروع جنگ تحمیلی به اهواز رفت و ستاد جنگهای نامنظم را پایه‌گذاری کرد و تمام تجارب سالیان دراز خود در جنگ با اسرائیل را در خدمت دفاع مقدس قرارداد و سرانجام در سی و یکم خرداد ۱۳۶۰ در دهلاویه که نزدیکترین نقطه به دشمن بود، هدف ترکش خمپاره نیروهای عراقی قرار گرفت و پس از سالها مبارزه و مجاهدت در دفاع از میهن و ارزشهای متعالی به شهادت رسید.
پانویس
- ↑ خاطرات بازرگان: شصت سال خدمت و مقاومت، به کوشش غلامرضا نجاتی، ج۱. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۵، ص۲۵۱.
- ↑ شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸، ص۳-۶.
- ↑ یادنامه شهیدبزرگوار دکتر مصطفی چمران، به کوشش مهدی یزدی، تهران: قلم، ۱۳۸۳، ص۳۹-۴۱.
- ↑ محمدحسن رجبی، علمای مجاهد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲، ص۲۸۷.
- ↑ علی حجتی کرمانی، لبنان به روایت امام موسی صدر و دکتر چمران، تهران، قلم، ۱۳۶۴، ص ۲۹۰-۲۹۱.
منابع
- ویدا معزی‌نیا، دکتر مصطفی چمران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تاریخ بازیابی: ۹ آذرماه ۱۳۹۲.
