جنگ قادسیه
«جنگ قادسیه» از مهمترین جنگ‌هایی است که بین اعراب مسلمان و سپاه ساسانی ایران در زمان خلیفه دوم در نزدیکی «قادسیه» اتفاق افتاد، و سرانجام این منطقه به تصرف مسلمین درآمد.
محتویات
قادسیه
«قادسیه» نام محلى در ۱۵ فرسخى[۱] کوفه است که در سال ۱۴ هجری در نزدیکی آن، میان سپاه اعراب مسلمان و حکومت ساسانی ایران در زمان خلیفه دوم جنگی درگرفت. یاقوت حموی می‌نویسد: قادسیه جایی است که تا کوفه پانزده فرسنگ و تا عذیب چهار میل فاصله دارد.[۲]
در همین مکان و در سال ۶۰ هجری بود که حصین بن نُمیر و نیروهاى گشتى عبیدالله بن زیاد، پیک امام حسین علیه‌السلام یعنی قیس بن مسهر صیداوی را دستگیر کردند. قیس، حامل نامه‌اى از امام به سوى مردم کوفه بود و همانجا نامه را با دندانهایش پاره کرد تا اسامى مخاطبان بدست نیروهاى دشمن نیفتد.[۳]
نبرد قادسیه
طبری تاریخ وقوع جنگ قادسیه را سال ۱۴ هجری[۴] و بلاذری ۱۶ هجری[۵] را ذکر کرده‌اند. مورخان محل جنگ را جایی در پنجاه مایلی کوفه نزدیکی قادسیه به نام «غریب» ذکر کرده‌اند.
ابوحنیفه دینوری در مورد علت وقوع این جنگ آورده است: «چون یزدگرد پادشاه شد مردم را از هر سو فرا خواند و سپاهی فراهم ساخت و رستم، پیر هرمز را بر آنان فرماندهی داد. رستم به سوی قادسیه حرکت کرد، چون این خبر به جریر بن عبدالله و مثنی بن حارثه رسید، برای عمر نامه نوشتند و او را آگاه ساختند. عمر مردم را فرا خواند و آماده ساخت. حدود ۲۰ هزار نفر جمع شدند سپس سعد بن ابی وقاص را به فرماندهی ایشان گماشت. سعد با سپاهیانش حرکت کرد و به قادسیه رسید. سپاهیان عراق نیز به او پیوستند.»[۶] دینوری می‌افزاید: «عمر به ابوموسی اشعری و ابوعبیده جراح جداگانه نامه نوشته و از اهالی مدینه و شام خواستند که گروهی را به یاری سعد بن ابی‌وقاص بفرستند.»[۷] رستم و نیروهای او پیشنهاد پذیرفتن اسلام و یا پرداخت جزیه را رد کردند و تنها راه سوم یعنی جنگ را پذیرفتند.[۸]
بیشتر مورخان تعداد نیروهای ایران را ۱۲۰ هزار نفر نوشته‌اند.[۹] طبری می‌نویسد: «ایرانیان ۱۲۰ هزار نفر بودند و ۳۰ فیل نیز به همراه داشتند.»[۱۰] مقدسی تعداد نیروهای سپاه ایران را ۶۰ هزار نفر ذکر کرده و می‌نویسد: «این نیروها همگی زره‌پوش بودند و جنگ افزارهای زیادی به همراه داشتند.»[۱۱] مسعودی شمار مسلمانان را ۸۸ هزار نفر و شمار مشرکان (ساسانیان) را ۶۰ هزار نفر نوشته است.[۱۲]
این جنگ که در چهار روز به طول انجامید، سرانجام با پیروزی مسلمانان و فتح و دستیابی به سراسر سواد (عراق) به جز مدائن به پایان رسید. پیروزی در این جنگ موجبات دستیابی اعراب را به تیسفون، پایتخت زمستانی ساسانیان فراهم آورد و پس از مدتی تمامی مدائن به تصرف مسلمانان درآمد.
پانویس
- پرش به بالا ↑ حدود ۹۰ کیلومتر.
- پرش به بالا ↑ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۲، ص۶۹۰.
- پرش به بالا ↑ الحسين فى طريقه الى الشهاده، ص ۴۹.
- پرش به بالا ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۱۷۱۳.
- پرش به بالا ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۱۴.
- پرش به بالا ↑ دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ج۱، ص۱۱۹.
- پرش به بالا ↑ دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ج۱، ص۱۲۰.
- پرش به بالا ↑ ابن اعثم کوفی، احمد بن محمد، الفتوح، ج۱، ص۱۵۷.
- پرش به بالا ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۱۴.
- پرش به بالا ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۱۷۱۱.
- پرش به بالا ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۷۱.
- پرش به بالا ↑ مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۶۶۹.
منابع
- "جنگ قادسیه"، سایت پژوهه.
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
