نجد
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: حسین قره چانلو، جغرافياى تاريخى كشورهاى اسلامى، سمت، تهران، 1380، ج1، ص 241 و 242
نجد نامى براى سرزمين قديمى است كه در دل جزيرة العرب واقع است و ترجمه انگليسى آن «دل عربستان» است. در لابلاى بلنديهاى نجد دره‌ها و تپه‌هايى است كه چندصد متر بيشتر ارتفاع ندارد و از سنگهاى آهكى و گاهى ماسه‌اى و گرانيت به وجود آمده است. بلندترين قسمتهاى نجد در قسمت غربى آن، مقابل حجاز است، و هرچه به مشرق نزديك مى‌شود سرازيرى آن افزون مى‌گردد تا به عروض مى‌رسد.«1» نجد طبق نظر __________________________________________________
(1). المفصل فى تاريخ العرب ...؛ ج 1، ص 185.
جغرافياى تاريخى كشورهاى اسلامى، ج1، ص: 242
دانشمندان داراى سه‌بخش است: بخش اوّل ناحيه وادى الرمه ... در شمال كه از لايه‌هاى كربونيفرى و ريگ و ماسه‌اى تشكيل شده است. در اين بخش جبل الشمّر و زمينهاى آتشفشانى قرار دارد. بخش دوم ناحيه ميانه نجد است. ارتفاعات اين ناحيه بلندتر و كوههايش از سنگهاى آهكى و ماسه‌اى تشكيل شده است. بخش سوم ناحيه جنوبى نجد است كه ارتفاعات آن دنباله بلنديهاى نجد ميانى است. زمينهاى اين بخش داراى گياه، چشمه‌ها و چاههاست. كارشناسان معتقدند كه منبع آبهاى اين بخش كوه طويق و وادى حنيفه است. ولى دانشمندان عرب نجد را به دو بخش بالا و پايين تقسيم كرده‌اند. «1» نجد بالا دنباله حجاز و تهامه است و نجد پايين دنباله سرزمين عراق است. نجد تا سده ششم ميلادى داراى درخت و جنگل بود بويژه در شربه در جنوب وادى الرّمه و در وجره «2».
نخستين جغرافيادانى كه از نجد سخن گفته ابن خرداذبه است كه در وصف راه بيابان مى‌نويسد: چنانچه از كوفه بيرون آمدى و به عذيب كه در نجد واقع است رسيدى، در اين حال در نجد خواهى بود. «3» ياقوت مى‌نويسد: گفته‌اند، نجد نام سرزمين وسيعى است كه در بالاى آن تهامه و يمن و در پايين آن عراق و شام واقع است و مرز نجد از سمت حجاز ذات عرق است ... و گفته‌اند كه تمام نجد از نواحى يمامه است. «4» به نوشته ابو الفداء، نجد ناحيه‌اى است ميان حجاز و عراق، و سرزمينهاى خشك و سخت را گويند. برخى گفته‌اند كه نجد نام زمينى است مرتفع ميان يمن، تهامه، عراق و شام. «5»
__________________________________________________
(1). همان؛ ج 1، ص 185 و 186. (2). همان؛ ج 1، ص 186. (3). المسالك و الممالك؛ ص 102. (4). معجم البلدان؛ ج 5، ص 261. (5). تقويم البلدان؛ ص 109 و 110.
پانویس
