مسجد شیخ لطف الله
در ضلع شرقی ميدان نقش جهان و روبروی کاخ عالی قاپو، مسجدی واقع شده که در دوران صفويه آن را مسجد صدر و فتح الله نيز می ناميدند. این مسجد را شاه عباس اول به احترام و افتخار شيخ لطف الله جبل عاملی روحانی شيعه آن روزگار که از لبنان به ايران آمده بود، ساخته است.
موقعيت جغرافيايى
اين مسجد در شرق ميدان امام خمينى مقابل قصر شاه عباس صفوى كه به عالى قاپو معروف است، واقع شده است.
بناى آن
اين مسجد در سال 1012 هـ به دستور شاه عباس صفوى بنا شد و به نام عالم بزرگ «لطف الله عبدالكريم ميسى» ناميده شد. وى يكى از فقهاى اماميه است كه اصليت او از جبل عامل لبنان است و دوران صفوى به ايران آمده بود. پس از اين كه ازبك‌ها محل اقامت وى را در قزوين اشغال كردند، شاه عباس وى را به نزد خود فراخواند. شيخ مدرسه و همين مسجد را كه به نام او مشهور شد، بنا نهاد كه به مدت 17 سال كار بناى ساختمان مسجد ادامه پيدا كرد.
مشخصات بنا
مسجد شيخ لطف الله يكى از زيباترين آثار تاريخى شهر اصفهان بشمار مى‌رود. اين مسجد داراى گنبدى است كه از درون و بيرون با كاشى‌‌كارى‌هاى زيبا پوشيده شده است. اين گنبد روى چندين تاق كنگرهدار مرتفع استوار است و با آيات قرآنى آراسته شده است. در فراز آن دايره‌اى وجود دارد كه داراى منافذى است كه با تزيينات فلزى آراسته شده است و براى روشنايى و تهويه بكار مى‌رود.
اين گنبد به نقوش اسليمى بسيار ظريفى تزيين شده است كه در قشر خارجى به يك ستاره هشت‌گوش ساخته شده از كاشى‌هاى معرق رنگارنگ منتهى مى‌شود. قله آن نيز به كلاهكى منتهى مى‌شود كه با كُره‌هايى منظم تزيين يافته است، محراب از يك طاق دندانه دار تشكيل يافته كه بر فراز آن نقوش ظريف اسليمى نقش شده است. اين طاق كنگرهدار از داخل داراى مقرنس‌هاى صدفى شكل است كه در انتهاى آن به نقوش گياهى زيبايى آراسته شده است. اين مسجد از لحاظ زيبايى نقوش و اسليمى‌‌هاى بكار رفته در آن تحفه‌اى بى‌نظير بشمار مى‌آيد.
از ويژگيهاي خاص اين مسجد نداشتن صحن و مناره كه در تمامي مساجد اسلامي جزء لاينفك بنا است، چرخش ۴۵ درجه اي كه از محور شمال به جنوب نسبت به محور قبله دارد، گنبد كم ارتفاع مسجد، محراب بي بديل مسجد و كتيبه هاي نفيس و طره هاي سردر كه درون گلدان مرمرين جاي گرفته اند، است.
کتيبه خارجی گنبد به خط ثلث با کاشی سفيد معرق بر زمينه لاجوردی حاوی سوره های قرآن کريم است. خطوط کتيبه های داخل گنبد مسجد را عليرضا عباسی و خطاط ديگری که شهرت چندانی ندارد و نام او استاد باقر بنا است، نوشته اند.
مضمون اين کتيبه ها آيات قرآنی و عبارت مذهبی است. علاوه بر آن خطوط بنائی با کاشی مشکی بر زمينه سفيد آيات قرآنی کتابت شده است.
در چهار گوشه داخل مسجد نيز بار ديگر آياتی با خط ثلث سفيد بر زمينه لاجوردی با کاشی سفيد معرق نوشته شده است. در ضلع شرقی و غربی مسجد شيخ لطف الله اشعاری به زبان عربی که آن هم به خط ثلث است، نوشته شده که بنا به اظهار کارشناسان سراينده آنها شيخ بهائی است. خطاط اين کتيبه ها نيز باقر بنا است.
در جلو مسجد حوض ۸ گوش بسيار زيبائی وجود داشته که پيوسته لبريز از آب بوده است. اين حوض را در اواخر دوره قاجار خراب کرده اند. اگر چه اختصاصی بودن مسجد باعث شده که سياحان کمتری درباره آن مطلب بنويسند اما می توان ادعا کرد مسجد شيخ لطف الله در عداد آثار شاخص و مشهور عصر صفويه است.
وجود کتيبه های نفيس و طره های سردر که در درون گلدان مرمرين جای می گيرند آنچنان زيبائی جاودانه در ذهن بيننده بيدار می کنند که اين يقين برای او حاصل می شود که معماری اين اثر الهامی بوده است. زيرا دارای حالت ويژه و منحصر بفرد نماز انسان با خداوند است.
منابع
- گنجينه آثار تاريخى اصفهانى، لطف الله هنرفر، ص401.
- مسجد شیخ لطف الله، درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان، بازیابی: 13 اردیبهشت 1393.
