مسجد الاجابه

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

اين مسجد پايين‌تر از ميدان معابده، در ابتداى شارع ابطح، در طريق مسجدالحرام و در ابتداى شارع الاجابه است. ادامه مسير فعلى از سر شارع الاجابه، به ثنيه اذاخر مى‌رسد كه محل ورود رسول خدا صلى الله عليه و آله به مكه به هنگام فتح مكه در رمضان سال هشتم‌

                       آثار اسلامى مكه و مدينه، ص: 113

هجرت است. اين ثنيّه، مُشْرف بر باغ خرمان بوده كه اكنون شهردارى مكه را در آنجا ساخته‌اند. فاكهى در قرن دوم از اين مسجد ياد كرده و مى‌گويد آن مسجد در آغازِ شعبى واقع شده كه در تاريخ به نام شعب آل قنفذ شناخته مى‌شود. اين شعب در درون كوه العَيْر است. مسجد پيش گفته، بايد در شمار چند مسجد كهن مكه شناخته شود كه نام‌هاى گونه‌گون مانند: مسجد آل‌قنفذ، مسجد الإجابه و مسجدالإستراحه داشته است.

فاكهى مى‌نويسد: در اين شعب، خانه آل‌خَلَف‌بن عبداللَّه‌بن سائب بوده كه به آنها «آل‌عبدربة بن السائب» مى‌گويند و در مقابل قصر محمدبن سليمان واقع است. نام ديگر آن «شعب اللئام» است و اين شعب در دست چپ كسى است كه بالاى باغ خرمان بايستد و در اين زمان خانه خَلَفيين از بنى‌مخزوم است. حضارمه (مردمان منسوب به حَضْرموت) هم در اين شعب سكونت دارند. شعب مزبور به «شعب الخلفيين» نامور

                       آثار اسلامى مكه و مدينه، ص: 114

است. در آنجا مسجدى است كه گفته مى‌شود رسول خدا صلى الله عليه و آله در آن نمازگزارده است. از زهيربن قنفذ نقل شده است كه رسول‌خدا صلى الله عليه و آله، روز را در غار حِرا به‌سر مى‌برد و شب از حِرا پايين آمده، به [محل‌] مسجد مى‌رفت كه پشت خانه ابوعبيده بود و به شعب الخلفيين شهرت داشت. در اين وقت خديجه هم از مكه مى‌آمد و آنها در نزديكى اين شعب با يكديگر بودند تا جدا شوند. «1» چند نكته گفتنى درباره مسجدالإجابه: اول: در جاى باغ خرمان، كه در برابر مسجد الإجابه بوده، اكنون دقيقاً شهردارى مكه- امانة العاصمة المقدسه- قرار گرفته است. اندكى از خيابان به سمت ريع اذاخر را نيز بايد داخل در باغ خرمان دانست. دوم: مسجد الاجابه دست كم تا قرن سوم به اين نام شناخته نمى‌شده است. فاكهى در قرن سوم از آن با مسجدآل قنفذ ياد كرده است. سوم: كتيبه‌اى در مسجد الإجابه موجود است كه اشاره به بازسازى آن در قرن دهم هجرى دارد. به علاوه، دو بيت شعر هم در باره بازسازى اين مسجد بر كتيبه‌اى ديگر در اين سوى محراب در بناى قبلى وجود داشت. در قرن هشتم، ابن‌بطوطه در سفرنامه‌اش از مسجدالاجابه ياد كرده، مى‌نويسد: آن مسجدى است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به هنگام بازگشت از عمره، در آنجا استراحت كرد و اكنون مردم آن را از روى تبرّك مى‌بوسند. «2» ابن‌فهد در حوادث سال 720 نوشته است: در اين سال مسجدالاجابه تعمير شد. اين مسجد سمت چپ كسى است كه به سوى منا مى‌رود و در نزديكى ثنيّة اذاخر است و گفته شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در آن نماز خوانده است. «3» __________________________________________________

(1). فاكهى، اخبار مكه، ج 4، صص 180 و 181. و نك: اخبار مكه ازرقى، ج 2، صص 286 و 287
(2). الرحلة الحجازيه، ص 164
(3). اتحاف الورى، ج 3، ص 172
                       آثار اسلامى مكه و مدينه، ص: 115

028 krT

                       آثار اسلامى مكه و مدينه، ص: 116

همو در حوادث سال 831 آورده: امير سيف الدين شاهين عثمانى در اين سال مسجدالإجابه را كه در شعبى نزديك ثنية اذاخر است، تعمير كرد. «1» چهارم: تا اين‌جا چند نكته در باره حضور رسول خدا صلى الله عليه و آله در اين محل، نقل كرديم. يكى همان اشاره ابن‌بطوطه بود كه حضرت در بازگشت از عمره در اينجا استراحت كرده است. ديگر آن كه حضرت روزها در غار حِرا بوده و شب را در اينجا با خديجه عليها السلام بسر مى‌برده است. ابن‌فهد هم به نقل از راويان مى‌نويسد: گفته‌اند كه جنيان در اينجا به محضر رسول خدا صلى الله عليه و آله آمدند و با آن حضرت ديدار كردند. جميل كتبى نويسنده معاصر شهر مكه مى‌نويسد: اين مسجد را «مسجد الاستراحه» گفته‌اند؛ زيرا مكانى است كه وقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله در روز سيزدهم از منا و از حجّةالوداع بازمى‌گشت در اين جا استراحت كرد. «2» همچنين مى‌نويسد: گفته‌اند كه حضرت در كودكى در اينجا گوسفندان را به چرا مى‌آورده است. «3» آشكار است كه اينها اقوال شفاهى بوده و نويسندگان از مردم مى‌شنيده‌اند. در اين ميان، نكته مهم همان اشاره فاكهى است كه گفته است: رسول خدا صلى الله عليه و آله در اينجا نماز خوانده است. در سال 1394 قمرى ساختمان قديمى مسجد خراب گرديد و در همان محل پيشين، مسجد جديدى بنا نهاده شد. بناى فعلى آن، مربع شكل و داراى مساحتى حدود 400 متر مربع است. مناره‌اى نيز در محل اتصال ديوارهاى جنوب و غربى آن قرار دارد. اين مسجد از مساجد داير مكه به شمار مى‌آيد كه مؤلف مكرر توفيق نماز خواندن در آن را يافته است. مسجد ياد شده بار ديگر در سالهاى 2- 1421 به صورت زيبايى بازسازى شده و حتى به آن مناسبت، گاه محله نيز محله الاجابه ناميده مى‌شود. «4» به علاوه‌ __________________________________________________

(1). اتحاف الورى، ج 4، ص 20
(2). مكة فى وجداني، ص 102
(3). اتحاف الورى، ج 4، ص 20
(4). در باره اين مسجد و كتيبه‌هاى موجود در آن، مقاله‌اى با عنوان «مسجد الاجابة بمكة المكرمة، دراسةتاريخية- وثائقية» در مجله المنهل مجلد 55، ش 513 سال 1414 صص 4- 15 به چاپ رسيده است.
                       آثار اسلامى مكه و مدينه، ص: 117

تابلوى بزرگ مسجد الاجابه روى آن نصب شده است. چنين اقدامى براى برخى از مساجد مشابه نيز صورت گرفته و شروع حركتى در جهت زنده كردن اماكن متبرك به حساب مى‌آيد.

منبع

رسول جعفریان، آثار اسلامى مكه و مدينه، نشر مشعر، تهران‌،1386، ص 112 تا 117